Ik zeg u, maak gerust gebruik van ChatGTP of DeepSeek, maar wantrouw ieder antwoord dat u krijgt. U zult uw eigen gezonde beoordelingsvermogen moeten meenemen en aanspreken en u zult u altijd af moeten vragen of u wel een correct antwoord krijgt. Maar wat is de praktijk in deze wereld waarin de inhoud van het begrip 'waarheid' leeg is, null and void?
Dit Aardbeien van een van de grootste schrijvers uit de twintigste eeuw, is een nooit afgemaakt manuscript dat als een wonder kon ontsnappen aan de vernietigingsdrift van de nazi’s. De Joods-Oostenrijkse schrijver Joseph Roth kon deze schets van zijn geboortestreek nooit afmaken, omdat hij er geen financiers voor kon vinden. Ongelofelijk jammer want deze vertelling is zo nadrukkelijk Rothiaans. Recensie door Enno Nuy
Als we een pad naar autoritair bestuur zouden ontwerpen, zou dat zijn zoals we in de eerste weken van de Trump-regering hebben gezien. Voor mijn boek No Democracy Lasts Forever heb ik bestudeerd hoe democratieën sterven en vervangen worden door autoritaire regimes. De heersers worden bijna altijd gekozen in plaats van dat ze via een staatsgreep aan de macht komen, en vervolgens consolideren ze hun gezag en brengen ze hun critici tot zwijgen.
We moeten ons als humanisten verzetten tegen deze onmiskenbare afglijding naar de jaren dertig. Democratische partijen moeten de deur voor extreemrechts op slot houden, want door ermee samen te werken, maak je hun gedachtegoed salonfähig zoals in Nederland en Duitsland gebeurt. We moeten vanuit Europa de machtsconcentratie van Elon Musk via X, die een directe bedreiging vormt voor onze democratie, aan banden leggen. Denk aan zijn inmenging in de Duitse verkiezingen.
De Amerikaanse industrie zal nu opnieuw meer gebruik gaan maken van verouderde, op fossiele brandstoffen gebaseerde technologieën. Dat zal die industrie weliswaar een tijdelijk voordeel verschaffen. Op termijn zal echter blijken dat dit een doodlopende straat is. Op dat moment zal ook duidelijk worden dat de Europese keuze om intensief in te zetten op groene technologieën de juiste keuze was.
We leven langer, we kunnen ziektes beter bestrijden, we hebben tal van mogelijkheden tot ontspanning. In materieel opzicht hebben we in het Westen nog nooit zo goed gehad. Maar zijn we gelukkiger geworden? Darrin McMahon verwijst naar studies dat mensen in armoede een lager niveau van subjectief welzijn kennen. Het is het sterkste argument tegen diegenen die pleiten naar vroeger, naar ‘de tijd van toen’ die ze romantiseren als een wereld van groen en vrede. Recensie door Dirk Verhofstadt.
Philipp Blom windt er geen doekjes om, het onderwerp - is er nog reden om te hopen - verdraagt dat ook niet: de mensheid wordt geconfronteerd met heel wat crisissen. We gaan zware en donkere tijden tegemoet, we zijn er al in aangeland. Maar wie niet hoopt, begint inderdaad maar beter niet aan het leven. Laten we elkaar opzoeken en ons verzetten tegen het onvermijdelijke. Recensie door Enno Nuy.
Warndorff stelt dat seculieren de nationale staat en de maatschappelijke orde verabsoluteren, maar mij lijkt dat echt onzin. Ik ben een atheïst die met instemming Ulrike Guérot’s Red Europa las waarin zij een lans breekt voor juist het afbreken van de natiestaat. Warndorff suggereert dat de atheïst religie afwijst, maar in plaats daarvan een politiek geloof aanhangt: wij zijn eerst en vooral nationaal onderdaan en burger van de maatschappij.
De beschrijving door Grossman van Hitler en de Duitsers past naadloos op mijn persoonlijke karakterisering van Trump en de Amerikanen. Grossman rekent definitief af met Hitler, maar hij mag dan menen dat alles wat Hitler had verkondigd door de geschiedenis is weerlegd, inmiddels zijn we tachtig jaar verder en zien we een wereldwijde herwaardering van het fascisme. Recensie door Enno Nuy.
In zijn boek ‘De droom der Verlichting’ beschrijft filosoof Anthony Gottlieb hoe onder meer Descartes, Hobbes, Spinoza, Locke, Leibniz, Hume en Rousseau de westerse filosofie vernieuwden en elk op hun manier bijdroegen tot de erfenis van de Verlichting. Daarbij gaat de auteur op zoek naar elementen die nu nog steeds actueel zijn in het politieke en maatschappelijke debat. Recensie door Dirk Verhofstadt.
Rob Wiche geeft toe dat we noch het determinisme, noch het bestaan van een vrije wil kunnen bewijzen. Maar dat we rationele wezens zijn, staat buiten kijf en die ratio kunnen we gebruiken om morele wetten te begrijpen. Essentieel is voor Wiche dat een mens een ‘voldoende vrije wil’ heeft, ‘als en alleen als je een handeling willens en wetens verricht’. Recensie door Dirk Verhofstadt.
Rond de tafel zitten Erasmus, Montaigne, Darwin, Tsjechov en Camus. Ze zijn allemaal in het vagevuur terechtgekomen. Net zoals de meeste mensen zijn ze immers te goed voor de hel en te slecht voor de hemel. Om de tijd te korten voor ze het paradijs binnentreden voeren ze discussies over hoogmoed, afgunst, boosheid, luiheid, gierigheid en lust. Recensie door Dirk Verhofstadt.
Van Snajder las ik eerder het onvergetelijke De reparatie van de wereld en met dit De engel van het verdwijnen schreef hij opnieuw een magistrale roman. Een roman die wordt bevolkt door fictieve figuren als Anda, Gavranic, Magus en Magda maar evenzeer komen we een groot aantal figuranten tegen die we al in de geschiedenisboeken hebben leren kennen. Recensie door Enno Nuy.
Elsbeth Etty schreef een heerlijke biografie waarin Hugo Brandt Corstius volop tot leven komt. Zij gaat niets uit de weg en benoemt ook alle ongemakkelijkheden in ‘s mans karakter zonder daar een oordeel aan te koppelen. Ja, die Piet Grijs was me er eentje! Hij wordt node gemist, juist in deze tijd. Vergeleken bij ons huidig kabinet waren de kabinetten van Lubbers ongevaarlijke dameskransjes. Recensie door Enno Nuy.
De Britse historicus Richard J. Evans stelt al op de eerste pagina van zijn lijvig boek vast dat de democratie overal ter wereld enorm onder druk is komen te staan vanaf het begin van de 21ste eeuw. Reden genoeg om nog eens nauwkeurig en gedetailleerd naar die enorme tragedie te kijken: het Derde Rijk van Hitler. Wat voor mensen waren dat, die nazi’s, wat dreef hen, wat gebeurde er toch met hun morele kompas? Recensie door Enno Nuy.
Koen Schoors schreef een verfrissend, enthousiasmerend en bijzonder nuttig boek dat politici, bedrijven, maar ook vakbonden er moet toe aanzetten om op lange termijn te denken. De implementatie van veel van zijn voorstellen – waarbij hij heilige huisjes niet ontziet – zal natuurlijk op veel tegenkanting stuiten, maar ze zijn noodzakelijk voor de toekomst van onze kinderen en kleinkinderen. Recensie door Dirk Verhofstadt.
De essentie van het kosmopolitisme is dat we als mens verplichtingen hebben ten aanzien van anderen, ook diegenen die niet behoren tot onze naaste familie- of vriendenkring. In de loop van de geschiedenis stond het kosmopolitisme recht tegenover het nationalisme en het patriottisme die pleiten voor ‘eigen volk eerst’. Recensie door Dirk Verhofstadt.
Wat opvalt in deze studie van Moller is de wijdverbreide belangstelling voor de sterrenkunde, veelal in combinatie met wiskunde. Dergelijk enthousiasme voor het universum heeft zich bij mijn weten sinds die 16de-eeuw nooit meer voorgedaan. Die belangstelling had zonder enige twijfel van doen met de zienswijze van Copernicus die uitging van een heliocentrische opvatting van het heelal. Recensie door Enno Nuy.
De democratie garandeert essentiële vrijheden, zoals de vrijheid van vergadering en meningsuiting, de tolerantie en het kiesrecht. Maar juist daar ligt het gevaar dat dit kan leiden tot het tegendeel van de democratie en de rechtsstaat. Zeker in tijden van economische en sociale en onzekerheid, wanneer men de vrije meningsuiting, tolerantie en kiesrecht misbruikt om de democratie te ondermijnen. Recensie door Dirk Verhofstadt.
