All in Opinie
Waar de vleeseter anno 2018 tenminste verwacht dat slachten “humaan” gebeurt, blijkt dat slachters niet altijd in het bezit zijn van de vereiste vakbekwaamheidsbewijzen. Dat brengt ernstige welzijnsschendingen met zich mee. Het komt meermaals voor dat dieren in zo'n volle hokken staan dat zij niet kunnen bewegen of niet eens kunnen gaan liggen. Soms kunnen zij niet naar de waterbakken lopen of zijn er niet eens waterbakken aanwezig.
Als er in een open samenleving teveel mensen zijn of teveel mensen die de grondslagen van de open samenleving niet accepteren, komt het bouwwerk in gevaar en bestaat de kans op ineenstorting. Er gaat een enorme aantrekkingskracht uit van rijke westerse landen voor mensen die ofwel uit door oorlog geteisterde gebieden komen ofwel die in zo’n sociaaleconomisch uitzichtloze positie zitten dat ze naar het rijke westen trekken. Gezien de prognose van bevolkingsgroei, voornamelijk in Afrika, is het aannemelijk dat de stroom van migranten zal aanzwellen.
Veel religieuze apologeten hebben beweerd dat atheïsme noodzakelijkerwijs moet leiden tot nihilisme, relativisme, ‘sciëntisme’ of zelfs immoreel gedrag. Richard Dawkins, de beroemde bioloog en atheïst, kreeg vaak het verwijt te horen dat hij even fanatiek zou zijn in zijn ongeloof als fundamentalisten in hun geloof. Ook Johan Sanctorum bevestigt dit cliché in een overigens amusant stuk op zijn facebook-wall. Maar de kritiek op atheïsten is onterecht en vloeit grotendeels voort uit onwetendheid.
Vorige week publiceerden de UGent en levensverzekeraar NN een nieuw luik van hun Nationaal Geluksonderzoek. De blikvanger was deze keer dat meer geld wel degelijk gelukkiger maakt, maar slechts tot een bepaald niveau. Vanaf een maandinkomen van 4.000 euro wordt de Belg gemiddeld niet gelukkiger meer. Meer nog, vanaf 5.000 euro en meer zou de Belg gemiddeld ongelukkiger worden. Voor professor Annemans (UGent) bewijzen de cijfers dat we het economisch systeem moeten herdenken om het geluksniveau op te krikken.
Wat we nodig hebben zijn leiders als Macron die laten zien hoe we liberalisme kunnen verzoenen met patriottisme, liefde voor het eigene kunnen verzoenen met liefde voor de ander, en daarmee de verbinding bewerkstelligen tussen de Anywheres en de Somewheres. Een verbinding die op dit moment harder dan ooit nodig is, om te voorkomen dat de storm van het illiberale nationalisme in de toekomst misschien nog wel eens harder opsteekt dan dat op dit moment het geval is.
“Ik heb de grote massa-ideologieën onder mijn ogen zien groeien en zich verspreiden, het fascisme in Italië, het bolsjewisme in Rusland en bovenal die oerpest, het nationalisme, dat de bloei van onze Europese cultuur heeft vergiftigd,” schreef Stefan Zweig. Liberalen keren zich tegen het provincialisme van nationalisten die opkomen voor een monoculturele samenleving waarin de meervoudige identiteit van de inwoners plaats moet maken voor de mythe van de eenvormige identiteit. Liberalen moeten, tegen de huidige tijdsgeest in, kosmopolitisch blijven.
Onderwijs is de grootste en meest democratische motor achter de sociale mobiliteit. Alleen moeten we af van het ijdele streven naar een voor iedereen, liefst dan nog makkelijk, te halen onderwijslat. Wil die lat nog een lat zijn, dan zal men ze moeten leggen waar ze thuishoort, namelijk op een uitdagend niveau waar bijzondere talenten en capaciteiten ongeremd tot ontplooiing kunnen komen. In een humane samenleving is er geen enkele oneer aan het niet behalen van het hoogst haalbare, in een inhumane samenleving is zoiets geen optie.
In 2013 publiceerden twee economen, Branko Milanovic en Christoph Lakner, een grafiekje dat de evolutie van het inkomen van de mensen wereldwijd weergeeft gedurende de periode 1988-2008. Het staat nu bekend als het olifantengrafiekje. Beginnende met de laagste inkomensklassen in de wereld zie je dat naarmate je opstijgt in hogere inkomensklassen de mensen hun inkomenspositie zagen verbeteren sinds 1988. Het is de rug van de olifant. Hier zitten enkele miljarden mensen in de wereld die het nu beter hebben dan 30 jaar geleden. Die mensen zijn tevreden en grote voorstanders van globalisering die dat allemaal heeft mogelijk gemaakt.
Het is 100 jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog eindigde. En 73 jaar geleden kwam een einde aan de Tweede Wereldoorlog. Voor heel wat mensen, waaronder mezelf, is oorlog iets wat ze nooit aan de lijve hebben meegemaakt en maar goed ook. We leven momenteel in West-Europa in de langste periode ooit zonder oorlog. We moeten ons daar bewust van zijn. Het is echter niet omdat de meeste Belgen vandaag nooit oorlog gekend hebben, dat de gewelddadigheden die in onze contreien tijdens de Wereldoorlogen, plaatsvonden zomaar vergeten mogen worden.
Het lijkt zo gewoon om te leven in een samenleving waar individuen vrij zijn om te doen wat ze willen. In mei 1968 werd de samenleving bevrijd van de muffe deken van paternalistische betutteling. Uitzoomend en reflecterend op het menselijk samenleven door de eeuwen en millennia heen is een ding duidelijk: samenlevingen waarin de vrijheid van het individu om zelf zijn of haar leven te leiden zoals hem of haar dat goed dunkt, om zich te kleden hoe hij of zij wil, om om te gaan met wie z/hij maar wil zijn er niet eerder geweest.
De serie De kinderen van de collaboratie en de Pano reportage Schild en Vrienden hebben iets heel belangrijk blootgelegd. Er bestaat nog steeds een goed georganiseerde extreemrechtse vleugel in ons land. Daarbij komt het recent onderzoek van de VRT dat een grote groep Vlamingen, voornamelijk tussen 18 en 23 jaar, een autoritaire leider verkiezen boven een democratisch verkozen politicus. We kunnen de schouders ophalen en hierover zwijgen of we kunnen dit fenomeen ernstig nemen en het nader onderzoeken.
Groepen zijn machtig en niet altijd zuiver op de graat. Ze kunnen manipuleren, druk zetten, uitbuiten, mensen uitsluiten, excommuniceren of integendeel net niet meer loslaten (sekten), een eigen dogmatiek ontwikkelen en daarmee makkelijk zichzelf bestendigen. De identiteit van de groep verdringt vaak genadeloos die van het individu en draagt het individu dan weinig goeds bij. Niettemin zoeken we ze op, die groepen, omdat we er, naïef als we zijn, reflectie van onszelf in ontwaren.
Onlangs gingen de Nederlander Sid Lukkassen en de Vlaming Maarten Boudry met elkaar in debat over de toekomst van ons Avondland. Hieruit bleek een fundamenteel verschillende kijk op de huidige politieke, economische en maatschappelijke ontwikkelingen, een eerder pessimistische visie als een hedendaagse versie van Oswald Spenglers Ondergang van het Avondland enerzijds, en een eerder optimistische visie aansluitend op Karl Poppers geloof in de veerkracht van de liberale democratie en de open samenleving. Beide jonge intellectuelen besloten daarop om deze visies kritisch tegen het daglicht te houden. Het resultaat is geen klassiek woordenspel tussen links en rechts, maar een diepgaande filosofische analyse van de huidige tijdsgeest, een botsing tussen conservatisme en progressisme, een intellectueel debat op het scherp van de snee over het belang van tradities en de noodzaak tot verandering. Deel II.
Ik ontken geenszins dat utilitaristisch denken vaak zijn nut heeft bij het nemen van concrete morele beslissingen, en dat het zijn verdienste in de geschiedenis heeft bewezen (hoewel de keerzijde ervan – hedonisme, culturele degeneratie, egocentrisme, hyperindividualisme, enz. – niet genegeerd mag worden). Maar het is een feit dat utilitaristische morele redeneringen op een gegeven moment botsen op een intuïtieve grens.
Het gevolg van het accepteren, of op zijn minst tolereren, van zogenaamde goddelijke bepalingen, is dat predikers van vrouwenbesnijdenis vrij rondlopen onder het mom van godsdienstvrijheid, een soort erkende, sociaal aanvaarde vorm van krankzinnigheid. Maar ook, en dat is nog erger, dat ze gesubsidieerd worden en een forum krijgen op televisie. Uitzendingen waarin hen nooit eens wordt gezegd: “U bent ziek in uw hoofd mijnheer” en waarin niemand ooit een dokter belt.
Secularisering is geen onvermijdelijke noch logische uitkomst van de moderniteit. De moderniteit leidt niet onherroepelijk tot een secularisering, noch in de Atlantische zone, noch in de rest van de wereld. Secularisering is een specifieke gedaante van de hedendaagse tijd die zijn hoogtepunt kende in ‘het Westen’ in de tweede helft van de 20ste eeuw (maar nergens anders) en in de 21ste eeuw weer op haar retour is.
Onlangs gingen de Nederlander Sid Lukkassen en de Vlaming Maarten Boudry met elkaar in debat over de toekomst van ons Avondland. Hieruit bleek een fundamenteel verschillende kijk op de huidige politieke, economische en maatschappelijke ontwikkelingen, een eerder pessimistische visie als een hedendaagse versie van Oswald Spenglers Ondergang van het Avondland enerzijds, en een eerder optimistische visie aansluitend op Karl Poppers geloof in de veerkracht van de liberale democratie en de open samenleving. Beide jonge intellectuelen besloten daarop om deze visies kritisch tegen het daglicht te houden. Het resultaat is geen klassiek woordenspel tussen links en rechts, maar een diepgaande filosofische analyse van de huidige tijdsgeest, een botsing tussen conservatisme en progressisme, een intellectueel debat op het scherp van de snee over het belang van tradities en de noodzaak tot verandering.
Het utilitarisme was als denkbeweging een cruciale motor voor de morele vooruitgang die de voorbije 200 jaar is geboekt. Door menselijk geluk centraal te stellen kwamen allerlei barbaarse tradities als foltering, gruwelijke straffen, openbare executies en slavernij zwaar in diskrediet. De eenvoud van de theorie was haar kracht. Hierdoor was haar invloed op de maatschappij in eerste instantie groter dan de kantiaanse ethiek. Het utilitarisme vormde een belangrijke basis voor het klassieke liberalisme.
Met deze nieuwsbrief sluit Liberales het werkjaar 2017-2018 af. We danken al onze sympathisanten, recensenten, opiniemakers en lezers. Mijn bijzondere dank gaat naar het Liberaal Archief voor hun medewerking en de mogelijkheid die Liberales krijgt om van hun faciliteiten gebruik te maken. We doen een oproep tot alle liberaal geïnspireerde vrouwen en mannen om zich te engageren voor het liberalisme en voor Liberales. Stel u kandidaat als kernlid van onze onafhankelijke denktank.
Velen in liberale hoek zullen zich wellicht opgelucht voelen dat Italië geen Eurokritische regering zal krijgen. Anderen zullen de huidige ontwikkelingen zelfs toejuichen. Maar beide gevoelens zijn hier uiterst misplaatst. Juist voor diegene die zichzelf als pro-Europees zien. En al helemaal voor liberaal-democraten. Want de ontwikkelingen die we nu in Italië plaats zien vinden kunnen we kenschetsen als een uiting van wat de Amerikaanse denker Yascha Mounk definieert als ondemocratisch liberalisme.
