All tagged nazisme
De Britse historicus Richard J. Evans stelt al op de eerste pagina van zijn lijvig boek vast dat de democratie overal ter wereld enorm onder druk is komen te staan vanaf het begin van de 21ste eeuw. Reden genoeg om nog eens nauwkeurig en gedetailleerd naar die enorme tragedie te kijken: het Derde Rijk van Hitler. Wat voor mensen waren dat, die nazi’s, wat dreef hen, wat gebeurde er toch met hun morele kompas? Recensie door Enno Nuy.
Een van de meest geciteerde filosofen van deze tijd is Hannah Arendt. In haar meesterwerk ‘Totalitarisme’ verdiept de Joods-Duitse filosofe zich in de vragen die samenhangen met totalitaire politieke systemen. Dit werk dat voor het eerst verscheen in 1951 was baanbrekend omdat het voor de eerste keer de overeenkomsten tussen fascisme en het communisme blootlegde. Recensie door Dirk Verhofstadt.
Hoe het ook zij, niemand kan erom heen dat Jan Karski de wereld al in 1942 kond deed van het afschuwelijke lot dat de (Poolse) joden beschoren was, nog even afgezien van het feit dat de nazi’s al in de vroege jaren dertig concentratiekampen oprichtten en je moest wel grenzeloos naïef zijn te willen geloven dat wie daar opgeborgen werd er zonder kleerscheuren van af zou komen. Recensie door Enno Nuy.
Henri Heimans, magistraat op rust, ging naar de presentatie van Dirk Verhofstadt’s boek Dagboek 1933. Het gevaar van extreemrechts. Hij vertelde achteraf over schriftjes met kampherinneringen en verzetsverhalen die zijn vader naliet. De rest is geschiedenis. Letterlijk. Want ze gaan beiden het spoor volgen en het verhaal vertellen van Henri’s ouders, die beiden uit de kampen terugkeerden maar er levenslange littekens van meedroegen. Recensie door Aviva Dierckx.
Roth blijft simpelweg actueel, als je zijn boeken leest zie je voortdurend parallellen met de dag van vandaag. Zijn journalistieke reportages zijn de weerslag van een intelligent waarnemer met een heel goede pen. Roth is een geweldig stilist. En zijn romans zijn zonder uitzondering van een zeer hoog niveau waarbij vooral de sympathie van de schrijver voor de gewone mens opvalt. Recensie door Enno Nuy.
Nederland leverde het grootste contingent vrijwillige SS’ers in Europa. Armando en Hans Sleutelaar presenteerden acht lange interviews met Nederlanders die zich destijds vrijwillig aansloten bij de SS. Niet iedereen was blij met dit boek dat in 1967 verscheen. Het was uitgerekend Vrij Nederland dat met een kort geding publicatie van het boek trachtte te voorkomen. Recensie door Enno Nuy.
Armando (1929-2018), we schrijven ergens in de jaren tachtig, woont en werkt in Berlijn en schrijft er zijn overpeinzingen, waarnemingen en flarden van opgevangen gesprekken. Hij doet er aan ‘Feindbeobachtung’ schrijft hij, heeft ook een aantal van zijn hier vervaardigde doeken zo genoemd. Het leven dat Armando leidt is nog steeds doortrokken van de oorlog, ook al ligt die inmiddels meer dan dertig jaar achter hem. Recensie door Enno Nuy.
Na bijna vijfenveertig jaar voor justitie te hebben gewerkt, en zich in het bijzonder bekommerd te hebben voor de geïnterneerden waarvoor hij de Prijs voor Mensenrechten krijgt, gaat Henri Heimans in 2015 op pensioen. Vanaf dan neemt hij de tijd om op zoek te gaan naar het stille, onverwerkte verleden van zijn ouders en begint hij aan grondig opzoekingswerk. Met de hulp van Dirk Verhofstadt werd het samengebracht in een boek.
We komen in Auschwitz al snel een stubowa tegen, het woord is cursief gedrukt maar er zijn geen voetnoten en we tasten dus in het duister. Dan een blokowa, niet cursief maar ook niet toegelicht. Ik neem aan dat dit de blokoudste of een kapo zal zijn. Nauwelijks geklede vrouwen staan in gelid aan zee, in de vrieskou. Er komen vrachtwagens vol kale en nauwelijks geklede vrouwen voorbij. Velen van hen zijn al dood, bevroren of verzwakt en ten onder gegaan. Recensie door Enno Nuy.
De nazi’s waren amper zichtbaar in Auschwitz. Alle uitvoerende bezigheden werden uitbesteed aan slavendrijvers, Blockältesten ofwel daartoe aangewezen gevangenen. Een heel kastenstelsel als het ware en het spreekt voor zich dat de beloning voor zulk werktuig uit privileges bestond. De slavendrijvers wilden wel doen wat de nazi’s van hen verlangden voor die kleine kans op overleven. Recensie door Enno Nuy.
Het boek begint met de knak die hoorbaar is als de nek van Hans Frank breekt, ter dood gebracht door de galg. Daarna vergezelt en becommentarieert de zoon zijn vader vanaf zijn jeugd en verhaalt van diens leven en werken tot aan de dag die 16 oktober 1946 heette. De zoon laat al in de eerste regels weten hoe hij tegenover zijn vader staat als hij schrijft “goddank terechtgesteld” en “jij, in water oplosbaar nazi-monster”. Recensie door Enno Nuy.
Sonderbehandlung, eufemisme voor vernietiging. Filip Müller, jood van geboorte, kwam in 1942 terecht in de ovens van Auschwitz en werkte daar tweeëneenhalf jaar. Omdat hij Geheimnisträger was had hij gedood moeten worden maar hij overleefde niet alleen deze hel maar ook de dodenmarsen aan het einde van de oorlog. Al in de allereerste alinea’s van dit onvoorstelbare boek belanden we in de meest verschrikkelijke geweldsorgieën van de nazi’s. Recensie door Enno Nuy.
Ik zou nooit een boek willen verbranden, ook Mein Kampf niet. Als er iets is dat helemaal niets van doen heeft met de vrijheid van meningsuiting dan zijn het wel boekverbrandingen. Boekverbrandingen zijn zelfs een regelrechte aanval op de vrijheid van meningsuiting. Het zijn nazipraktijken. Mensen die de koran willen verbranden zijn politieke avonturiers, oproerkraaiers, onverlaten, blindgangers en publiciteitszoekers.
Uiteraard is Mefisto een roman, gewoon fictie, verzonnen. Over een Duitse toneelspeler die in de jaren dertig zijn ziel verkoopt aan de nazi’s. Maar wie ook maar een beetje kennis heeft over de opmars van het nazisme en de impact ervan op het leven van de gewone Duitsers in die periode, weet dat het om een harde realiteit gaat die vandaag opnieuw, en steeds luider aan de deur klopt. Recensie door Dirk Verhofstadt.
Voor wie geïnteresseerd is in de gevolgen van historische gebeurtenissen op de levens van gewone mensen, is A Village in the Third Reich een onmisbaar boek. Oberstdorf fungeert hierin als een microkosmos binnen het Derde Rijk waarin lang niet alles verliep zoals je op basis van de buitenkant zou verwachten. Julia Boyd toont aan dat ook in dit dorp in nazi-Duitsland de grenzen tussen goed en fout vervaagden en dat het onhoudbaar is om de Duitsers alleen als dadervolk te beschouwen. Recensie door Kevin Prenger.
“Hou niet op te herhalen dat je niets te maken wil hebben met een partij die echte of vermeende ‘linkse’ leerkrachten de ‘rekening zal presenteren’ als ze eenmaal aan de macht is. Die wel een ‘Marokkanenprobleem’ ziet bij voetbal- en oudejaarsrellen, maar brandstichting in een asielzoekerscentrum niet veroordeelt. Met een partij die media met de naziterm ‘leugenpers’ beschrijft en de bevolking schrik aanjaagt met de naziterm ‘omvolking’. Met een partij die platte broodjes bakt met massamoordenaar Assad en met spijt haar bewondering voor Poetin onderdrukt.”
Dit boek van Uwe Wittstock doet sterk denken aan het werk van Florian Illies die min of meer dezelfde aanpak hanteert. Wittstock zoomt nadrukkelijk in op de maand februari 1933, een cruciale maand voor cultureel Duitsland. Hitler wordt rijkskanselier en grijpt de macht. Vrijwel onmiddellijk beginnen de nazi’s met het ontmantelen van de parlementaire democratie en het opjagen van communisten en joden. En kunstenaars. Recensie door Enno Nuy.
“Vandaag worden er veel vragen gesteld over de betrokkenheid en (collectieve) schuld van personen, landen en instanties bij kolonisatie, oorlogsmisdaden, genocide, plundering, uitbuiting, racisme, discriminatie, enz. Het is een vraag naar de schuld van vroegere én huidige generaties. Het blijkt lastig om die op een tegemoetkomende en verantwoordelijke manier te beantwoorden.” Recensie door Karel Van Dinter.
Adolf Otto Eichmann zag de ondergang van het nationaalsocialisme ras naderbij komen en bereidde zich bijtijds voor op onderduik en vlucht. Hij kreeg daarbij hulp van het Vaticaan en op 14 juli 1950 zette hij voor het eerst voet op Argentijnse bodem. Op 11 mei 1960 werd hij door de Mossad ontvoerd om tien dagen later overgebracht te worden naar Israël. Op 15 december 1961 werd Eichmann door het gerechtshof in Jeruzalem schuldig bevonden en ter dood veroordeeld. Het vonnis werd voltrokken in de nacht van 31 mei op 1 juni 1962. - Recensie door Enno Nuy
Joseph Roth had een grondige afkeer van het nationalisme dat Europa in zijn greep had en onderkende al vroeg de gevaren van het fascisme en van de opkomende nazi-beweging. In zijn boek Rebellie, beschrijft hij het lot van Andreas Pul die tijdens de Eerste Wereldoorlog een been kwijtraakte. Hij is trots op zijn regering tot hij bij een benaal voorval in de gevangenis belandt en hij de almacht van het rechtse machtssysteem ervaart. In 1933 ontvluchtte Joseph Roth nazi-Duitsland waar zijn boeken verboden werden. Recensie door Dirk Verhofstadt.
