All in Boeken
En dat lijkt doorheen 175 jaar politieke Nederlandse en liberale geschiedenis wel een constante: vooruitstrevende figuren ijverden voor hun idealen, konden die (ten dele) realiseren, werden meer behoudsgezind waarna zij terug werden wakker geschud door een nieuwe generatie progressieve liberalen. Deze tweestrijd komt in het boek mooi naar voren rond thema’s als de kieswet, anticonceptie of de sociale wetgeving in ruime zin. Recensie door Peter Laroy
Thoreau – en daar ligt ook de enorme kracht van dit essay, ook al kunnen we er niet blij van worden – legde hier de kiem voor het Amerikaanse superioriteitsdenken, de arrogantie van de macht, dat geen groter pleitbezorger vond dan de malloot die de Amerikanen juist in deze jaren op het schild hesen! Wat zijn we opgeschoten sinds 1862? Dit essay moet gelezen blijven worden. Recensie door Enno Nuy
Wat in alle teksten van Conrad doorklinkt is een diep doorleefd gevoel van respect voor de zee en respect voor het schip. Daarbij maakt hij wel een onderscheid tussen een zeilschip en een stoomschip: “De aanblik van een gehavend schip laat geen zeemanshart onberoerd, maar de aanblik van een zeilschip zonder haar imposante masten is gelijk aan die van een verslagen, maar ontembare krijger. Maar een modern stoomschip, zegt Conrad, laat zich door iets heel anders leiden dan door het weer en door te luisteren naar de zee. Een moderne vloot schepen benut niet zozeer de zee maar exploiteert een verkeersader. Recensie door Enno Nuy
Het heeft allemaal te maken met het idee dat er voor gezorgd moet worden dat minderheden zich niet gekwetst en achtergesteld voelen.
President Obama liet zich meermaals kritisch uit over deze ontwikkelingen in de VS. ‘Ik ben het er niet mee eens dat je als student gepamperd en beschermd moet worden tegen andermans standpunten.’ ‘Goed burgerschap en activisme betekenen ook dat je luistert naar de andere kant en ervoor zorgt dat je in dialoog blijft. Alleen zo kan er iets veranderen.’ Recensie door Martin Harlaar
Van alle werken vertelt Stape ons tot in den treure hoe moeizaam ze tot stand kwamen en hoe lang Conrad bleef schaven zonder er echt een eind aan te kunnen breien. Maar over Heart of Darkness worden we verder niets gewaar. Waarom formuleerde Conrad vaak in zulke vage bewoordingen, wat vond hij zelf van, hoe beoordeelde hij het kolonialisme en imperialisme? Wat maakt Heart of Darkness zo bijzonder en kreeg het boek bij de eerste publicatie al de cultstatus die het nu toch lijkt te hebben? We komen er niets over te weten. Maar Joseph Conrad blijft intrigeren. Recensie door Enno Nuy
En dan komt de lezer terecht bij waar het bij een grondwet werkelijk om gaat. Hoe komt het dat wij met zijn allen in de grondwet gaan geloven? Voermans ziet een verklaring in de verhalende kracht van deze teksten. De mens is immers een niet-rationeel wezen met veel aandacht voor emotie. Een grondwet zorgt voor een verhaal en leidt tot verbeelding en beleving. Het gaat om meer dan enkel maar de tekst. De combinatie met symboliek, beelden en rituelen zorgt voor een complexe en nauwelijks te ontrafelen interactie met als uiteindelijk resultaat dat de burger de grondwetbeginselen ‘internaliseert’.
In Zwarte huid, witte maskers (1952) beschrijft hij wat het psychologisch betekent voor een zwarte persoon om te leven in de witte westerse wereld. Hij analyseert de manieren waarop zwarten duidelijk wordt gemaakt dat ze gelden als minderwaardig en hoe zij dit proberen te compenseren door zich ‘wit’ te gedragen. Zwarte mensen worden gedwongen ‘witte maskers’ op te zetten. Fanon streefde ernaar de vervreemding van zwarten op te heffen, maar hij sprak ook over ‘blanken die niet minder van zichzelf vervreemd zijn geraakt’.
Darwin onderhield doorheen zijn carrière diverse contacten, in dit boek echter staat de briefwisseling met vrouwelijke geleerden centraal, die net als hun mannelijke tegenhangers wetenschappelijke doorbraken bewerkstelligden door eigen onderzoek, door middel van discussie en eigen ervaring. Dit beeld van vrouwelijke onderzoekers die aan wetenschap deden en het bovendien waagden een conversatie op te starten met de meest gerenommeerde wetenschappers van hun tijd, staat wellicht haaks op dat van de Victoriaanse vrouw. De in het zwart geklede, bleke gezichten die aan ons werden overgeleverd door middel van foto’s en schilderijen, stroken niet met het beeld van vrouwen die zich uitleven in het opgraven van skeletten, het onderzoek naar het leven van spinnen, insecten of planten. Recensie door Sara De Mulder
Al te vaak wordt vergeten dat het recht om te stemmen het resultaat is van een lange evolutie. Bovendien bleven er op dat vlak grote verschillen tussen mannen en vrouwen, die in heel wat Europese democratieën pas veel later naar het stemhokje mochten. Wanneer vrouwenkiesrecht dan toch op de agenda kwam, gebeurde dit historisch gezien veelal onder druk van externe factoren. In de jonge naties die na de Eerste Wereldoorlog vorm kregen leidde bijvoorbeeld het streven naar zelfstandigheid tot een toenemende gelijkberechtiging. Recensie door Peter Laroy
En dan eindelijk, ik ben inmiddels op pagina 182 (van de 190) aangeland, lezen we eindelijk waar dit allemaal door komt: Arie Storm heeft een verschrikkelijke moeder. Had dit nou op pagina 3 geschreven Arie, dan was dit hele verschrikkelijke boek niet nodig geweest. Recensie door Enno Nuy
We hebben geen stap op Doggerland gezet, we weten slechts vaag hoe het er vermoedelijk uit heeft gezien, we kennen geen namen van plaatsen of mensen, we hebben geen archiefbeelden en het land is voorlopig voorgoed verdwenen onder sediment en zeewater. En toch heeft Julia Blackburn ons heel veel over dat bijna mythische land weten te vertellen. In haar eigen woorden: “Een land dat water was alvorens het land werd, alvorens het water werd en toen weer land werd. Het geluid van het riet op de wind, de wind door het riet. De wind die evenzeer een eigen leven leidt als ik. Recensie door Enno Nuy
In 1927 reisde Roth door Albanië en een jaar later door Italië. De weerslag daarvan vindt u terug in deze zoals gewoonlijk perfect verzorgde uitgave van Uitgeverij Bas Lubberhuizen. Voorafgegaan door een fraaie inleiding van Piet de Moor en een nawoord van de onvermoeibare (en uitstekende) vertaalster Els Snick. Om een of andere reden hebben die Vlamingen gewoon meer met Joseph Roth dan wij Nederlanders. Recensie door Ennoy Nuy
Hart der duisternis beschrijft in eerst en vooral vage termen de morele implosie van de moderne mens. Kapitein Marlow gaat namens een Londense handelsfirma op zoek naar een legendarische agent in de binnenlanden van Congo. Een reis die Conrad zelf ook maakte en ook hij was op jacht naar ivoor. Kurtz verdiende bergen geld voor de handelsfirma en raakte volledig in de ban van de inheemse bevolking die hij nodig had om zijn rooftochten te kunnen uitvoeren. Wat hij werkelijk dacht van die inheemse bevolking weten we niet, Conrad laat ons slechts gissen. Maar hoeveel ontzag en respect Kurtz wellicht ook had voor de zwarte mens uit het diepste binnenste van het Afrikaans continent, het weerhield hem er niet van de handelsfirma aan te raden “die beesten uit te roeien”. Recensie door Enno Nuy
Cruciaal hoofdstuk in dit waanzinnig en continu verrassende boek is Complexiteit. En uiteraard, schrijft Dillard, is evolutie het medium van complexiteit. De stabiliteit van simpele levensvormen is de stevige basis waaruit complexere levensvormen kunnen ontstaan, die op hun beurt complexere levensvormen voortbrengen , en zo voort. ‘Maar elke theorie die botanici hebben bedacht om de functies van verschillende bladvormen te verklaren wordt bedolven onder een lawine van inconsistenties. Hun kennis, hun verbeelding schiet simpelweg tekort’. En: ‘Dit is de waarheid van de alomtegenwoordige complexiteit van de gedetailleerdheid van de wereld: de schepping is geen studie, geen ruw gekrabbelde schets; ze is soeverein, minutieus, overvloedig, uitbundig, met vaste hand tot stand gebracht’. Recensie door Ennoy Nuy
Offermans reflecteert over de opkomst van populisme en nationalisme in Europa: ‘Het populisme is de reflex van de machtelozen, het verkeerde, want louter defensieve, geborneerde en rancuneuze antwoord van “het volk” op een rits reële problemen. Het kan alleen verdwijnen als er iets aan die problemen gedaan wordt.’ (p. 193) Het zou mooi geweest zijn als Offermans die ‘rits van reële problemen’ dan ook had benoemd. Hij meent blijkbaar dat iedereen dat wel weet. Recensie door Floris Van Den Berg
Dirk Verhofstadt bespreekt het boek De welvaart van landen van Adam Smith. Zijn ideeën blijven brandend actueel. Met de opkomst van extreemlinkse, extreemrechtse en nationalistische partijen, is er weer een hang naar protectionisme. Het nastreven van ‘America First’, de Brexit en het principe ‘eigen volk eerst’, gaat ten koste van de wereldwijde welvaart. Liberalen kunnen inspiratie opdoen in dit boek om komaf maken met de talloze regels, subsidies en taksen die het vrij initiatief en de vrije markt belemmeren.
Ik ben echter faliekant tegen overheidssubsidie voor religieuze geestelijke verzorging. Ik ben van mening dat religie in de privésfeer behoort en dat de overheid niet voor jouw religie hoeft te zorgen noch hoeft te betalen. Wel vind ik het zeer lovenswaardig dat er, naast faciliteiten voor lichamelijke zorg en ruimte, mogelijkheden zijn voor geestelijke zorg. Het klinkt paradoxaal (maar is dus geen tegenstrijdigheid) wanneer ik bepleit dat geestelijke verzorging er alleen op humanistische grondslag zou moeten zijn. Ook gelovige mensen kunnen prima gebruik maken van humanistische geestelijk verzorgers. Zoals ook mensen die geloven in alternatieve geneeswijzen, in de praktijk toch het beste geholpen worden door reguliere medische zorg en de overheid kwakzalvers dan ook niet subsidieert. Recensie door Floris Van Den Berg
Cruciaal in dit manifest is het uitbreiden van de morele cirkel naar alle levende en voelende diersoorten, nu en in de toekomst. Wie daar niets tegenin kan brengen, zal de meeste van de hier geschetste gevolgtrekkingen moeten aanvaarden. Anders gezegd, het morele appel dat van den Berg hier etaleert is nauwelijks weerlegbaar en wie daaruit de consequentie trekt zal zichzelf moeten confronteren met de noodzaak van (morele) zelfbeheersing. Recensie door Enno Nuy
