All in Boeken
In 1927 reisde Roth door Albanië en een jaar later door Italië. De weerslag daarvan vindt u terug in deze zoals gewoonlijk perfect verzorgde uitgave van Uitgeverij Bas Lubberhuizen. Voorafgegaan door een fraaie inleiding van Piet de Moor en een nawoord van de onvermoeibare (en uitstekende) vertaalster Els Snick. Om een of andere reden hebben die Vlamingen gewoon meer met Joseph Roth dan wij Nederlanders. Recensie door Ennoy Nuy
Hart der duisternis beschrijft in eerst en vooral vage termen de morele implosie van de moderne mens. Kapitein Marlow gaat namens een Londense handelsfirma op zoek naar een legendarische agent in de binnenlanden van Congo. Een reis die Conrad zelf ook maakte en ook hij was op jacht naar ivoor. Kurtz verdiende bergen geld voor de handelsfirma en raakte volledig in de ban van de inheemse bevolking die hij nodig had om zijn rooftochten te kunnen uitvoeren. Wat hij werkelijk dacht van die inheemse bevolking weten we niet, Conrad laat ons slechts gissen. Maar hoeveel ontzag en respect Kurtz wellicht ook had voor de zwarte mens uit het diepste binnenste van het Afrikaans continent, het weerhield hem er niet van de handelsfirma aan te raden “die beesten uit te roeien”. Recensie door Enno Nuy
Cruciaal hoofdstuk in dit waanzinnig en continu verrassende boek is Complexiteit. En uiteraard, schrijft Dillard, is evolutie het medium van complexiteit. De stabiliteit van simpele levensvormen is de stevige basis waaruit complexere levensvormen kunnen ontstaan, die op hun beurt complexere levensvormen voortbrengen , en zo voort. ‘Maar elke theorie die botanici hebben bedacht om de functies van verschillende bladvormen te verklaren wordt bedolven onder een lawine van inconsistenties. Hun kennis, hun verbeelding schiet simpelweg tekort’. En: ‘Dit is de waarheid van de alomtegenwoordige complexiteit van de gedetailleerdheid van de wereld: de schepping is geen studie, geen ruw gekrabbelde schets; ze is soeverein, minutieus, overvloedig, uitbundig, met vaste hand tot stand gebracht’. Recensie door Ennoy Nuy
Offermans reflecteert over de opkomst van populisme en nationalisme in Europa: ‘Het populisme is de reflex van de machtelozen, het verkeerde, want louter defensieve, geborneerde en rancuneuze antwoord van “het volk” op een rits reële problemen. Het kan alleen verdwijnen als er iets aan die problemen gedaan wordt.’ (p. 193) Het zou mooi geweest zijn als Offermans die ‘rits van reële problemen’ dan ook had benoemd. Hij meent blijkbaar dat iedereen dat wel weet. Recensie door Floris Van Den Berg
Dirk Verhofstadt bespreekt het boek De welvaart van landen van Adam Smith. Zijn ideeën blijven brandend actueel. Met de opkomst van extreemlinkse, extreemrechtse en nationalistische partijen, is er weer een hang naar protectionisme. Het nastreven van ‘America First’, de Brexit en het principe ‘eigen volk eerst’, gaat ten koste van de wereldwijde welvaart. Liberalen kunnen inspiratie opdoen in dit boek om komaf maken met de talloze regels, subsidies en taksen die het vrij initiatief en de vrije markt belemmeren.
Ik ben echter faliekant tegen overheidssubsidie voor religieuze geestelijke verzorging. Ik ben van mening dat religie in de privésfeer behoort en dat de overheid niet voor jouw religie hoeft te zorgen noch hoeft te betalen. Wel vind ik het zeer lovenswaardig dat er, naast faciliteiten voor lichamelijke zorg en ruimte, mogelijkheden zijn voor geestelijke zorg. Het klinkt paradoxaal (maar is dus geen tegenstrijdigheid) wanneer ik bepleit dat geestelijke verzorging er alleen op humanistische grondslag zou moeten zijn. Ook gelovige mensen kunnen prima gebruik maken van humanistische geestelijk verzorgers. Zoals ook mensen die geloven in alternatieve geneeswijzen, in de praktijk toch het beste geholpen worden door reguliere medische zorg en de overheid kwakzalvers dan ook niet subsidieert. Recensie door Floris Van Den Berg
Cruciaal in dit manifest is het uitbreiden van de morele cirkel naar alle levende en voelende diersoorten, nu en in de toekomst. Wie daar niets tegenin kan brengen, zal de meeste van de hier geschetste gevolgtrekkingen moeten aanvaarden. Anders gezegd, het morele appel dat van den Berg hier etaleert is nauwelijks weerlegbaar en wie daaruit de consequentie trekt zal zichzelf moeten confronteren met de noodzaak van (morele) zelfbeheersing. Recensie door Enno Nuy
Diep in een mijn in Boulby, Yorkshire, wordt onderzoek gedaan naar donkere materie. Macfarlane: hoe zoek je in het donker naar duisternis? Om materie die geen schaduw werpt te kunnen waarnemen, moet je niet op zoek gaan naar haar aanwezigheid maar naar haar effecten. En verderop in dit hoofdstuk merkt Macfarlane op: Het antropoceen stelt ons de vraag die de immunoloog Jonas Salk zo memorabel verwoordde: ‘Zijn we goede voorouders?’ Het verbaast geenszins wanneer deze vraag in dit boek centraal blijkt te staan, deze vraag die vóór het antropoceen nooit aan de orde was! Recensie door Enno Nuy
De nieuwe media bieden tal van nieuwe mogelijkheden om kennis over te dragen. Waar boeken honderden jaren lang de boventoon voerden in kennisoverdracht, zijn boeken nu maar één kleine speler op de kennismarkt. Met de fotostrip De verrassende verjaardagen komen fotostripauteur Ype Driessen en hoogleraar wetenschapscommunicatie aan de Universiteit Leiden, Ionica Smeets met een innovatief medium om tal van logische, statistische, wiskundige en natuurkundige puzzels en vraagstukken aan een breed publiek te communiceren. Recensie door Floris Van Den Berg
Diderot was met zijn werkkracht en zijn ideeën een van de grondleggers van het denken in de moderne tijd. En dat is zowat het uitgangspunt van de begin 2019 verschenen interessante, overzichtelijke en vlot leesbare biografie van de hand van Andrew S. Curran (Wesleyan University, Connectitut, VS). Het boek heeft niet de ambitie veel vernieuwende inzichten op te leveren. Curran heeft zijn werk wel grondig gedaan en de bestaande literatuur en kennis over Diderot in een vlot leesbare synthese gegoten met aandacht voor het biografische en het thematische. Het resultaat is een levensbeschrijving van een fascinerend man met een rijk gevuld leven. Recensie door Peter Laroy
Tot de jihadistische aanslagen die vanaf 2001 overal ter wereld werden gepleegd was er in West-Europa nauwelijks debat over moslims en islam. Koopmans deed met collega’s onderzoek naar de uitspraken die politici en andere opiniemakers in de jaren negentig in Nederland, Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië en Zwitserland over immigratie en integratie deden. Van de meer dan 18.000 uitspraken bleek slechts 1,6% van de gevallen moslims en islam tot onderwerp te hebben. Recensie door Martin Harlaar
Misschien dat hier mijn belangrijkste bezwaar tegen de visie van Houellebecq naar voren treedt. Hij lijkt de man nog steeds als een primitieve jager-verzamelaar te beschouwen die, of hij dat nu wil of niet, niet anders kan dan achter zijn pik aanlopen. Als hij zich realiseert dat hij eigenlijk waanzinnig veel hield van de geliefde die hem verliet, heeft hij haar allang bedrogen, sterker nog, is hij op heterdaad door haar betrapt. Alleen maar omdat hij zijn handen niet thuis kon houden en zo nodig een paar keer buiten de pot moest pissen. Het is allemaal skindeep bij Houellebecq. Recensie door Enno Nuy
Grand Hotel Europa is een hotel van vergane glorie ergens in Italië waar de schrijver zijn intrek neemt na een verbroken liefdesgeschiedenis, althans, zo doet hij ons in eerste instantie geloven. Van die geschiedenis, noch van de zoektocht naar een van de laatste schilderijen van Caravaggio zal ik hier iets prijsgeven. Het centrale thema van deze roman is niet die liefdesgeschiedenis, noch die zoektocht. Nee, het centrale thema is het moderne massatoerisme en de gevolgen daarvan voor onze samenleving, meer specifiek voor het Avondland dat, laat dat duidelijk zijn, de boot gemist heeft en uit niets dan verleden bestaat zonder een toekomst te hebben. Recensie door Enno Nuy
Gray moet niet veel hebben van atheïsten als hij concludeert: “Het huidig atheïsme is een voortzetting van het monotheïsme met andere middelen. Vandaar de eindeloze opeenvolging van surrogaatgoden, zoals de mensheid, de wetenschap, de technologie en de al te menselijke visioenen van het trans-humanisme. Maar er is geen reden voor paniek of radeloosheid. Geloof en ongeloof zijn mentale houdingen tegenover een onbegrijpelijke werkelijkheid. Een goddeloze wereld is net zo mysterieus als een wereld doordrenkt van goddelijkheid, en het verschil daartussen is misschien kleiner dan u denkt”. Recensie door Enno Nuy
In Wilde verhalen laat Cooke zien hoe in de loop der tijden naar dieren is gekeken. Veel fenomenen waren vroeger nog niet te verklaren, eenvoudig omdat de mens nog niet het juiste gereedschap had ontwikkeld om dieper door te kunnen dringen en wat het ene dier van het andere onderscheidde. Gevolg daarvan was wel dat veel mythische interpretaties een heel lang leven konden leiden. En er zijn talloze wetenschappelijke experimenten op dieren uitgevoerd die op ethische gronden nooit aanvaard hadden mogen worden. Zozeer was de mens overtuigd van haar eigen superioriteit … Recensie door Enno Nuy
Artificiële intelligentie gebruikt een gelijkaardig optimalisatieproces. Daarbij zijn het echter niet de genen die geoptimaliseerd moeten worden, maar wel een door mensen gedefinieerde beloningsfunctie. Maak je bijvoorbeeld een systeem dat koffietassen maakt, dan wil je dit waarschijnlijk zo goedkoop mogelijk doen. Een koffietasrobot zal er dankzij de beloningsfunctie dus alles aan doen om zo goedkoop mogelijk koffietassen produceren. Net als onze genen heeft deze optimalisatie geen geweten en geen ander doel. De robot zal dus niet nadenken over de secundaire impact van zijn gedrag, zolang hij maar goedkoop koffietassen kan produceren. Recensie door Pieter Buteneers
“zijn wij wel zo vrij als we denken?” Als wij de huidige situatie met een lange of minder lange historische recul bekijken, zou een voorbarige conclusie kunnen zijn dat we nog nooit zoveel vrijheden hebben gehad. Dus, alles OK? In elk van deze achttien bijdragen wordt er toch wel een en soms meerdere vraagteken(s) geplaatst bij deze evidentie. Recensie door Mark Bienstman
Historica Beatrice de Graaf schreef met Tegen de terreur. Hoe Europa veilig werd na Napoleon daarover een even leerzaam als onthullend boek. Hoewel de auteur ook terrorisme-expert is en in die functie veel in de media geïnterviewd wordt, slaat ‘terreur’ in haar boek niet op islamitische of extreemrechtse aanslagen maar op het spook van de rode terreur die door Europa waarde na de Franse Revolutie én op het imperialisme van Napoleon of het ‘systeem van veroveringen’. Recensie door Leo De Haes
Bernice Notenboom schreef een schitterend maar helaas even zo verontrustend boek over de streek op aarde waar zij haar hart aan heeft verpand: de Noordpool, de enige plek op de wereld waar je tegelijkertijd in meerdere tijdzones kunt verblijven! Inmiddels zijn er meer mensen de ruimte in geschoten dan er ooit op de Noordpool zijn geweest. Belangstelling lijkt pas echt te ontstaan nu het poolijs smelt. Notenboom toont overtuigend aan hoezeer de ontwikkelingen op de Noordpool, zeg maar het gebied boven de 66ste breedtegraad, ons naar een niet meer te vermijden Armageddon voeren. Recensie door Enno Nuy
“ik denk dat onze vooroordelen ten aanzien van vissen vooral te verklaren zijn doordat we geen uitingen bij hen zien die we associëren met gevoelens. Door een gebrek aan stimuli die gewoonlijk onze sympathie opwekken, zijn we ongevoelig voor het lot van de vis. Bewustzijn – het vermogen om te voelen, pijn te lijden, vreugde te ervaren – is het fundament van de ethiek. Dat is wat je kwalificeert als lid van de morele gemeenschap”. Recensie door Enno Nuy
