Ook bij AI moet de mens centraal staan – Ivan Vandermeersch
In een moderne samenleving is verantwoordelijk individualisme gebaseerd op het idee dat elk individu zowel autonoom is als verantwoordelijk voor zijn of haar daden ten opzichte van de gemeenschap. Verantwoordelijk individualisme is geen egoïsme of onthechting, maar stelt persoonlijke vrijheid centraal met respect voor de rechten en vrijheden van anderen. Het is gebaseerd op de overtuiging dat individuen, als vrije actoren, ook verantwoordelijkheid moeten nemen voor de impact van hun keuzes op de samenleving. Dit impliceert een ethiek die individueel initiatief aanmoedigt en zich tegelijkertijd bewust is van de onderlinge afhankelijkheid van mensen binnen een democratisch kader.
Dit principe is vooral relevant in de context van de digitale transformatie die volop bezig is. Het gebruik van nieuwe technologieën zoals Artificiële Intelligentie (AI) brengt immers ethische, sociale en juridische uitdagingen met zich mee. AI is weliswaar belangrijk en krachtig, maar moet een hulpmiddel blijven ten dienste van de mens, dus van elke gebruiker - student, docent of administratie. Dit is waar verantwoordelijk individualisme noodzakelijk is: het zorgt ervoor dat technologie, verre van de controle over te nemen, wordt gebruikt op een manier die onze fundamentele vrijheden respecteert.
Het onderwijs speelt een cruciale rol in deze dynamiek. Het moet individuen opleiden die in staat zijn om de kansen te grijpen die AI biedt, terwijl ze zich bewust moeten blijven van de vooroordelen die het kan introduceren en de beperkingen die het oplegt. De opleiding in het onderwijs moet zich niet alleen richten op technische vaardigheden, maar ook op nadenken over de ethische en maatschappelijke implicaties van deze technologieën. Alleen door het ontwikkelen van kritisch denkvermogen kunnen we het potentieel van AI maximaliseren ten bate van een inclusieve samenleving.
De regulering van AI moet ook een liberale logica volgen, waarbij de wet een corrigerende rol speelt zonder te restrictief of dirigistisch te zijn. Bovenal moet de wet grondrechten beschermen en innovatie aanmoedigen door ervoor te zorgen dat technologie op verantwoorde en transparante wijze wordt gebruikt. De geboden waarborgen mogen geen belemmering vormen voor individueel initiatief, maar moeten ervoor zorgen dat dit initiatief wordt ontplooid in overeenstemming met de democratische beginselen.
Er zijn duidelijke verschillen in hoe socialisten en liberalen AI willen reguleren. Socialisten pleiten voor preventieve controle, om risico’s vooraf te beperken, terwijl liberalen de nadruk leggen op regulering van het gebruik. Voor liberalen is het belangrijk dat technologie vrij kan ontwikkelen, met regels die ingrijpen wanneer er misbruik of schade ontstaat. De liberale benadering belemmert niet de innovatie, maar stimuleert verantwoordelijk gebruik.
Een van de belangrijkste uitdagingen van het integreren van AI in het onderwijs is het verminderen van ongelijkheden in de toegang tot de benodigde technologieën en vaardigheden, zodat alle studenten, ongeacht hun sociaaleconomische achtergrond, zich deze instrumenten eigen kunnen maken en zich kunnen aanpassen aan een snel veranderende wereld van werken. Door middel van een multidisciplinaire aanpak die ethiek, recht, technologie en pedagogie combineert, moet het onderwijs studenten voorbereiden om competente gebruikers en innovatieve spelers te worden, met inachtneming van hoge ethische normen.
Uiteindelijk zorgt verantwoordelijk individualisme, toegepast op het tijdperk van AI, ervoor dat de mens centraal blijft staan in de besluitvorming. Dit principe maakt het mogelijk om een samenleving op te bouwen waarin technologie in dienst staat van vrijheid, verantwoordelijkheid en innovatie, met respect voor fundamentele rechten. Het is door het ontwikkelen van kritische en autonome individuen dat we echt voordeel kunnen halen uit opkomende technologieën en tegelijkertijd een eerlijke en inclusieve samenleving kunnen uitbouwen.
Ivan Vandermeersch
De auteur is Ere-Secretaris-Generaal BAM
