Kinderen zijn geen pionnen – Ivan Vandermeersch

Ik ben als mens, als vader en grootvader, diep geraakt en verbijsterd door sommige reacties die volgden op de post van Eva De Bleeker over het lot van Oekraïense kinderen die met geweld uit hun thuisomgeving worden weggerukt en afgevoerd naar Rusland.[1] Wat zij terecht aankaart als een brutale aanval op onschuld en identiteit, wordt door sommigen onthaald met cynisme, relativisme of verdachtmaking. Dat zegt iets over het onderwerp, maar ook over ons.

Het is belangrijk om precies te zijn. Wat hier aan de orde is, voldoet aan de definities van de “gedwongen overbrenging van kinderen in oorlogstijd”, zoals beschreven in het Statuut van Rome van het Internationaal Strafhof (artikel 8) en in de Vierde Conventie van Genève. Sinds 2015 zijn duizenden Oekraïense kinderen uit de bezette gebieden overgebracht naar Rusland, onderworpen aan 'heropvoeding', geadopteerd in Russische gezinnen, losgesneden van hun taal, cultuur en afkomst. Dit is geen bijkomstigheid van oorlog – het is oorlog, gevoerd op de identiteit zelf.

Wie dit minimaliseert, normaliseert het kwaad. Kinderen zijn geen ideologische pionnen. Ze zijn geen instrument van machtsstrategieën. En toch worden ze door een autoritair regime exact zo behandeld. Elk kind dat uit zijn thuisland wordt weggehaald, elke herinnering die wordt gewist, is een slag in het gezicht van de menselijkheid. En dit geldt overal: van Oekraïne tot Gaza, van Syrië tot Jemen – overal waar kinderen lijden onder oorlog, bezetting en geweld, moeten we spreken. Het recht van kinderen op bescherming kent geen vlag.

Ik begrijp dat mensen zich machteloos voelen. Niet iedereen die zwijgt of twijfelt is een populist. Sommigen zijn verzadigd van slecht nieuws, anderen voelen zich verloren in een wereld die elke dag complexer lijkt. Maar wie het morele kompas niet meer voelt trillen bij het lot van kinderen, is toe aan herbronning.

Populistische stemmen proberen dit morele onrecht te neutraliseren. Niet door ertegenin te gaan, maar door het te relativeren, door twijfel te zaaien, door af te leiden. Ze spelen het spel van de banaliteit van het kwaad: niet luid juichen voor de tirannie, maar haar stilletjes gedogen. En zo verwordt kritiek tot cynisme, en de roep van het volk tot een rookgordijn.

Vrijheid is geen vrijblijvend begrip. Ze vraagt verantwoordelijkheid. En in tijden van oorlog en mensenrechtenschendingen betekent dat: morele helderheid, solidariteit met de zwaksten, en de durf om niet weg te kijken. In mijn Pleidooi voor Moderne Vrijheid pleit ik voor een liberalisme dat opnieuw wortelt in zijn kernwaarden: persoonlijke autonomie, maar ook de plicht tot ongehoorzaamheid aan dictaturen, en tot actief weerwerk tegen onrecht.

Deze visie is geen abstract ideaal, maar een concrete leidraad. Ze vraagt dat we niet alleen onze eigen rechten koesteren, maar ook opkomen voor wie het zwijgen wordt opgelegd. Ze verzet zich tegen de banalisering van gehoorzaamheid, tegen het klakkeloos volgen van autoriteit – net zoals we dat vandaag zien gebeuren bij het stilzwijgend goedpraten van de gedwongen overbrenging van kinderen.

De populist verkoopt simpele antwoorden op complexe problemen. Maar wat doe je met iemand die dit soort misdrijven relativeert omdat het "ver van ons bed" is? Of erger: omdat het past in zijn anti-establishment-narratief? Dan rest er maar één antwoord: morele weerbaarheid.

Daarom moeten liberalen niet meewaaien, maar weerstaan. Niet het geschreeuw overstemmen, maar het overleven met helderheid en moed. De terugkeer van alle ontheemde Oekraïense kinderen moet een ononderhandelbaar onderdeel zijn van het vredesproces. Wie dat niet inziet, heeft zich al verzoend met de logica van onderdrukking.

De vrijheid waar wij voor staan is geen echo van macht, maar een stem voor gerechtigheid. En in die vrijheid is geen plaats voor lafheid, noch voor cynisme.

#ChildrenAreNonNegotiable

Ivan Vandermeersch

De auteur is voormalig Secretaris-generaal van BAM. Hij schreef de tekst Pleidooi voor Moderne Vrijheid: verantwoordelijk individualisme in een inclusieve samenleving (2024)

[1] https://www.facebook.com/Eva.Debleeker1/posts/pfbid02117Ed12CdtKYdhTuKSfqeHpWJUTM3LDsetqArzkfwFM6RvsRoRZdyfAsr3QJEBRol