Op de bres voor mei 68 - Dirk Verhofstadt

Het is tegenwoordig bon-ton om meewarig of ronduit negatief te doen over mei 68. Zie het interview met Dries Van Langenhove van Schild & Vrienden (DM, 10 maart). Extreemrechte, nationalistische en conservatieve groepen verketteren de beweging die vijftig jaar geleden plaatsvond. Daarbij verwijzen ze naar de teloorgang van de geborgenheid, de eigenheid en zelfs de zuiverheid van de samenleving en van het volk, en naar de ondermijnende krachten van buitenstaanders ten aanzien van de eigen (westerse) cultuur. Ze spelen in op de angst van mensen voor de Ander en bepleiten een afsluiting van de grenzen voor vreemde invloeden. Vanuit hun behoudsgezindheid stellen ze ook de moderniteit zelf ter discussie, zoals hedendaagse kunstuitingen. Ze hebben heimwee naar de tijd waarin de vader als hoofd van het klassieke gezin, de onderwijzer als onbetwistbare autoriteit en de pastoor als hoeder over de parochie hun onbetwistbare waarden en normen konden opleggen aan de goegemeente.

Het wordt hoog tijd dat de echte progressieven in de tegenaanval gaan en de realisaties van mei 68 weer publiekelijk verdedigen en zelfs verder doorzetten. Die beweging betekende immers de definitieve doorbraak van het filosofisch liberalisme doorheen alle geledingen van de maatschappij. De vrijheid en het recht op zelfbeschikking gold niet langer als een voorrecht voor enkele gegoeden en intellectuelen, maar werd een algemene bevrijding van de mens, in het bijzonder van de vrouw, uit het keurslijf van de religieuze dogma’s. Tegen de zin van de kerk en koning werd abortus en later euthanasie mogelijk. Homoseksualiteit dat in veel landen nog strafbaar was, werd een verworvenheid. Masturberen vormde niet langer een probleem. Verkrachtingen binnen het huwelijk werden strafbaar gesteld en echtscheidingen gemakkelijker gemaakt. De vrouw mocht eindelijk een eigen bankrekening openen!

Zelden zijn in de geschiedenis meer taboes gevallen als in die jaren. Het besef van de kracht van het individu tegenover de gevestigde waarden zette zich toen door. Het legde de basis voor de ontkerkelijking, de ontzuiling, het antiautoritarisme, de verdraagzaamheid, de burgerrechten, de gelijkheid der seksen, het antiracisme en vooral de zo verlangde vrijheid om te zijn wie men wil. Het betekende de bevrijding van de ketenen van de opgelegde moraal, de opheffing van de straffeloosheid van huiselijk geweld, de definitieve afrekening met de censuur en de index, de bevrijding van de vrouw uit het keurslijf van de kerkelijke dogma’s. Op slag werd een einde gemaakt aan de uniformiteit, de maakbaarheid van de samenleving en het geloof in de onfeilbaarheid van partij, volk of geloof. Sindsdien werd alles anders, en al wie nadien kwam heeft er bewust of onbewust de vruchten van geplukt.

Deze progressieve erfenis van mei 68 mogen we niet laten verloren gaan. We moeten opletten voor een conservatieve terugval die, gemengd met een ranzig discours over een ‘zuivere’ Vlaamse identiteit, een directe aanval betekent op de vrijheid van het individu, op het kosmopolitisme en zelfs op de liberale democratie en de open samenleving. Dat zien we niet alleen in eigen land maar ook in Polen en Hongarije, in Rusland, Turkije en de Verenigde Staten. Dat zien we ook met de opmars van het islamisme en salafisme, zowel in de Arabische wereld als in de Europese grootsteden. Daarom moeten we dringend onze grondwet aanscherpen op het vlak van de scheiding van geloof en staat. Maar ook met meer kracht opstaan voor de vrijheid van meningsuiting, de gelijkwaardigheid van man en vrouw en het recht op zelfbeschikking, tegen het obscurantisme van religieuze en wereldlijke fanatici.

Dit is dan ook een appèl aan de linkerzijde om in de geest van mei 68 opnieuw weer op te komen voor de progressieve waarden. In het verleden heeft links met succes gestreden tegen het keurslijf en de voorrechten van de katholieke kerk. Het wordt tijd dat ze nu eindelijk haar cultuurrelativisme opzij zet. Dat ze een halt toeroept tegen de radicale islam die vrouwen en homoseksuelen minderwaardig acht en onderdrukt, die voorrechten opeist en die de geesten van moslimjongeren bezoedelt met ideeën die haaks staan op onze Verlichtingswaarden. Het klopt niet dat mei 68 de teloorgang betekende van waarden en normen. Integendeel, het heeft juist gezorgd voor de realisatie van die waarden en normen die er écht om doen, namelijk deze die beschreven staan in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en die nu weer onder vuur staan van extreemrechtse, nationalistische en conservatieve krachten.

Dirk Verhofstadt

De auteur is kernlid van Liberales en auteur van De geschiedenis van het liberalisme