Wegwijzers op het pad naar autoritair bestuur - Erwin Chemerinsky
Als we een pad naar autoritair bestuur zouden ontwerpen, zou dat zijn zoals we in de eerste weken van de Trump-regering hebben gezien. Voor mijn boek No Democracy Lasts Forever heb ik bestudeerd hoe democratieën sterven en vervangen worden door autoritaire regimes. De heersers worden bijna altijd gekozen in plaats van dat ze via een staatsgreep aan de macht komen, en vervolgens consolideren ze hun gezag en brengen ze hun critici tot zwijgen.
Waar bevinden we ons op het pad?
Checks and balances worden vernietigd. De essentiële wetgevende macht is controle over de portemonnee. Maar president Trump en de mensen rondom hem beweren dat hij die kan controleren door te weigeren geld uit te geven dat is toegewezen door een federale wet. De onlangs geïnstalleerde directeur van het Office of Management and Budget, Russell Vought, was tijdens zijn hoorzittingen expliciet dat de president kan weigeren geld uit te geven, ondanks een federale wet - de Impoundment Control Act van 1974 - die dit verbiedt. En de president heeft dit al op grote schaal gedaan door een uitvoerend bevel te ondertekenen om een enorm bedrag aan federale uitgaven te bevriezen (en door het U.S. Agency for International Developement (USAID), dat werd opgericht en gefinancierd door federale statuten, vrijwel te elimineren. Tegelijkertijd heeft hij de macht opgeëist om geld uit te geven zonder toestemming van het Congres, zoals in het aanbod van een uitkoop aan federale werknemers.
Wetten worden schaamteloos genegeerd. Elke dictator beweert boven de wet te staan, vooral door de wetten die al van kracht zijn te negeren. Het is verbazingwekkend hoeveel wetten er zijn overtreden sinds het middaguur van 20 januari. Het intrekken van het geboorterecht schendt het 14e amendement en precedenten van het Hooggerechtshof. Het ontslaan van een commissaris van de National Labor Relations Board en leden van de Equal Employment Opportunity Commission schendt federale wetten die duidelijk grondwettelijk zijn volgens precedenten van het Hooggerechtshof. Het dreigen met deportatie van mensen met een visum vanwege de meningen die ze uiten, schendt het 1e amendement. En dit is nog maar het topje van de ijsberg.
Er is een zuivering van de overheid gaande. Kash Patel, Tulsi Gabbard, Robert F. Kennedy Jr. en Pete Hegseth hebben weinig tot geen kwalificaties, behalve trouw aan Donald Trump voor de banen die hij hen heeft gegeven. Nog zorgwekkender is de poging om volledige controle uit te oefenen over het federale personeelsbestand. Trumps standpunt lijkt te zijn dat hij iedereen in de federale overheid kan ontslaan en wegsturen, ondanks federale statuten, zoals arbeidswetten voor ambtenaren, die het tegendeel beweren. Het was verbazingwekkend dat er relatief weinig verontwaardiging was toen de FBI-agenten en de advocaten van het ministerie van Justitie die legitiem hun werk deden door de opstandelingen van 6 januari 2021 te ondervragen en te vervolgen, het doelwit werden. Federale werknemers in de hele overheid zijn begrijpelijkerwijs bang dat expertise en ervaring in hun vakgebied hen hun baan kunnen kosten.
Rechterlijke uitspraken worden aangevallen. Op 17 januari 2025 handhaafde het Hooggerechtshof de federale wet die TikTok vanaf 19 januari verbood. President Trump negeerde dit en zei, zonder enige bevoegdheid daartoe, dat de wet pas over 75 dagen van kracht zou worden. Op zondag 9 februari schreef vicepresident JD Vance op X dat "rechters de legitieme macht van de uitvoerende macht niet mogen controleren", aangezien rechtbanken maatregelen hebben genomen om uitvoerende acties te blokkeren waarvan sommige duidelijk illegaal zijn. Elon Musk heeft opgeroepen tot afzetting van rechters die tegen Trump hebben geoordeeld. Met slechts een paar zeldzame uitzonderingen in de Amerikaanse geschiedenis heeft elke president voldaan aan de bevelen van de rechtbank. Door de rechtbanken te negeren, is de president aan niemand verantwoording schuldig en staat hij boven de wet.
Er is een afschrikwekkend effect begonnen. We hebben al gezien dat grote mediakanalen — ABC en Facebook — capituleren voor frivole rechtszaken die door Trump zijn aangespannen, waarbij CBS zich mogelijk bij hen heeft aangesloten. We hebben gezien hoe eigenaren van grote mediabedrijven hebben geprobeerd om bij hem in de gunst te komen. Nog verraderlijker is dat ik heb gezien dat zelfs degenen die het absoluut niet met hem eens zijn en een veilige positie hebben, niet bereid zijn Trump en zijn beleid publiekelijk te confronteren. Ik heb andere decanen van rechtenfaculteiten voorgesteld om een verklaring uit te brengen over het belang van de rechtsstaat in het licht van de aanval daarop door de nieuwe regering. Maar sommigen, zelfs in blauwe staten, zeiden dat ze niet konden spreken uit angst voor de gevolgen voor hen of hun universiteiten. Naarmate er meer vangrails worden vernietigd, zal de druk om te zwijgen nog groter worden.
Een constitutionele democratie is niet in één keer verloren. De regering van Trump test duidelijk de grenzen die al lang bestaan. Ik vrees dat de autoritairen in het Witte Huis zich gesterkt voelen door alles wat ze hebben kunnen bereiken met relatief weinig tegenstand.
Ik blijf hopen dat de rechtbanken de illegale acties van de regering zullen blokkeren, zoals sommigen zijn gaan doen, en dat de Republikeinse meerderheid in het Congres haar constitutionele autoriteit zal doen gelden. Misschien zullen mensen luid protesteren. We zouden ons allemaal zorgen moeten maken over wat er gebeurt. Geen enkele democratie duurt eeuwig.
Erwin Chemerinsky
De auteur is decaan van de UC Berkeley Law School in de Verenigde Staten. Deze tekst verscheen in de Los Angeles Times van 10 januari 2025. We kregen toestemming van de auteur om het te publiceren.
