Mattias Desmet: conspiritueel glijmiddel voor samenzwevers
Het wordt hoog tijd om onder ogen te zien dat een fenomeen als Mattias Desmet een ruimer debat vermag. Want dit gaat al lang niet meer over louter ‘coronascepticisme’. En dit gaat al lang niet meer over louter 'desinformatie', ‘pseudowetenschap’ of 'een gebrek aan wetenschappelijke of academische integriteit'. Het probleem met Mattias Desmet is dat een professor klinische psychologie van de UGent zich ontpopt heeft tot een Messias tegen de wetenschap. En met zijn autoriteit van academicus juist een fenomeen is kunnen worden dankzij desinfo-fora, complotdenkers en extreemrechts, die hem nu als evangelist voor eigen kar spannen.
Mattias Desmet is sinds het begin van de coronacrisis uitgegroeid tot een fenomeen. Met uitspraken als “De angst voor het virus is gevaarlijker is dan het virus zelf” of “In de coronacrisis is de publieke opinie in de greep van absurde oordelen”, wist hij in een mum van tijd een grote groep zogenaamde ‘coronasceptische’ mensen achter zich te scharen. Mensen die zichzelf als ‘wakker’ pleegden te bestempelen en die van Mattias Desmet te horen kregen dat mensen die ‘meegingen in het coronaverhaal’ als het ware ‘gehypnotiseerd’ zouden zijn door “een gedeeld maatschappelijk verhaal dat immuun wordt voor kritiek en zichzelf tot in het absurde toe bevestigt”, en opvallend gemakkelijk ‘absurde maatregelen’ aanvaarden.
Die uitspraken lagen aan de basis van de zogenaamde ‘theorie van totalitariserende massavorming’ die Desmet uiteenzette tijdens tal van interviews op alternatieve, rechts-populistische of ‘coronasceptische’ internetplatformen (Doorbraak, PalNws, De Nieuwe Wereld…) en in de desinformatiedocureeks Tegenwind, waarvoor Desmet – die erin figureerde als één van de zogenaamde wetenschappers die zogenaamd kritisch en heldhaftig zouden zijn omdat ze ‘in het oog van de coronastorm’ de wetenschappelijke consensus bestreden – in mei van dit jaar zelfs eigenhandig de veelbesproken Ultima Publiekprijs in ontvangst nam. Daarnaast mondden ze in januari van dit jaar ook uit in een boek.
‘De psychologie van het totalitarisme’ (Pelckmans, 2022) is in het Nederlands inmiddels aan zijn zevende druk toe en de rechten van het boek zijn intussen verkocht aan o.a. Hongarije, Rusland, het Verenigd Koninkrijk, Italië, Duitsland en de Verenigde Staten, waar de professor klinische psychologie hoge ogen gooit. De Engelse vertaling van het boek van Desmet werd er gedrukt op 65.000 exemplaren, en nog voor de veelbesproken boekpromotietournee die Desmet – er onlangs hield, waren er al 50.000 van verkocht.
Totalitariserende massavorming
Aan de basis van de massavormingstheorie van Desmet ligt het idee dat mensen die leven in een samenleving waar veel ‘vrij zwevende angst’, ‘vrij zwevende frustratie/agressie’, een gebrek aan sociale banden/cohesie en een gebrek aan zingeving aanwezig is, bijzonder gevoelig zouden zijn voor narratieven die op een eenzijdige manier een object van angst aanwijzen en tot een collectieve strijd tegen dat object oproepen.
Tegen de massavormingstheorie-redenering an sich valt weinig in te brengen. Als we kijken naar de een misnoegde massa die – aangestuurd door fake news, complottheorieën en opruiende taal uit de koker van Trump, alt-right en QAnon – het Capitool bestormde, in de volle overtuiging dat de verkiezingsnederlaag van Trump het resultaat was van verkiezingsfraude en kwaadaardige krachten die achter de schermen tegen hen en hun leider zouden samenspannen, kan het bestaan van een bepaald type groepsdynamiek dat uitmondt in iets dat Desmet ‘totaliserende massavorming’ noemt, moeilijk worden ontkend.
Het bijzondere is evenwel dat Desmet deze theorie in ‘De psychologie van het totalitarisme’ toepast op fenomenen als het coronabeleid en de klimaatbeweging. Maatregelen die getroffen worden in het kader van de klimaatopwarming zouden niet echt nodig zijn, maar slechts een dominant discours vormen dat ons wordt opgedrongen om ons te totalitariseren. Idem dito met wat Desmet ‘het coronaverhaal’ noemt, waarbij hij virologen-experten en beleidsmakers vergelijkt met de varkens uit de dystopische roman Animal Farm van George Orwell, die ’s nachts absurde maatregelen op de muren zouden komen kalken om die voortdurend en ongemerkt te veranderen.
Meer dan desinformatie en pseudowetenschap
Verschillende factcheckers merkten reeds op dat in het boek van Desmet een onrustwekkend groot aantal verdraaiingen van de realiteit, onfeitelijkheden en regelrechte leugens te bespeuren vallen die Desmet er toe leiden met stelligheid te verkondigen: “Daar willen die varkens (de expert-virologen) naartoe: ons herleiden tot een QR-code in een groot technocratisch-medisch experiment”.
Ook is het inderdaad zo dat Desmet zich niet alleen aan tal van slordigheden, regelrechte missers, misleidingen, maar ook aan een pseudowetenschappelijk argumentatie bezondigt, wanneer hij quotes van grote wetenschappers uit context trekt en verdraait, alsof hun uitspraken het narratief van Desmet zouden ‘bewijzen’ terwijl ze niet eens hebben bedoeld wat Desmet hen laat zeggen. Zoals een quote van de Franse wiskundige René Thom – die het eigenlijk over gedachtenexperimenten had en niet over wetenschapsbeoefening – zou moeten laten uitschijnen dat “Wetenschap gerealiseerd (wordt) door een vermogen tot empathie, een soort resonerend invoelen met het fenomeen dat onderzocht wordt”. Of zoals een quote van Niehs Bohr “When it comes tot atomes, language can only be used as poetry” zou moeten kunnen laten uitschijnen dat “Wetenschap zich enkel in de taal van de poëzie en de metaforen laat beschrijven.” Of zoals de kustlijnparadox uit 'Chaos' van James Gleick zou moeten laten uitschijnen dat niets meetbaar is.
Desmet doet met uitspraken van deze wetenschappers immers net hetzelfde als wat hij met uitspraken van Hannah Arendt doet, zoals Christophe Busch, directeur van het Hannah Arendt Instituut, onlangs opmerkte: ze zodanig lostrekken van hun oorspronkelijke betekenis dat ze enkel nog als doel hebben het narratief van Desmet een schijn van wetenschappelijke en ethisch-filosofische autoriteit te geven.
Maar wanneer men louter op deze kwesties focust, gaat men voorbij aan het eigenlijke probleem met Mattias Desmet, dat veel groter is dan het op het eerste gezicht lijkt. En dan gaat men voorbij aan het feit dat het probleem met Mattias Desmet slechts een symptoom is van een nog veel problematischere en een nog veel omvangrijkere tendens.
Onheilsprofetie verpakt als maatschappijkritiek
M.b.t. Desmet hoeft de hele discussie over wetenschappelijke integriteit zelfs niet eens meer te worden gevoerd. Desmet predikt zijn eigen waan als religie. En zijn religie heeft dan nog eens de wetenschap als vijand ook. Dat geeft hij in zijn boek gewoon zelf aan.
“We dachten dat wetenschap bestaat uit het leggen van droge logische verbanden tussen ‘objectief’ waarneembare feiten.”, zegt Desmet. “Maar in wezen wordt wetenschap gerealiseerd door een vermogen tot empathie, een soort resonerend invoelen met het fenomeen dat onderzocht wordt. Wetenschap stoot daarbij op een kern die zich aan elk logisch discours onttrekt en die zich enkel in de taal van de poëzie en de metaforen laat beschrijven. Het contact met die kern resulteert niet zelden in wat we de seminale religieuze ervaring zouden kunnen noemen – de religieuze ervaring die voorafgaat aan en niet bezoedeld wordt door enige vorm van godsdienstige instutionalisering.”
Een ‘seminale religieuze ervaring’ die Desmet ook heeft gehad. Meer zelfs, het is uit die ‘reële en prangende’ ervaring dat zijn hele narratief over totalitarisme is ontstaan! De ‘gedachte om een boek over totalitarisme te schrijven’, zo beschrijft Desmet heel nauwkeurig aan het begin van zijn boek ‘bezocht’ Desmet op de ochtend van 4 november 2017. Die ochtend bevond hij zich in een chalet in de Ardennen, waar hij zijn dagboek openklapte om er “de gedachten die zich ’s nachts gesponnen hebben” neer te pennen en werd hij zich “reëel en prangend een nieuw soort totalitarisme gewaar dat zich langzaam uit zijn zaad losmaakte en het weefsel van de samenleving deed verstarren”.
Na deze ‘openbaring’ is Desmet dat nieuw soort totalitarisme niet alleen overal beginnen zien met een blik die vertroebeld werd door zijn eigen religieuze waan. Neen, hij is ze ook nog eens beginnen prediken. En dat prediken gebeurde op een manier die in form & function 100% voldoet aan de voorwaarden van een succesvolle complottheorie, waarin je mensen doet geloven dat ze in een soort van dystopische ‘Truman Show’ zitten en dat alles wat de meeste mensen op het eerste gezicht zien en menen te weten ( de ‘massahypnose’ bij Desmet) slechts een façade is. Terwijl er achter die façade een groep machtige krachten zouden samenspannen – een evil genius conspiracy – die de touwtjes in handen hebben en ons allen regisseren. Op de flap van het boek van Desmet staat die tweedeling ook expliciet aangegeven. De wereld die Mattias Desmet schetst in zijn boek is een wereld “waarin het door Hannah Arendt opgeroepen dystopische toekomstbeeld dat na de val van het nazisme en het stalinisme een nieuw soort totalitarisme zou oprijzen (…) zich merkwaardig realistisch aftekent aan de maatschappelijke horizon (!)”’.
‘Wakker zijn’ komt er voor complotdenkers op neer om door de façade heen te kijken en – in de gedeelde werkelijkheid – zelf te zoeken naar tekens die moeten bewijzen dat de evil geniuses, meestal omschreven als ‘de elite’, inderdaad aan de touwtjes aan het trekken zijn. Of om iemand te volgen die zichzelf presenteert als ziener bij uitstek van die tekens. Zoals iemand die in zijn boek pretendeert een “scherpe maatschappijkritische analyse’’ te geven, maar in feite vooral zijn eigen imaginaire wereld schetst, met een blik die vertroebeld is door een religieuze waan en een denken dat duidelijk tot de orde van het complotdenken behoort.
Messias tegen de wetenschap
Het feit dat Desmet het ‘nieuw soort totalitarisme’ vooral ziet ‘oprijzen’ aan de ‘maatschappelijke horizon’ van fenomenen als het klimaat- en het covidbeleid is niet toevallig. De religieuze waan die Desmet predikt is immers expliciet anti-wetenschappelijk.
Volgens Desmet is het ‘nieuw soort totalitarisme’ immers “geen historische toevalligheid, maar “het symptoom bij uitstek van de Verlichtingstraditie” en van het “mechanistisch-deterministisch gedachtegoed”, die volgens Desmet tot een een dominante en dogmatische ‘wetenschapsideologie’ zouden zijn uitgegroeid. Die wetenschapsideologie is intrinsiek massavormend en totalitariserend, zo betoogt Desmet, na een heel relaas waarbij dat wat Desmet aanvankelijk als een afwijkende ‘tak’ van de wetenschappen omschreef op het einde als de hele boom van de wetenschappen wordt voorgesteld.
En mensen die op basis van een wetenschappelijke methode op basis van waarneming en statistiek werken i.p.v. via een ‘seminale religieuze ervaring’ en een ‘empathisch resoneren’ zouden twijfelachtige boodschappen verkondigen en ethisch laakbaar zijn bovendien. Immers, zo meent Desmet sinds zijn ervaring met zijn eigen doctoraat, waarbij hij merkte dat hij er niet in kon slagen een - volgens het unieke denkkader van de psychoanalyse uitgevoerde - ‘psychometrische studie’ over de hysterische en de dwangneurotische depressie tot een goed einde te brengen en daarbij ook nog eens geconfronteerd werd met de replicatiecrisis bij zijn ‘concullega’s’ van o.a. de gedragspsychologie – iets wat hij in zijn boek opnieuw extrapoleert naar ‘alle wetenschappen’: “Wie het onmeetbare toch probeert in cijfers te wringen, voelt dat zijn onderzoek weinig echte waarde heeft en vindt wellicht ook minder motivatie om secuur en met plichtsbesef te werken.”
Het totalitarisme waar Desmet het over heeft, wordt dus niet alleen ontdaan van de hele geschiedenis van racisme, antisemitisme en eugenetica maar wordt volledig op conto gezet van mensen die “het onmeetbare in cijfers proberen wringen” of die “waanachtig geloven in de almacht van het menselijk verstand’. Het zijn zij die in ‘De psychologie van het totalitarisme’ als ‘menners van de massa’ worden voorgesteld en in de religie van ‘witte onschuld’ die Desmet predikt in de rol van baarlijke duivel worden geduwd.
Sekteleider van de eigen echokamer
“Het leven laat zich enkel met metafoor en poëzie verdedigen”, besluit Desmet uit de hierboven genoemde verdraaiingen van uitspraken van kwantumwetenschappers, “en die klinken gewoonlijk minder luid dan het dreunen van de mechanistische argumenten”. Vandaar ook de hele oproep tot “vrijmoedig waarheidsspreken” waarmee Desmet zichzelf sympathiek maakt, maar wie Desmet volgt op Facebook weet dat Desmet het dan duidelijk alleen over de eigen waarheid, over het eigen religieus waanconstruct dat blijkbaar zo dwingend is dat het niet mag worden bevraagd. Getuige het feit dat hij mensen die hem wijzen op fouten in zijn redenering of op feitelijke onwaarheden negeert, beschimpt om de vorm van hun kritiek, of blokkeert.
Want Desmet “spreekt niet met iedereen”, zoals hij zijn volgers op Facebook voorhoudt. Hij spreekt tout court. Met mensen die hem, zijn waan en zijn onheilsprofetieën een podium bieden. En tegen mensen die bijzonder susceptibel voor de tactieken die Desmet vakkundig toepast om zijn narratief ingang te doen vinden.
Christophe Busch, directeur van het Hannah Arendt Instituut, merkte het ook al op. “Het boek omvat een bijzonder verstorende methodiek waarbij er eerst wordt gewaarschuwd voor bepaalde problemen en uitdagingen, om vervolgens zelf die weg op te gaan. Waarschuwen voor onfeitelijkheden, door het creëren van onfeitelijkheden. Waarschuwen voor angst, door het creëren van angst. Waarschuwen voor complotten, door het creëren van complotten.”
Wie de uitspraken van Mattias Desmet al volgt van in het begin en op zijn Facebookpagina de invloed van zijn narratief op zijn volgers en lezers opvolgt, weet dat het nog verder gaat. Wat Mattias Desmet heeft doen uitgroeien tot een fenomeen is het feit dat hij waarschuwt voor massavorming, door het creëren van massavorming, en dat op een manier die zodanig duidelijk zijn handelsmerk is dat het hem de bijnaam ‘Messias De Smid’ opleverde.
Wat Desmet als ‘smeder’ doet, is de angst van zijn lezers en volgers opdrijven, zodat hij ze beter kan manipuleren in het eigen narratief waarin het risico op ‘een nieuw soort totalitarisme’ wordt aangebracht als alternatief object van angst dat nog schrikwekkender is dan het daadwerkelijk object van angst.
En dat geeft hij ook zelf toe, trouwens. Wanneer in een interview op ‘Pandemic podcast – question everything’ de interviewer vraagt wat (zelfverklaarde) wakkere (coronasceptische) mensen kunnen doen om nog meer mensen ‘wakker te schudden’, antwoordt Desmet:
(Parafrase)”Je kan het vergelijken met stukjes metaal. Om mensen wakker te schudden moet je metaal eerst verhitten door de angst op te drijven. Hiervoor kan je mensen een alternatief object van angst bieden, zoals het risico op een totalitaire staat. En wanneer je dan een alternatief narratief aanbiedt dat nog meer angst inboezemt dan het dominant narratief, dan kan je die 2 stukjes metaal tegen elkaar brengen en laat je ze samensmelten.
Dat werkt bij mij ook zeer goed. Bij interviews van mij die veel bekeken werden, hebben we dat eens gevraagd aan kijkers: ‘Wat was het juist in deze interviews dat je zo deed wakker schudden’. En wat ze zeiden was: ‘Wel, we werden heel erg bang. Heel erg bang van wat je ons zei over de gevaren van het risico op totalitarisme’. En ook propagandafilms van politieke partijen waar ik aan meewerkte waren soms zeer succesvol juist omdat we eerst angstwekkende beelden van totalitaire regimes lieten zien.’
Als ‘messias’ van de ‘seminale religieuze ervaring’ die hij middels zijn ‘openbaring’ in een chalet in de Ardennen had, spreekt Desmet van ‘liefde en verbinding’, schrijft hij gedichtjes, suggereert hij een ‘hoger weten’ en een ‘hogere ethiek’, werkt hij met religieuze memes, spirituele metaforen en een esoterische woordenschat,…
En op social media gedraagt Desmet zich steeds explicieter als een sekteleider met een ‘zwerm’ volgers om hem heen, door in de eerste plaats via desinformatie alle ijkpunten weg te nemen in de gedeelde feitelijkheid om mensen te ontwortelen, door vervolgens constant gemeenschappelijke vijandbeelden op te roepen om de zwerm bijeen te houden en zichzelf te kunnen profileren als 'beschermer' tegen dit voorgehouden vijandbeeld, en door ten slotte ook de perceptie van 'niet gehoord', ‘onrechtvaardig behandeld' en 'uitgesloten' te zijn te cultiveren om zichzelf te kunnen opwerpen als een soort van oervader van de grote echokamer van zijn eigen waanzinnig angst-voor-de-angst-complotnarratief waarin zijn Facebookpagina is omgedoopt.
Wie Desmet op Facebook volgt, weet dat de messiaswaan van Desmet steeds groter wordt. Zo vergeleek Desmet zichzelf, nadat in Vlaamse media een hele resem aan kritische en verontruste opiniestukken over hem verschenen was, al met Ghandi in een Facebookpost en wenste hij al zijn volgers inspiratie op samen het Grote Werk (met hoofdletters) verder te zetten.
Evangelist voor extreemrechts
Net zoals de Franse socioloog en psycholoog Gustave Lebon, uit wiens ‘La psychologie des foules’ (1895) Desmet de mosterd haalde voor zijn massavormingstheorie, een inspiratiebron was voor extreemrechts Frankrijk in het interbellum, is ook Desmet met zijn massavormend narratief over totalitarisme, juist door extreemrechtse fora tot fenomeen gemaakt. Het zijn zij die Desmet met zijn disruptief anti-establishment onheilsdiscours maar al te graag een podium bieden, en Desmet neemt die in zijn messiaswaan maar al te graag in.
Zo was Desmet niet te beroerd om, na wat bedenkelijke passages in populistisch rechtse media als PALNWS en Doorbraak, op de foto te gaan staan met Sarah Melis, ‘woordvoerster’ van Samen voor Vrijheid, die een heel groot publiek wist te motiveren om op 21 november in Brussel op straat te komen om tegen de coronamaatregelen te betogen, zelfs nadat haar banden met Belgisch extreemrechts boegbeeld Dries Van Langenhove en de extreemrechtse organisatie Feniks, bekend waren. En toen extremist Stephan Vanberingen (Sasha Vliegen, ook lid van Feniks en een verleden bij onder andere Voorpost), die foto ook deelde met de melding “Welkom Mattias” na wat Desmet een “open gesprekje” noemde, maakte Mattias Desmet er zelfs grapjes over. ‘Banalisering van het kwaad’, zou Arendt, waarmee Desmet zo graag mee schermt, zeggen.
Bij zijn Amerikaanse doorbraak viel het kwaad al helemaal niet meer te banaliseren, tenzij dan door een grote schare van zijn volgelingen op facebook die de professor intussen overduidelijk kritiekloos en devoot op handen dragen. Desmet werd geïntroduceerd in de talkshow van The Joe Rogan Experience - de podcast waarvoor Neil Young en tal van andere muzikanten hun muziek van Spotify haalden uit protest tegen de desinformatie over het coronavirus die erin werd verspreid - door notoir antivaxer Robert Malone als bedenker van de ‘mass formation psychosis’-theorie, die perfect van toepassing zou op de coronacrisis. En hoewel Desmet de term ‘psychosis’ nooit gebruikt heeft in combinatie met ‘mass formation’, was deze nieuwe samenstelling een goede tactiek om aan long tail SEO te doen, en de Google-zoekresultaten zodanig te beïnvloeden dat wie naar meer info zocht over ‘mass formation psychosis’ automatisch op rechtse, antivax- en conspiracy-sites terechtkwam.
De Amerikaanse bal ging voor Desmet verder aan het rollen, stuiterde heel lang binnen het kamp van Childrens Health Defense (‘s werelds invloedrijkste antivax-groep van de bekende Kennedy-telg Robert Kennedy Jr, die deze zomer – rijkelijk laat – door Facebook en Instagram werd geweerd) en voor de Engelse vertaling van zijn boek wist Desmet de achterflap te laten voorzien van lovende kritieken van de crème de la crème uit deze anticoronavax-propagandastal (niet alleen Robert F. Kennedy Jr en Robert Malone maar ook Reiner Fuellmich en andere namen bekend van The Great Barrington Declaration – pleitbezorgers van een zogenaamde omgekeerde lockdown, ingebed in het infame, rechts-libertaire Koch-netwerk) en het te laten uitgeven door Chelsea Green Publishing, een new age uitgeverij die niet vies is van een complottheorie meer of minder.
Om daarna niet alleen voor interviews aan tafel te schuiven bij Alex Jones, met die ene flagrante leugen waar nu zoveel om is te doen, maar ook bij de populaire Fox New presentator Tucker Carlson, bekend om zijn apocalyptische wereldbeelden en de controversiële manier waarop hij extremistische ideeën en complottheorieën naar miljoenen huishoudens pusht. En al vanaf de eerste dagen van zijn ‘tournee’ stond Desmet op foto’s te pronken met de bekende QAnon-influencer Christiane Nordrup, met Vera Sharav – een boegbeeld van de antivaxlobby die coronavaccins vergelijkt met Zyklon B – en met Susan Sweetin van Freedom Travel Alliance, ‘the travel company for people who think covid is a hoax’.
Bovendien gaat Desmet de alliantie met andere evangelisten voor extreemrechts steeds openlijker aan. Zo verkondigde, na tal van antisemitische hondenfluitjes in zijn boek, onversneden antisemitische praat in een interview met ‘Homeopathisch Bekeken’ en stak hij onlangs op zijn Facebookpagina al openlijk de hand uit naar Dries Van Langenhove. En ook in Nederland wordt Desmet steeds meer door onversneden fascisten voor de kar gespannen: recensie bij neonazi en Trump-fan Sietske Bergsma, interview in de ‘alternatieve’ extreemrechtse complotsite De Andere Krant, verschijnen bij het onverdroten racistische Ongehoord Nederland...
Desmet heeft het immers al lang niet meer over Corona op social media en in interviews. In zijn volgend boek, zo kondigde Desmet al aan, gaat hij niet met de ‘varkens-virologen’ verpersoonlijkt in Marc Van Ranst, maar met 'Homo deus' verpersoonlijkt in Yuval Harari de strijd aan tegen een ‘technocratisch totalitarisme’, iets wat bij veel mensen die zich nu al 'gedehumaniseerd' voelen opnieuw enorm zal ‘resoneren’ en waarin Desmet zijn ‘religie’ nog breder zal kunnen verkondigen.
Want laat ons wel wezen, doordat Desmet het heeft over totalitarisme zonder de geschiedenis van witte suprematie, racisme, eugenetica en antisemitisme daarin te betrekken, zet hij deze niet alleen voort maar promoot hij zijn religie – die er dus één is van ‘witte onschuld’ – steeds openlijker door zichzelf en zijn volgers als ultieme slachtoffers ervan voor te stellen.
Conspiritueel glijmiddel
Wie verder kijkt dan louter ‘coronascepticisme’, 'desinformatie', ‘pseudowetenschap’ of 'een gebrek aan wetenschappelijke of academische integriteit' alleen ziet dus dat het probleem met Mattias Desmet, als messias tegen de wetenschap en evangelist voor extreemrechts, groter is dan het lijkt.
Bovendien is Desmet zo slechts een symptoom van een nog veel problematischere en een nog veel omvangrijkere internationale tendens die een nog groter gevaar vormen voor de wetenschap, de academische vrijheid, de journalistiek én de democratie, namelijk die van onheilsprofeten die als conspirituele goeroes voor de kar gespannen worden van extreem rechts om ‘samenzwevers’ (neologisme van Marie Meeusen om de vreemde alliantie tussen new age spirituelen en vaak extreemrechts complotdenken te duiden) te bereiken.
Want in deze post-truth- en post-science-tijden aast anti-establishment steeds duidelijker op mensen die op zoek zijn naar 'liefde en verbinding’ en een ‘spirituele herrijzenis’. Het is ook zo dat QAnon als propagandamiddel werd ingezet: “Proud boys and Boogaloos are easy, they were already there. The next step is reaching a new audience, who otherwise would have been unlikely to vote for him, and converting them. People who do yoga, wear linen, and talk about aligning chakras and crystals. Who believe the world is set for a spiritual ascension.” beschrijft Hamilton Hume op medium.com.
En in die ‘zoektocht naar liefde en verbinding’ zijn er duidelijk heel veel mensen die geen heil zien in de traditionele manier van denken over mens aan maatschappij, waardoor ze heel erg vlotjes in de val trappen van 'humaan-esoterisch' aandoende narratieven die 'intelligent’ en ‘ethisch’ klinkten. Narratieven die blijkbaar niet echt begrepen hoeft te worden. Neen, als men ermee 'resoneert' omdat het 'juist aanvoelt', is dat voor veel mensen blijkbaar al voldoende.
Ook in narratieven die expliciet anti-wetenschappelijk en anti-feitelijk zijn. En waarbij het feitelijke en de gedeelde waarneming zelfs als vijand voorgesteld. Waardoor narratieven als diegene die Desmet brengt in 'De psychologie van het totalitarisme' en die je ook in 'De Menselijke Zijde/The Human Side' terugvindt dus niet meer of niet minder dan een splijtzwam vormen in een nu al gepolariseerde en licht ontvlambare samenleving zelf.
Zolang we niet beseffen dat we in een tijd leven dat mensen zo bang zijn om te worden gemanipuleerd dat ze zich laten manipuleren door manipulators die waarschuwen voor manipulators maar op hun beurt ook nog eens worden gemanipuleerd, gaan ‘conspirituele glijmiddelen voor extreemrechts’ zoals Desmet, olie op het vuur kunnen blijven gieten. En gaan mensen zichzelf, in hun zoektocht naar ‘liefde en verbinding’ en met de beste intenties ter wereld om 'door en door humaan te zijn, zonder het te beseffen laten blijven gebruiken als brandversnellers in een 'condition humaine' die nu al hoogstexplosief is.
Eva Vanhoorne
De auteur is zaakvoerder van het communicatiebureau Marquiz
