Wolven op het ruiterpad – Thijs Goldschmidt
Gelukkig weer eens een nieuw boek van Thijs Goldschmidt (1953) van wie ik jaren geleden diens Darwins hofvijver las, met groot genoegen. Waarom ik aarzelde over zijn vorige boek Onvoldoende liefdesbrieven weet ik niet meer. Ik zag af van aanschaf maar ga dat nu - nadat ik zijn jongste boek Wolven op het ruiterpad net uitlas - zeker alsnog doen. Ook hier betreft het een verzameling korte essays en artikelen over een groot aantal onderwerpen, ofschoon de biologie nooit ver weg is in de thematiek. In Over mieren en mensen komen we de beroemde bioloog Wilson en de ornitholoog en wiskundige MacArthur tegen. Eerder al vertelde Sietze Norder me hierover in zijn buitengewoon interessante studie over geobiologie, meer specifiek over eilanden, De wereld in het klein getiteld. Zij ontdekten een dynamisch evenwicht van soorten die zij beschreven in hun inmiddels wereldberoemde theorie van de eilandbiografie. Wilson riep in 2016 op om de helft van de aarde in te richten als natuurreservaat, vrij van mensen. Hij stierf in 2021.
Fascinerend is Hoe een man een vogel wordt waarin Goldschmidt ons kennis laat maken met de intrigerende Martin Brandsma (1972-2022), kijk maar eens op diens gelijknamige website. Brandsma was, ofschoon beeldend kunstenaar, kenner bij uitstek van de klapekster, de vogel die prooi verzamelt en op takjes en doornen spietst met een grote voorkeur voor hagedissen. De klapekster heeft zwarte oogmaskers met wangteugels waardoor hij tegen de zon in kan jagen waardoor zijn schaduw altijd achter hem ligt en zijn naderende komst dus niet verraadt aan het prooidier!
Heel interessant is het stuk Mutilaties over de digitalisering van alles wat geschreven werd door middel van het ambitieuze project Metamorfoze van de KB. Goldschmidt vergelijkt dit proces met de Darwiniaanse evolutie en komt tot verrassende bevindingen. Het lijkt erop, schrijft Goldschmidt, dat leven op onze planeet slechts eenmaal ontstond en dat maakt het tot een wel uiterst uniek fenomeen. Leven is kopiëren en er moet dus een oerkopieerder zijn geweest. Op enig moment moeten er uit enkelstrengs RNA-organismen met dubbelstrengs DNA zijn ontstaan. Dat materiaal is minder kwetsbaar en beter te kopiëren. Bij het kopiëren van DNA doen reparerende polymerasen ongelooflijk efficiënt hun werk, veel efficiënter dan bijvoorbeeld digitalisering. Bij dat laatste technische proces is een soort co-evolutie opgetreden waarbij aan camera’s steeds hogere eisen worden gesteld om de gewenste perfectie te kunnen bereiken.
In een volgend helder essay - Een Belgische lama getiteld - het verhaal van de enorme slachting onder de oorspronkelijke bevolking op het Zuid Amerikaanse continent door de Spanjaarden en Portugezen, alleen al door de introductie van ziekten en virussen waar de indiaanse bevolking geen enkele immuniteit had opgebouwd. Grote delen van door de indianen platgebrande oerwoud groeide daarna weer dicht met een grotere CO2-opname als gevolg. En die wordt door sommigen weer in verband gebracht met de kleine ijstijd die daarvan het gevolg zou zijn. Goldschmidt sluit dit fraaie essay over invasieve exoten af met de woorden: “Met een wereldbevolking van tegen de acht miljard mensen (nog altijd geen plaag?), en slechts een handjevol resterende menseneters als leeuwen, tijgers, krokodillen, zullen het steeds vaker micro-organismen zijn die menselijke populaties enigszins in toom gaan houden”.
Twintig zorgvuldig gecomponeerde essays en artikelen, in heldere taal geschreven met een uitstekend gevoel voor stijl, dit is de literatuur die ik graag lees. Goldschmidt kan schrijven, goed schrijven, behoudt altijd voldoende afstand tot zijn onderwerp en personages en bedrijft vaak een milde ironie die weldadig aandoet. Hij moet voorlopig vooral doorgaan met nieuwe publicaties, ik althans kan er niet genoeg van krijgen. En dat hij en passant nieuwe wetenschappelijke inzichten toegankelijk maakt voor een groot publiek is natuurlijk meer dan lovenswaardig. Nu moet dat grote publiek deze schrijver nog vinden. Daarover evenwel moeten we ons niet al te veel illusies maken.
Recensie door Enno Nuy
Thijs Goldschmidt, Wolven op het ruiterpad. Over mensen en andere roedeldieren, Atheneum Polak & van Gennip, 2022, 198 pagina’s
