De nieuwe wereld - Luckas Vander Taelen
In Astana, de hoofdstad van Kazachstan, werd onlangs een conferentie gehouden over Syrië, waar voor het eerst alle betrokken partijen aanwezig waren. Dat die na enkele dagen mislukte, was enigszins voorspelbaar. Maar het meest opvallende feit was dat het initiatief was uitgegaan van Rusland, Turkije en Iran. De Verenigde Staten waren er niet bij, enkel hun ambassadeur was door Rusland uitgenodigd. De Europese Unie ook niet. Dat was ondenkbaar een paar jaar geleden. Maar Obama zette zijn land bewust een paar banken achteruit in de wereldklas. En de Europese Unie gunt zich nog steeds geen buitenlands beleid die naam waardig.
Rusland, Turkije en Iran maken nu de dienst uit en maken gretig gebruik van de Amerikaanse en Europese afwezigheid. Dat die drie staten met een laag democratisch gehalte samen diplomatie bedrijven op dit niveau is toch wel opmerkelijk. Het wijst er vooral op dat de wereld in een stroomversnelling is gekomen en dat niets meer is zoals vroeger.
Wie achterom kijkt naar vorig jaar kan niet anders dan deze diplomatieke ommezwaai aan de nieuwe mondiale verhoudingen koppelen die in 2016 zichtbaar werden. De vertrouwde grootmachten maken allen een crisis door. De Europese Unie is niet meer wat ze geweest is en zal dat nooit meer zijn na de brexit. Poetin kon zich zonder enig Amerikaans weerwerk positioneren als een globale speler, toen Obama wegkeek toen de Syrische president Assad de Amerikaanse rode lijn zonder enige schroom overschreed. De Turkse president Erdogan heeft ook duistere ambities en wordt daarin door niemand gestoord. Trump veroverde Amerika en in Nederland en Frankrijk staan populisten klaar om zijn voorbeeld te volgen. Welkom in de Nieuwe Wereld...
Niets is nog zoals voorheen
Niets is nog zoals voorheen. Dit roept kwalijke herinneringen op aan momenten in de recente geschiedenis waar oude evenwichten en machtsbases sneuvelden. De 19de eeuwse wereld die in elkaar stortte en leidde tot de Eerste Wereldoorlog. Of de jaren 30 waar de ambities van een Duitse dictator de wereld naar een andere oorlog leidden. Het meest doet deze situatie denken aan de Suez-crisis van 1956, toen Engeland en Frankrijk beseften dat hun interventie een fiasco was geweest en zij hun vroegere rol van globale speler definitief moesten opgeven, ten voordele van nieuwe grootmachten als de Verenigde Staten en de USSR...
Als Trump America weer great wil maken, dan heeft hij er alle belang bij dat niet met luid geroep, spierengerol en tweets te doen. Want er is niet veel nodig om een gevaarlijke situatie te creëren in een wereld die op zoek is naar een nieuw evenwicht. Beangstigende mogelijkheden zijn er genoeg. Bijvoorbeeld Trumps idee om de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem over te brengen, of zijn idee om het nucleair akkoord met Iran op te zeggen. Dat soort provocaties zou snel tot een escalatie kunnen leiden. Een nieuwe intifada, met terroristische aanslagen in Israël. Of een Iraanse nucleaire aanval op Tel Aviv, met een onmiddellijke tegenreactie van Israël en de Verenigde Staten.
Nooit lange perioden zonder bloedige conflicten
We mogen er niet aan denken, maar de wereldgeschiedenis heeft nooit lange perioden gekend zonder bloedige conflicten. Soms lijkt het wel alsof wij die realiteit niet onder ogen willen zien. Dat is het merkwaardige collaterale gevolg van de lange periode van vrede die de westerse wereld sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog kent. We denken zelfs niet meer aan de mogelijkheid van een oorlog...
Een intelligente diplomatie heeft er de voorbije decennia toe geleid dat een nieuw planetair conflict is uitgebleven. Soms waren we er niet ver af, zoals met de Cuba crisis in 1962. Toen zorgde de koelbloedigheid van de minister van Defensie McNamara ervoor dat er geen Russische atoombommen op Amerikaanse steden terecht kwamen, wat onvermijdelijk geleid zou hebben tot een derde wereldoorlog. De impulsieve president die Trump is, heeft het niet zo begrepen op dat soort doordachte diplomatie, omdat hij die als een zwakheid ziet. Ik hoop dat hem snel wordt duidelijk gemaakt dat hij zijn land alleen opnieuw groot zal maken als hij de bereidheid om ook militair een rol te spelen op het wereldtoneel koppelt aan het besef dat diplomatie te verkiezen is boven een wereldbrand...
Luckas Vander Taelen
De auteur is gewezen parlementslid voor Groen, muzikant en freelancejournalist.
Links
