Black lives matter - Marc Bienstman

Racisme, Kolonialisme,….(te)selectieve  verontwaardiging ?

Het buitensporig ,gewelddadig optreden  van de politie in de USA heeft  (andermaal)  de Black Lives Matter  beweging nieuw leven ingeblazen. Dit  (terechte) protest is ook naar het Oude Continent overgewaaid en hier is  er nog een dimensie aan toegevoegd: verontwaardiging over ons koloniaal verleden, en specifiek voor ons land  gepersonaliseerd  rond de figuur  van Leopold II .

Laat er geen misverstand over bestaan : wat toen  ( eerst  in Congo “Vrijstaat”  , het persoonlijk bezit  van Leopold II , en nadien in Congo , als “Belgische” kolonie ) is gebeurd ,kan op geen enkele manier worden goedgepraat. Het siert dan ook de zittende vorst  dat hij nu openlijk zijn spijt heeft uitgedrukt  over het onmenselijk gedrag  van zijn overgrootoom ; al zijn directe medewerkers  en nadien door het  hele Belgische economische machtsapparaat.

Maar het is niet omdat dit “probleem”  voldoende  gekend  en zelfs uitgebreid en objectief  gedocumenteerd is, dat we niet toch een aantal kritische vragen  mogen  ( en moeten ? ) stellen:

Congo is ondertussen 60 jaar een ( in theorie ) zelfstandige natie, maar  de manier waarop hun eigen leiders  (  de clans Mobutu – Kabila - ….) hun lokale  bevolking hebben behandeld en vooral zichzelf hebben verrijkt, moet in niets onderdoen  voor de praktijken van de kolonialen;

In het gebied  rond de Grote Meren  hebben o.m.  de Hutu’s  en de Toetsi’s ook niet op een bepaald vriendelijke manier  hun “burenruzies”  aangepakt. Kortom, wat vandaag manifest  verkeerd loopt in Afrika  kan niet enkel en alleen  in de schoenen  worden geschoven  van de  kolonialen  uit de 19°  en/of 20° eeuw. Er is  - op zijn minst – een gedeelde verantwoordelijkheid.

Maar wat we  vooral niet uit het oog mogen verliezen, is het feit dat deze “koloniale” episode slechts één (zelfs relatief klein ) onderdeel is  van een veel groter  en in de tijd veel langer uitgesponnen verhaal  over onderdrukking; zoeken naar geld en macht, meestal ingekleed in een mooi klinkend (maar totaal irrelevant) excuus.   Als we de moed hebben  alleen nog maar verder in onze “Westerse”  Geschiedenis  terug te gaan ( dus op ons eigen grondgebied), zien we ook daar  weer een eindeloze aaneenschakeling   van onderdrukking, uitbuiting, mensonterende  behandeling  van “opstandige” bevolkingsgroepen, religieus fanatisme en onverdraagzaamheid ( met telkens  duizenden ,meestal onschuldige,  slachtoffers  als gevolg).

Zonder volledigheid te betrachten  ( daarvoor is hier de ruimte  te beperkt) denken wij o.m.  aan de veroveringstochten  van de Romeinen  in onze contreien ( het was niet bepaald  met overleg en inspraak dat ze zich hier vestigden).

De Middeleeuwen zijn één bloedige opeenvolging  van gevechten tussen naar zelfstandigheid strevende steden  tegen hun autoritaire vorsten, graven en andere “edellieden” die hun privileges ( en vooral hun parasitaire inkomsten ) wilden veiligstellen. Over  het platbranden  en/of afbreken  van een volledige  stad  en – terwijl men toch bezig was – het gewelddadig uitmoorden  van de lokale bevolking stelden ze zich niet teveel vragen.

De Franse Revolutie in 1789 was gewoon de “logische” uitbarsting  van een eeuwenlange opeenstapeling  van frustratie en ellende  bij  een onderdrukte massa die uiteindelijk  niets meer  te verliezen had en niet langer bereid was als “kanonnenvlees” te dienen  voor de spelletjes  van een kleine, geprivilegieerde kaste. Een zelfde scenario  bij de Russische Revolutie  in 1917  of de ondergang  van de Habsburg dynastie in Centraal Europa. Ook  de opkomst  van het syndicalisme ( en in het verlengde daarvan  de socialistische  beweging) kadert in hetzelfde extreem ongelijkheidfenomeen (hier in onze streken  aangrijpend weergegeven door LP Boon  in het verhaal  van Priester Daens).

M.a.w., als we dieper graven, dan blijkt de grond  van al deze conflicten  - in tegenstelling  tot wat men ons wil doen geloven – NIET te berusten op racisme, ideologische  en/of religieuze tegenstellingen, nationalistische  en/of etnische verschillen maar enkel en alleen  op een totaal scheefgetrokken   inkomens- en/of vermogensverdeling, waarbij  een heel beperkte, “selecte” groep van de bevolking  een buitensporig groot aandeel  van de economische welvaart naar zich toetrekt ( daarbij handig gebruik makend  van allerlei  “drogredenen” zoals religie, ras, afkomst,   en andere  “externe”  vijandsbeelden die dringend moesten worden   bestreden ).  

Vandaag zitten we weer op zo’n scharniermoment: de Franse econoom  Thomas Pikkety in zijn monumentaal boek “ Kapitaal in de 21ste eeuw (oorspronkelijke titel: Le Capital au XXIe siècle)” toont aan dat we wereldwijd opnieuw  een enorme concentratie  van rijkdom krijgen  bij een heel beperkte groep  van de bevolking. De etiketten zijn misschien veranderd, maar de gebruikte technieken zijn precies nog altijd dezelfde zoals in het koloniaal tijdperk ( uitbuiting  van een onmondige massa onder het   mom  van “ beschaven  en/of ontwikkelen”  van deze landen). Het gaat nog steeds  om geld  en macht ( en vooral  behoud  van macht  bij de elite  die nu aan het bewind is en de geprivilegieerde positie – met de daaraan gekoppelde materiële welvaart -  niet wil loslaten en/of delen ).

Hoewel het symbolisch misschien wel  enig belang heeft, maar het is niet met het verwijderen  van een standbeeld  of het veranderen van een straatnaam dat de grond  van dit probleem zal opgelost worden. Het antwoord zal eerder moeten komen  van een goed begrepen  en daadwerkelijk uitgevoerde solidariteit  met de bewoners  van deze vroegere kolonies en zelfs  met de bewoners van onze eigen contreien.

Als wij  - in navolging  van de principes  van de Fair Trade – producten zouden kopen  waarvan we weten  dat de lokale producent een “redelijk”  loon voor zijn werk krijgt   of een redelijke prijs  voor de producten die hij zelf heeft gekweekt en/of geoogst ontvangt, dan pas zouden we die lokale bevolking helpen.

Als wij , niet alleen als land, maar samen  met de andere EU lidstaten zouden weigeren nog langer steun te verlenen en/of samen te werken  met regimes  waarvan het notoir geweten is dat ze corrupt zijn en/of de mensenrechten royaal aan hun laars lappen, dan pas zouden we de lokale bevolking helpen. 

Als wij zouden stoppen  met onze landbouwoverschotten tegen dumpingprijzen te verkopen  op de markten  van die vroegere kolonies, dan pas zouden we de lokale bevolking helpen. 

Maar dat zijn natuurlijk maatregelen die ons  ( een beetje ) geld zullen kosten of (een beetje) pijn zullen doen. Maar dat is precies de ware inhoud  van het begrip solidariteit. Dan pas zullen we zien in hoeverre  die huidige  ( selectieve) verontwaardiging  rond thema’s als racisme, discriminatie , kolonialisme oprecht zijn . Waar was het ook weer waar ze zongen :  “géén woorden, maar daden…”.

Mark Bienstman       (mbienstman@hotmail.com)