Eeuwig stilzwijgen
Na de onthullingen over massaal seksueel kindermisbruik in Australië, verscheen vorige week een onderzoeksrapport van 1.356 bladzijden over het grootschalig seksueel misbruik binnen de Amerikaanse katholieke kerk. In de staat Pennsylvania hebben honderden priesters zich de voorbije decennia vergrepen aan meer dan duizend kinderen. Zowel jonge jongens als meisjes werden er jarenlang mismeesterd. Het rapport – dat op het internet staat – bevat gruwelijke en ronduit walgelijke details over de wreedheden die de priesters, maar ook hoge geestelijken zoals de gewezen kardinaal Theodore McCarrick, begingen. Het gaat over de aanranding van meisjes van 6 jaar, groepsverkrachtingen van een 7-jarige jongen, het regelen van een abortus bij een 13-jarig meisje dat bezwangerd werd, het dwingen tot orale seks, het verdoven van kinderen om ze seksueel te misbruiken, etc. Uit het rapport blijkt ook dat de katholieke hiërarchie een soort draaiboek hanteerde om dergelijke misbruiken in de doofpot te steken.
Ook in Ierland blijven heel wat gevallen van seksueel misbruik van kinderen door priesters aan het licht komen. De paus, die op bezoek was in Dublin, erkende dit ook. Hierover zei hij: “Bisschoppen, religieuze oversten en andere verantwoordelijke personen hebben gefaald om adequaat te reageren op deze misdaden tegen minderjarigen. Dit heeft terecht verontwaardiging veroorzaakt en het blijft een oorzaak van lijden en schaamte voor de katholieke gemeenschap. Zelf deel ik deze gevoelens. (…) We kunnen niet anders dan het zware schandaal erkennen dat in Ierland is veroorzaakt door het misbruik van minderjarigen door leden van de Kerk, die juist de opdracht hadden hen te beschermen en op te voeden.” Mooi zo. Maar wat heeft de paus tijdens zijn pontificaat intussen gedaan? Zo goed als niets. De Ierse premier Leo Varadkar zei dan ook terecht: “Na woorden moeten er nu daden volgen. De wonden zijn nog immers nog lang niet geheeld.”
De onthullingen in de VS en Ierland tonen glashelder aan dat de hoogste kerkleiders op de hoogte waren van dergelijke praktijken, maar bijna nooit ingrepen. Bisschoppen werden verwittigd maar die zwegen en hielden het hand boven het hoofd van de daders. Ook het Vaticaan wist hiervan, maar de opeenvolgende pausen Johannes Paulus II, Benedictus XVI en Franciscus bleven zwijgen. In 2014 werd wel een commissie opgericht die de paus moest adviseren over de aanpak van dergelijke misbruiken. Tegelijk bleef de kerk vasthouden aan haar politiek van stilzwijgen en het behandelen van dergelijke zaken via een parallel rechtssysteem gebaseerd op de Roomse richtlijn Crimen Sollicitationis uit 1962. Deze richtlijn was een geheime instructie die door de toenmalige paus werd gestuurd naar alle bisschoppen in de wereld. Daarbij moesten de daders, het slachtoffer en alle getuigen een absoluut stilzwijgen bewaren over de belastende feiten. Zij dienden zich te houden aan een “eeuwige stilte”. Wie dit stilzwijgen toch doorbrak, werd bestraft met excommunicatie. De Congregatie van de Geloofsleer kijkt daarop toe. Van een verplichte melding aan de gerechtelijke instanties is geen sprake. Tegelijk liet men het aan de lokale bisschoppen over om “zonder ruchtbaarheid te geven aan deze zaken”, de betrokken priesters over te plaatsen naar andere parochies.
De belangrijkste internationale conventie die de Heilige Stoel goedkeurde, was het Verdrag van de Rechten van het Kind. In artikel 19 verklaren alle staten die het ondertekenen dat ze “alle passende wettelijke en bestuurlijke maatregelen nemen om het kind te beschermen tegen alle vormen van lichamelijk of geestelijk geweld, lichamelijke of geestelijke verwaarlozing of nalatige behandeling, mishandeling of exploitatie, met inbegrip van seksueel misbruik, terwijl het kind onder de hoede is van de ouder(s), wettige voogd(en) of iemand anders die de zorg voor het kind heeft.” Artikel 34 beklemtoont dat alle staten zich ertoe verbinden om “het kind te beschermen tegen alle vormen van seksuele exploitatie en seksueel misbruik.” Het Vaticaan heeft dit verdrag geratificeerd, maar het levert misbruikers van kinderen nog steeds niet uit aan de gewone gerechtelijke en politionele instanties.
Deze praktijk is sinds de zaak Roger Vangheluwe ook in ons land bekend. De Belgische slachtoffers voeren al sinds 2011 een procedure tegen de Heilige Stoel en de hoogste kerkleiders in ons land. Na lezing van het Amerikaanse rapport en de ontmoeting in Ierland met slachtoffers verklaarde Franciscus dat hij ‘schaamte en verdriet’ voelde en dat hij ‘aan de kant van de slachtoffers staat’. Dat klinkt mooi, maar in de praktijk blijven de Belgische slachtoffers in de kou staan. Door gebrek aan reactie stapten ze naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Ze klagen de immuniteit van het Vaticaan aan waardoor ze niet in staat zijn om de onmenselijke behandeling waarvan ze het slachtoffer werden, te laten beoordelen door een rechter, wat nochtans een mensenrecht is. Het Europees Hof verklaarde het verzoek van de slachtoffers intussen wel ontvankelijk, maar de kerk blijft zich als een duivel in een wijwatervat verzetten tegen een burgerlijke uitspraak.
Het is duidelijk dat er van ‘schaamte en verdriet’ van de paus geen sprake is en dat hij niet aan de kant van de slachtoffers staat. Van enige erkenning van schuld en vergoeding voor de Belgische slachtoffers is geen sprake. De doofpot blijft toe. Het wordt hoog tijd dat ook ons land, dat een belangrijke stem heeft in de Verenigde Naties, het Vaticaan met de vinger wijst. Crimen Sollicitationis moet officieel ingetrokken worden en het Vaticaan moet haar verantwoordelijkheid nemen. De talloze misbruikte kinderen hebben daar recht op.
Dirk Verhofstadt
