Het lied van de democratie - Assita Kanko
In zijn song ‘Journalistes en danger’ heeft zanger Alpha Blondy het over de democratie. ‘De democratie van de sterkste is altijd de beste.’ Klopt dat? Ik groeide in mijn geboorteland Burkina Faso op in een dorpje waar ik leerde lezen in het schijnsel van het vuur. Nooit vergeet ik hoe de tijd langzaam verstreek, hoe gelukkig we ons voelden wanneer we samen de Afrikaanse en Franse literatuur verslonden, onze wangen steunend op onze handen. We waren zo hartstochtelijk, zo onverzettelijk. Maar op een nacht veranderde er iets. Iemand wilde president zijn en om zijn doel te bereiken, had hij iemand anders vermoord. De dingen veranderden. We begonnen te fluisteren. Mijn ouders, onze buren, daarna het hele land. We raakten onze stem kwijt. De tijd ging voorbij.
Net zo min als mijn leeftijdsgenoten besefte ik aanvankelijk dat de democratie ook met ons had te maken. Dat ze de macht had ons leven vorm te geven, ons lot te bepalen. Dat onze individuele situatie hoe dan ook afhankelijk was van de richting die het land uitging. Geleidelijk aan begon de afwezigheid van vrijheid, de onzichtbare muur die werd opgericht tussen ons en onze lotsbestemming, steeds zwaarder op ons te wegen. Op wat we wilden of konden bereiken. Wij, de jongeren die in de boeken over vrijheid hadden gelezen en die de grootse dromen koesterden die de vroegere president Thomas Sankara ons had voorgespiegeld, voelden onbewust aan dat al die woorden werden weggevaagd door de storm, dat onze idealen werden uitgewist. Waar was de toekomst?
We moesten die muur afbreken, we moesten onze stem terugvinden. We hadden geen idee hoe we onze woede konden uitschreeuwen. Een journalist die dat had gewaagd, werd vermoord. En Alpha Blondy zong. Hij zong luid en krachtig in onze naam, en het was alsof onze woede dankzij zijn stem eindelijk kon worden gehoord. We wilden de muur afbreken. We kregen onze stem terug. Ik voelde hoe mijn stem weer sterker klonk. Het is zo belangrijk dat je je als burger niet de mond laat snoeren.
Sommigen beschouwen de democratie als een filosofisch concept. Friedrich Hayek heeft dat uitstekend verwoord: ‘Politieke vrijheid is de deelname van mensen aan de keuze van hun regering, aan het wetgevende proces en aan het toezicht op het bestuur.’ Voor anderen is de democratie een concretere werkelijkheid: een jongeman of jonge vrouw die voor een bescheiden salaris de metro neemt naar het werk aan de andere kant van de stad en zich afvraagt of hij of zij ook nog veilig zal zijn op de terugweg naar huis. We zijn in België, in Europa, bakermat van de verlichting. Het werelddeel van Voltaire en Montesquieu. Ver van de plekken waar macht nog altijd synoniem is met bloedvergieten.
En toch word ik voortdurend geplaagd door de vraag: leven wij wel in een democratie? Is onze stem hoorbaar? De waarheid is dat we het beter kunnen doen. De waarheid is dat de democratie méér is dan een infrastructuur, een bouwwerk, procedures, een mechanisme. De waarheid is dat er tegenwoordig een soort algemene teleurstelling heerst over diegenen die beroepspolitici zijn geworden, maar die door geen enkel bedrijf in dienst zouden worden genomen. Wie in de politiek teleurgesteld is, heeft daar alle redenen toe. Want hij is zijn stem kwijt. Ik besef trouwens goed dat bij wie doodmoe is omdat zijn hartenkreten nooit worden gehoord, de schreeuw in de keel blijft steken, waar hij in woede verandert.
We moeten ons de vraag stellen of de tijd van klagen niet voorbij is. Klagen houdt geen strategie of actieplan in. Hoe vatten we het probleem aan, zo moet de vraag voortaan luiden. Blijven we boos bij de pakken neerzitten, of komen we in actie om de dingen daadwerkelijk te veranderen? Tot welk kamp willen we behoren? Tot dat van de klagers die hun stem kwijtraken? Of vatten we moed en weigeren we nog langer te fluisteren?
Alles kan in één woord worden samengevat: respect. Respect voor het recht om in veiligheid te leven. Respect voor het recht om dingen te scheppen, op te bouwen, te ontwikkelen en te delen. Respect voor het recht om, los van ons geslacht, tot volle ontplooiing te komen. Niet alleen in de wetteksten, maar op elke hoek van elke straat, in elke school en in elk huis. Respect voor de democratie, niet alleen op papier, in de politieke partijprogramma’s, maar bij de uitoefening van elk mandaat. Om de toekomst in de handen van de politici te leggen, is vertrouwen nodig. De burgers bezitten de macht om het klimaat te scheppen dat deze verandering mogelijk maakt – hebben de Fransen dat zopas niet bewezen? We mogen niet passief zitten toekijken naar wat er bijvoorbeeld in Brussel te gebeuren staat, we moeten onze krachten bundelen en onze stem laten horen. Anders zal elke verandering, in welke vorm ook, soft zijn, en zal ze buiten onze wil om gebeuren.
Assita Kanko
De auteur is gemeenteraadslid voor MR in Elsene en kernlid van Liberales
Dit opiniestuk verscheen eerst in De Standaard van 21 juni 2017
