Niet minder maar meer vluchtelingen in de regio opvangen - Gert Jan Geling

Weinig ideeën leiden tot zulke felle reacties in het debat over vluchtelingen en migratie als het idee van ‘opvang in de regio’ (dit betekent: in de buurlanden van het land van herkomst van de vluchtelingen). Dit concept wordt al jaren aangedragen als de enige mogelijke oplossing door diegene die hier in Europa eigenlijk geen vluchtelingen willen, en wordt tegelijkertijd al jarenlang fel bekritiseerd door diegene die van mening zijn dat we vluchtelingen massaal hierheen zouden moeten halen, en dat opvang in de regio betekent dat we niet langer naar hen om hoeven te kijken omdat ze dan het ‘probleem’ van anderen zijn.

Opvang in de regio is dus een uiterst gepolitiseerd concept, en voorstellen die hierop lijken lopen al snel de kans om afgeschoten te worden of te worden weggezet als proefballonnetjes van rechts. Ten onrechte, want ook wanneer je vanuit een pro-vluchtelingenperspectief redeneert, vanuit een perspectief van waaruit je probeert de best mogelijke opvang voor vluchtelingen te garanderen, is opvang in de regio de beste optie. We zouden daarom niet juist minder, maar juist meer vluchtelingen in de regio op moeten vangen.

Er vallen hiervoor een aantal goede argumenten aan te dragen. Argumenten die duidelijk maken waarom opvang in de regio vanuit het perspectief van betere opvang voor vluchtelingen zelf valt te prefereren boven andere opties. Het eerste argument is dat van de simpele realiteit op de grond. De regio is waar veruit de meeste vluchtelingen zich al bevinden. Vluchtelingen vluchten vaak direct naar de buurlanden, waar ze ook opgevangen worden. Puur geografisch gezien is de regio dus de meest logische keuze voor opvang.

Vanuit die buurlanden is het ook veel makkelijker om weer huiswaarts te keren wanneer het conflict in het thuisland over is. Dit wordt veel gecompliceerder wanneer een vluchteling elders is hergevestigd. Dan is het vaak aantrekkelijker voor de vluchteling in kwestie om te blijven. Met de nodige gevolgen voor de wederopbouw van het thuisland. Zoals bijvoorbeeld in het geval van Syrië. De helft van de hoger opgeleide Syriërs leeft op dit moment in Europa, waar men hoogstwaarschijnlijk ook zal blijven. Het is zeer de vraag hoe Syrië ooit fatsoenlijk wederopgebouwd kan worden als de helft van Syrische hoger opgeleiden voorgoed weg is en blijft.

Een derde argument is dat opvang in de regio voor vluchtelingen een veel grotere kans biedt om te participeren in de economie dan opvang in andere delen van de wereld. Veelal zijn de economieën en de levensstandaarden in de buurlanden vergelijkbaar. De kwaliteiten en capaciteiten van vluchtelingen komen daar dus een stuk beter tot hun recht dan elders op de wereld, waar men vaak een lang traject van om- of bijscholing door moet, of zelfs voor langere tijd aan de zijlijn komt te staan, omdat de economie om heel andere kennis en vaardigheden vraagt. Met alle gevolgen van dien.

Ook qua taal, cultuur, en sociale gewoontes staat de regio veel dichter bij het land van herkomst. Veel grenzen in de wereld zijn kunstmatig, en houden geen rekening met wat mensen over deze grenzen heen gemeenschappelijk hebben. Opvang in het buurland is dus niet alleen letterlijk, maar ook figuurlijk vele dichterbij huis. De kans dat men goed zal aarden op sociaal-cultureel gebied is daarom ook veel groter in de regio, wat zeker bijdraagt aan het welzijn van de vluchteling zelf. 

Nog een ander argument is het financiële aspect. Opvang in de regio is namelijk veel betaalbaarder dan opvang in bijvoorbeeld Westerse landen. Voor elke Syrische vluchteling die in Noord-West Europa wordt opgevangen bijvoorbeeld kan voor ca. tien Syriërs goede opvang in de buurlanden worden gerealiseerd. Vanuit het perspectief van efficiënt altruïsme is opvang in de regio dus het beste model. Terwijl nu slechts weinigen echt goed worden geholpen, terwijl velen in abominabele omstandigheden leven in de regio, kan er beter een model van vluchtelingenopvang ontwikkeld worden waarbij al het geld dat nu in opvang hier wordt gestoken wordt geïnvesteerd in het echt goed opvangen van vluchtelingen in de regio.

Een zesde, en laatste, reden waarom opvang van vluchtelingen in de regio het beste is, is de duurzaamheid van een dergelijke vorm van opvang. Als we vooruit blikken naar de toekomst dan is het, in de context van klimaatverandering, explosieve bevolkingsgroei, en een toename van fragiele staten en regio’s niet onwaarschijnlijk dat het aantal vluchtelingen deze eeuw nog dramatisch toe zal nemen. Het is onrealistisch om in dat geval te denken dat landen die niet direct te maken hebben met vluchtelingen die uit de buurlanden overkomen wel open zullen staan voor het opvangen van grote groepen vluchtelingen uit andere delen van de wereld. Daarmee is eigenlijk alleen een vorm van opvang waarbij vluchtelingen direct in de buurlanden opgevangen worden echt duurzaam. De levensduur van alternatieven zal immers vrij kort zijn.

Er zijn dus een aantal heldere, goede, argumenten voor opvang in de regio, die niet uitgaan van de vluchtelingenopvang elders over de schutting te willen kieperen. Vluchtelingenopvang is een gezamenlijke uitdaging voor alle landen. Maar we moeten dan wel gezamenlijk kijken wat het beste en meest haalbare model hierin is. De hierboven gegeven argumenten: de logica van geografie, de kans op terugkeer, het sociaal-economisch potentieel, de sociaal-culturele integratie, de financiën en de duurzaamheid zijn niet geïnspireerd op het voorkomen dat mensen hier aankloppen, of het niet langer om willen kijken naar vluchtelingen elders. Ze komen voort uit de visie dat met oog op de vluchtelingenstromen van de toekomst en vanuit de lessen uit het verleden een toekomstbestendig model voor het opvangen van vluchtelingen alleen uit kan gaan van het direct opvangen, vestigen en empoweren van vluchtelingen in de buurlanden. Een duurzaam vluchtelingen-systeem waarbij opvang in de regio het uitgangspunt is.

Om ook in de toekomst zo goed mogelijk vluchtelingen te kunnen blijven opvang zou daarom niet minder, maar juist meer opvang in de regio het uitgangspunt moeten zijn.

Gert Jan Geling

De auteur is kernlid van Liberales