Waarom de Britten niet de Brexit krijgen die ze willen - Guy Verhofstadt

Een paar maanden geleden had de gemiddelde Brit waarschijnlijk nog nooit van Guy Verhofstadt gehoord. Inmiddels duikt de voormalige premier van België steeds vaker op in de Britse pers. Verhofstadt is één van de belangrijkste figuren in de Europese Unie. Niet alleen is hij de leider van de Europese liberalen (waar onder meer D66 en de VVD onderdeel van uitmaken), maar hij werd onlangs ook benoemd tot belangrijkste Brexit-onderhandelaar van het Europees Parlement.

Verhofstadt staat bekend als een voorstander van een federaal Europa en schreef een boek: Europe’s Last Chance: Why the European States Must Form a More Perfect Union, waarin hij stelt dat de EU moet hervormen, als de Unie de huidige crisis wil overleven, en ook in komende decennia overeind wil blijven. In het boek, dat op 3 januari 2017 wordt uitgebracht, schrijft hij dat de Brexit een symptoom is van een Europa dat radicale veranderingen nodig heeft.

De Britse EU-criticaster Nigel Farage noemde de aanstelling van Verhofstadt als onderhandelaar een “oorlogsverklaring”. Onlangs spraken wij met de voormalige Belgische premier over het Britse besluit om uit de EU te vertrekken, wat de Britse premier Theresa May kan verwachten in de Brexit-onderhandelingen, en zijn visie op hoe de Europese Unie verbeterd kan worden.

Adam Payne, Business Insider: Kunt u kort uitleggen wat uw rol zal zijn in de Brexit-onderhandelingen? 

Guy Verhofstadt: Het uittredingsakkoord en een akkoord dat de nieuwe relatie tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk regelt, moeten worden goedgekeurd door het Europees Parlement.

Het Parlement heeft mij aangesteld om de onderhandelingen te coördineren, om een mening te hebben in deze gesprekken. Wij [het Parlement] willen vanaf het eerste moment betrokken zijn bij de onderhandelingen, omdat wij uiteindelijk onze goedkeuring moeten geven voor beide zaken: het uittredingsakkoord en die nieuwe relatie [tussen de EU en Verenigd Koninkrijk].

Adam Payne: Hoe moeilijk zal het voor de EU en Verenigd Koninkrijk zijn om tot een akkoord te komen?

Guy Verhofstadt: Dat is moeilijk te zeggen vóórdat Artikel 50 in werking is gesteld door de Britse regering, waarna we de onderhandelingen kunnen beginnen. Wat essentieel is voor de Europese Unie is om de interne markt en de zogenoemde ‘vier vrijheden’ niet in de waagschaal te stellen. We gaan ook proberen de Unie sterker te maken, op een aantal manieren. Het Europees Parlement zal vooral proberen de belangen van EU-burgers te beschermen. Het zijn hun belangen die wij als hun vertegenwoordigers moeten beschermen.

Adam Payne: Dus er is geen mogelijkheid dat Verenigd Koninkrijk immigratie uit de EU kan stoppen, en tegelijkertijd in de Europese Interne Markt kan blijven? Dat is de deal waar sommige Britse ministers op hinten…

Guy Verhofstadt: Het basisprincipe van alle Europese instanties is glashelder: de vier vrijheden zijn met elkaar verbonden. De interne markt is gebaseerd op vier vrijheden – niet drie of twee. Goederen, diensten, kapitaal en vrij verkeer van personen. Je kunt dat niet los van elkaar zien. Ik denk dat dit voor iedereen een zeer heldere en duidelijke uitgangspositie is.

Het is bijvoorbeeld makkelijk om te zeggen ‘ja, we willen een speciaal paspoort voor mensen uit onze dienstverlenende sector die in Europa willen werken’, om vervolgens het tegenovergestelde, zoals de mogelijkheid voor Poolse mensen om in een bouwplaats in Londen te werken, te verbieden. Dat slaat gewoon nergens op.

Adam Payne: Dit betekent dat Groot-Brittannië afstevent op een harde Brexit?

Guy Verhofstadt: We moeten afwachten wat het standpunt van de Britse regering is op het moment dat Artikel 50 in werking wordt gezet. Hoe dat precies zal gaan, hangt af van wat het Britse hooggerechtshof zal zeggen. Het is duidelijk dat het Europees Parlement het laatste woord heeft, maar er is ook een rol weggelegd voor het Britse parlement. Laten we daar op wachten. Wanneer we daar zijn aangekomen, zullen ze iets van ons vragen, en wij zullen ja of nee zeggen. Het Verenigd Koninkrijk moet eerst zijn standpunt innemen.

Adam Payne: Er zijn mensen die suggereren dat de EU van plan is om Groot-Brittannië een “slechte” deal te geven, om andere lidstaten een afschrikwekkend voorbeeld te geven – is dat waar?

Guy Verhofstadt: Het gaat niet om een slechte of een goede deal. Als een land wil vertrekken, dan vertrekt het. Het is een soeverein besluit. Maar we moeten niet vergeten om te kijken naar de belangen van de 48 procent van de mensen die niet voor een vertrek hebben gekozen. Hoe we dat doen? Geen idee. Het belangrijkste punt is dat de Brexit een mogelijkheid biedt om de EU te hervormen, op zo’n manier dat de EU effectiever wordt, zodat landen niet meer willen vertrekken. Het is een kans om een einde te maken aan een systeem dat nu al 20 jaar bestaat, waarbij er 28 unies zijn, en niet één. Een oud systeem waar elke lidstaat kan kiezen welk beleid en welke regels ze willen.

Sommigen denken dat we uit zijn op een slechte deal, om er zo voor te zorgen dat er niet nog meer landen vertrekken. De echte uitdaging is compleet anders. Deze onderhandelingen gaan over het hervormen van de EU, op zo’n manier dat het een echte unie wordt,  iets dat al heel lang niet het geval is. In mijn boek onderzoek ik de problemen waarmee de Unie kampt, en hoe de Brexit kan worden gebruikt om hervormingen door te voeren die de EU vooruit kunnen helpen.

Adam Payne: Wat vond u van de Brexit- en Bremain-campagnes? Waarom was het Brexit-kamp zo succesvol?

Guy Verhofstadt: De Brexit-campagne was puur gebaseerd op migratie – om specifiek te zijn de angst voor immigratie. Het andere kamp probeerde de negatieve economische gevolgen [van de Brexit] als belangrijkste argument te gebruiken. De emotionelere en geopolitiekere argumenten om in de EU te blijven zijn nooit naar voren gehaald tijdens de campagne. Het meest negatieve gevolg van de Brexit is geopolitiek. Stel je voor dat je wakker wordt als politiek leider in Beijing, en je hoort dat Groot-Brittannië uit de Europese Unie stapt. Dan zou je denken ‘oh wauw, hier worden de Europese landen zwakker van’. De negatieve geopolitieke gevolgen zijn nooit echt ter sprake gekomen. Maar elke analyse die we nu maken van wat verschillende campagnes wel of niet deden, komt neer op achteruit kijken. Het gaat juist om de toekomst.

Interview door Adam Payne

Dit interview verscheen eerst in ‘Business Insider Nederland’ van 7 november 2016