We zijn vrij om in ons kot te blijven - Lara De Winter

Mensen zijn vrij zolang ze bij het uitoefenen van die vrijheid geen mensen schaden. Dat is sinds de corona-uitbraak echter een enorme beproeving. Elke stap buiten ons kot brengt de medemens mogelijk schade toe. Vrijheid is een kostbaar goed en juist daarom is de lockdown voor velen een opoffering van formaat geweest. Dankzij de inspanning om binnen te blijven en ons af te sluiten, gaan we voorlopig terug richting normaal. De deur naar de vrijheid staat terug op een kier en het verlangen naar sociale activiteiten lokt ons weer naar buiten. Een van de weinige voordelen van deze ellende is dat we onze vrijheid opnieuw hebben leren waarderen, al is ze misschien maar van korte duur.

Daarnaast is het goed om ook eens stil te staan bij ons jachtige leven. Gewoon eens op de deurdrempel te blijven staan en je afvragen: “Heb ik wel zin in al die bezigheden?” Niet iedereen is immers een sociale vlinder die van de ene naar de andere sociale verplichting wil fladderen. En dat is oké. Terwijl de ene zich graag omringt met gezelschap, ervaart de andere dit als ‘te veel’. Die sociale grens moet ieder individu voor zichzelf bewaken, wat soms een moeilijke opdracht kan zijn en daarom ook enige oefening vraagt. Maar waarom zouden we dat moeten doen?

De invloed van de samenleving op het individu is enorm. Dat bevestigt de sociale psychologie ons zonder twijfel. Die invloed is zelfs zo groot dat we soms geleefd lijken te worden in plaats van zelf de controle te hebben. De jachtigheid van ons bestaan werkt de onderdanigheid aan de groep in de hand, en dat is een voedingsbodem voor burn outs, depressies en tal van mentale problemen.

In tegenstelling tot wat conservatieve denkers ook mogen beweren, is het dus niet de moderniteit of het zogezegde doorgeslagen individualisme dat hiervan de oorzaak vormt, integendeel. Het echte probleem is de angst om nee te zeggen en toe te geven aan de voortdurende groepsdruk. Sterker nog, we ervaren deze druk al voor we nee gezegd hebben. Dat is niets nieuws. Vroeger waren sociale normen zelfs meer zichtbaar en uitgesproken dan nu. In de jaren ’50 van de vorige eeuw zou er wat gezwaaid hebben als je niet om 7 uur ’s morgens in de mis zat.

Hoewel sociale verwachtingen zich vandaag op een ander niveau afspelen, hebben ze nog steeds een grote impact op het individu. Het gevoel om een promotie op het werk te missen omdat je niet naar een receptie gaat bijvoorbeeld. Het is dankzij de liberale samenleving dat we meer inspraak hebben in ons eigen leven, maar dan moeten we er wel gebruik van maken. We hebben nu net de vrijheid om nee te zeggen. De moderniteit vraagt ons niet om ja te zeggen, maar net wat meer nee.

We moeten leren om meer voor onszelf te leven in plaats van voor anderen. Die introspectie biedt ons een mogelijkheid tot een beter wereld, met gelukkigere mensen en minder collectivisme.

Begrijp me echter niet verkeerd. Niet alle sociale normen hoeven negatief te zijn. In een samenleving die alleen maar bestaat uit juridisch-politieke normen geldt alleen de ethiek van de overheid, alsof ethiek de mens vreemd zou zijn. Sociale normen kunnen ons de weg wijzen bij de zoektocht naar maatschappelijke compromissen. Het is een kwestie van balanceren.

Dus zeg gerust eens wat meer nee. Nee tegen een uitnodiging of een verplicht feestje waar je geen zin in hebt of wanneer je moe bent van het werk. Nee tegen sociale media. Nee wanneer je dat wil. De wereld zou er mooier uitzien met minder burn outs en depressies. Door meer aan jezelf te denken, help je namelijk ook anderen. Het mooie aan het liberalisme is dat we vrij zijn om te doen én te laten wat we zelf willen. Dus blijf in je kot, als je dat wenst.

Lara De Winter is aspirant-bestuurslid van het Liberaal Vlaams Studentenverbond en schreef deze opinie voor Liberales. Dit opiniestuk is gepubliceerd in Knack.