Zwicht Europa voor een ultraconservatieve religieuze lobby?
De religieuze leiders willen opnieuw een EU-gezant voor religieuze vrijheid en hopen dat Duitsland het voorzitterschap als momentum zal gebruiken om dit door te drukken. De Europese Commissie leek eerst een afwachtende houding aan te nemen. Tot er plotseling toch een doorbraak kwam. Bizar wanneer men weet dat de vorige gezant niet echt onbesproken was en er ook de vraag is of een dergelijke “extra functie” echt noodzakelijk is. Een verhaal vol verrassingen en een eerder verwarrende tweet.
Jan Figel
In 2016 werd Jan Figel aangesteld tot “Speciaal Gezant voor het bevorderen van de vrijheid van godsdienst of levensovertuiging buiten de EU”. Figel rapporteerde aan vicevoorzitter Frans Timmermans. Het mandaat van Figel liep eind oktober 2019 af. Het was wachten op een opvolger (Zie o.a. EU FoRB Day – A call for the renewal of the mandate of the Special Envoy on Freedom of Religion or Belief outside of the European Union. Posted on 24/06/2020 by cswpress in European Union, International Arenas. https://forbinfull.org/2020/06/24/eu-forb-day-a-call-for-the-renewal). Blijkbaar liep alles niet zoals verwacht.
Het uitblijven van een benoeming zinde o.m. de Joodse, islamitische en christelijke religieuze leiders niet. Vooral de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, wordt geviseerd. Zij zou aan de basis liggen van het omstreden besluit om niet te herbenoemen.
De reactie bleef niet uit. De interparlementaire groep voor religieuze vrijheid kwam tussen en ook de christendemocratische EVP-fractie schreef een brief aan de commissievoorzitter. Vooral in Duitsland werd opgeroepen tot actie. In de Duitse Bondsdag mobiliseerde men zowaar 135 politici van de CDU, SDP en FDP. En ook in Oostenrijk werd er gemobiliseerd “ Parlamentarier in Österreich und Deutschland fordern eine Fortsetzung der Arbeit des EU-Sonderbeauftragten für Religions- und Weltanschauungsfreiheit.” (https://religion.orf.at/stories/3004476/). De EU werd gevraagd dit dossier te reactiveren. Nederland liet zich eveneens niet onbetuigd. Minister van Buitenlandse Zaken, Stef Blok, stelde zelfs voor om de gezant onder de directe verantwoordelijkheid van de Hoge vertegenwoordiger van de EU, Josep Borrell, te plaatsen. SGP-Europarlementariër (Staatkundig Gereformeerde Partij) Bert-Jan Ruissen twitterde ( @SGPnieuws) onmiddellijk: “Heel blij met antwoord van minister Stef Blok dat hij zich gaat inzetten om de EU-gezant voor #geloofsvrijheid toch te behouden! Erg nodig in deze tijd waarin vervolging van christenen sterk toeneemt.”.
De relatie tussen de Europese religieuze leiders en de Europese Commissie: de EU verloochent haar eigen wortels...
Europa zelf benadrukte ondertussen dat inbreuken op de grondrechten, zoals opgenomen in EU-wetgeving en internationale wetgeving, ondertussen, wereldwijd, blijvend worden gemonitord en door zowel door EU-delegaties zelf, als door de EU Special Representative for Human Rights, (Eamon Gilmore). Ook de lopende projecten gaan gewoon door.
De Europese Commissie presenteerde trouwens op 15 juni ll. het “ 2019 EU annual report on human rights and democracy in the world” (https://reliefweb.int/report/world/eu-annual-report-human-rights-and-democracy-world) waar, in onder meer in hoofdstuk 8, bijzondere aandacht wordt geschonken aan religieuze vrijheid. Te noteren is dat niet enkel de EU aandacht heeft voor deze materie. Ook de Verenigde Naties, met bijzonder gezant Ahmed Shaheed, een “Special Rapporteur on freedom of religion or belief”, rapporteert regelmatig. (www.ohchr.org/en/issues/freedomreligion/pages/freedomreligionindex.aspx.).
Dit volstond blijkbaar niet voor diverse religieuze organisaties. De krantencommentaren logen er niet om “Heeft Europa soms een probleem met religie?” (nederlandsdagblad. 7 juli 2020). In The European Post maakten Peter van Dalen (Nederland) and Carlo Fidanza (Italië), beiden “Co-Chairs of the Intergroup on Freedom of Religion or Belief & Religious Tolerance in the European Parliament” hun bezwaren bekend en drongen erop aan dat mevrouw Von der Leyen de nodige stappen zou zetten om “... to renew the mandate of the EU Special Envoy as soon as possible” (http://europeanpost.co/).
Diverse organisaties, waaronder de Duitse “Vereniging voor Bedreigde Volkeren”, vonden het on hold zetten van de opdracht van de EU-gezant voor religieuze zaken onaanvaardbaar. Laatstgenoemde organisatie is van oordeel dat de aanwezigheid van een EU-gezant voor de mensenrechten onvoldoende waarborgen biedt. Er is meer nodig. Ook andere organisaties, waaronder het Centrum voor Intolerantie en Discriminatie van Christenen in Europa (OIDAC), hebben hun ongenoegen laten blijken (www.kerknet.be/kerknet-redactie/nieuws/eu-moet-taak-van-speciale-gezant-voor-religieuze-zaken-verlengen).
En ook kardinaal Jean-Claude Hollerich, de Luxemburgse voorzitter van de Commissie van Bisschoppenconferenties van de EU (COMECE), en Pinchas Goldschmidt, de opperrabbijn van Moskou en voorzitter van de Europese Conferentie van Rabbijnen, reageerden (www.dw.com/de/eu-muss-mehr-für-religionsfreiheit-tun/a-54048413). Benadrukt werd dat de EU haar eigen wortels dreigt te verloochenen. Zo betoogde opperrabbijn Goldschmidt dat “Religionsfreiheit ein europäischer Wert" is. Bepaalde reacties lieten uitschijnen dat er vrees is voor minorisering. Zo maakte de Grieks-orthodoxe metropoliet Augoustinos duidelijk dat Europa soms aan een specifieke pleinvrees lijdt wanneer bepaalde heikele dossiers worden aangekaart. Meer bepaald verwees hij naar de plannen om de Aya Sofia in Istanbul van museum tot moskee te herbestemmen. De rechten van de religieuze minderheden in dat land zouden op die wijze wellicht nog meer onder druk komen te staan.”(www.kerknet.be/kerknet-redactie/nieuws/).
One of Us
Het optreden van de heer Figel wordt in diverse kringen, en ook binnen de vrijzinnig-humanistische familie, reeds geruime tijd met de nodige interesse gevolgd. Bekend is immers dat hij “One of Us” niet ongenegen is. In een artikel verschenen in de krant De Standaard werd deze beweging onder de loep gelegd (Roeland Termote & Stijn Cools. Beter georganiseerd en met Amerikaanse steun. De tentakels van de ultraconservatieve lobby in Europa. https://www.standaard.be/. ). De conservatieve bewegingen, die ijveren tegen euthanasie, tegen abortus, tegen homorechten, gesteund o.m. door Amerika en Rusland, lijken trouwens overal goed geïntroduceerd. Geweten is dat met de steun van de Spaanse voormalige minister van Binnenlandse Zaken Jaime Mayor Ortega (PP) en van de paus, “One Of Us”( https://oneofus.eu/news-articles/abortion/) zich ontwikkelde tot een effectief en efficiënt instrument in o.a. de strijd tegen abortus.
De Europese ultraconservatieve lobby is duidelijk niet blijven stilzitten, professionaliseerde en beschikt over een goed geïnformeerd en performant netwerk aan informanten en lobbyisten, zo bleek uit het onderzoek van De Standaard. Vzw’s, experten, advocaten, politici en vertegenwoordigers van de kerken staan in nauw contact met elkaar. Populistische, conservatieve en ultrareligieuze organisaties waken!
In o.a. een artikel verschenen in het Reformatorisch Dagblad (01/07/2016) werd Figel gevraagd naar de band met One of Us (www.rd.nl/kerk-religie/figel-europa-heeft-drukmiddelen-bij-eisen-van-godsdienstvrijheid-1.708432). Figel reageerde en blijkbaar bedreven in sofistiek, relativeerde door te stellen dat „Er is geen tegenstelling tussen het burgerinitiatief One of us en het respect voor de menselijke waardigheid dat in het Westen breed gedeeld wordt. Vanuit Europa kunnen we tegen de rest van de wereld juist aangeven dat we één kunnen zijn in verscheidenheid dankzij de tolerantie in de samenleving tegenover religie en tussen religies onderling“.
Hoewel men er na enig aandringen bij Figel ook in slaagde om de positie van de andersdenkenden op de kaart van de EU te plaatsen, bleef er overduidelijk zeer veel meer aandacht uit te gaan naar “christianofobie”. Een ander heikel punt is dat men vaststelde dat de heer Figel door zijn contacten met conservatie milieus, niet enkel zijn eigen geloofwaardigheid in het gedrag had gebracht, maar ook dat “... Mr. Figel had undermined the credibility of the EU’s Human Rights commitments...”. (https://humanistfederation.eu/meps-to-j-c-juncker-is-eu-special-envoy-for-forb-able-to-carry-out-his-mandate/)
Associating mainly with ultra conservative Christians undermines EU human rights commitments
Dat een aanstelling uit blijft lijkt dan ook te maken te hebben met kritiek die wordt geuit op zijn functioneren en de vrees voor herhaling. Kritiek is onder meer afkomstig van D66-Europarlementariër Sophie in ’t Veld (maakt namens D66 deel uit van de fractie Renew Europe). Zij twitterde in februari 2020 “Met een aantal collega’s heb ik mijn zorgen geuit over de speciale EU-gezant voor vrijheid van religie en levensovertuiging. Houdt de nieuwe Europese Commissie vast aan iemand die zich in streng-religieuze kringen begeeft? “. Meer bepaald had zij opmerkingen over de taakinvulling en de positie van de EU-godsdienstgezant en de nauwe banden heeft met conservatieve religieus-extremistische organisaties, die er een eigen agenda op nahouden. In een andere tweet deelde zij mee dat “When EU promotes freedom of religion and belief #FoRB it should be inclusive and thus also protect non-believers. Associating mainly with ultra conservative Christians undermines EU human rights commitments. I wrote @JuttaUrpilainen to insist on this, together with colleagues.”. (https://twitter.com/SophieintVeld/status/1230890102148214784).
Op 18 januari 2019 (https://sophieintveld.eu/letter-to-j%C3%A1n-figel-special-envoy-for-the-promotion-of-freedom-of-religion-or-belief-outside-the-eu-about-a-press-conference-with-anti-choice-organisations/) had mevrouw Sofie in ’t Veld, Figel, “...who appeared at a joint press with organisations that have a rather anti-choice and homophobic agenda.” hieromtrent een brief gestuurd. De reactie was blijkbaar ondermaats. Mevrouw in ’t Veld, herinnerde dan maar, in een schrijven van 03/05/2019, aan haar bezwaren en merkte op dat de verduidelijking door Figel aangebracht niet echt verhelderend te heten was. (https://www.eumonitor.nl/9353000/1/j9vvik7m1c3gyxp/vky6ne1fdzyx?ctx=vg09llzikht8): “In your response to my letter, you indicated that you accepted an invitation by MEP Mr Grzyb for the press conference in question and that you only wanted to thank civil society for its support. It left unanswered the specific questions expressed in my letter as to your links to and assessment of the work of CitizenGo (https://www.citizengo.org/nl) and ADF.” (ADF International is a faith-based legal advocacy organization that protects fundamental freedoms and promotes the inherent dignity of all people. We are at the forefront of defending religious freedom, the sanctity of life, and marriage and family around the world. Zie: https://adfinternational.org/).
Mevrouw in ’t Veld ging, als geroutineerd parlementslid, echter door en maakte gebruik van de mogelijkheid geboden door de “European Parliament procedure 2018/2155/INI” (EU guidelines and the mandate of the EU Special Envoy on the promotion of freedom of religion or belief outside the EU) om meer gegevens te bekomen m.b.t. de contacten met individuen en organisaties van de heer Figel te verkrijgen en in het bijzonder van de “... contacts with the CitizenGo and ADF International organisations...”. De doorgespeelde gegevens bleken onvolledig. Mevrouw in ’t Veld liet niet af en confronteerde Figel met twee vragen: 1. “Would you consider that these and potential other contacts with CitizenGo and ADF should have been included in your reply to the request? And if you do so, why were they not included in the reply? Would you be willing and able to fully disclose your contacts with the said organisations?” en 2. “How do you reconcile the inclusive mandate of the Special Envoy you are supposed to fulfil with your active association with these organisations that are at the extremist fringes of Christian belief?”.
Dit alles had ondertussen ook tot wenkbrauwengefrons geleid bij sommige parlementsleden en uiteindelijk ook tot de vraag of aan de “... President of the Commission…” “… to clarify the scope of the mandate of the EU special envoy and questioned whether Mr. Figel was able to complete such mandate.”. In een schrijven (13/02/2019) gericht aan Jean-Claude Juncker, ondertekend door diverse parlementsleden, werd de deelname van Figel gehekeld “ “... Mr Figel’s participation in this press conference not only stood in sharp contrast with his mandate but also contributed to undermining the credibility of the EU in its policy in this field.”.
De ondertekenaars vroegen expliciet om zijn taakomschrijving en bevoegdheid te verduidelijken. Benadrukt werd dat het “... very alarming (is) to see the participation of the EU Special Envoy alongside neo-conservative and fundamentalist organisations and individuals who vocally oppose fundamental rights such as women’s sexual rights and LGBTI people’s rights.”.
International Religious Freedom Roundtable
In mei 2020 stuurde de International Religious Freedom Roundtabel (IRF - “The IRF Roundtable is an informal group of individuals from non-governmental organizations who gather regularly to discuss IRF issues on a non-attribution basis.” - www.irfroundtable.org), een brief naar Ursula von der Leyen in hoofde van haar functie als President of the European Commission m.b.t. “The continuation of the mandate of the Special Envoy for the promotion of freedom of religion or belief outside the EU.” (http://1ztp833emcflef7tm24jjqbe-wpengine.netdna-ssl.com/wp-content/uploads/2020/05/IRF-Roundtable-Letter-re-EU-Special-Envoy.pdf). De ondertekenaars van deze brief benadrukten het belang van de aandacht van Europa voor universeel geldende mensenrechten en “... humbly request that the continuation of the Special Envoy for the promotion of freedom of religion or belief outside the EU will be a priority in the EU’s deliberations in the coming months.”.
De Europese Commissie motiveerde haar standpunt. In een brief, gericht aan de leden van de International Religious Freedom Roundtabel liet deze diplomatisch weten dat de Commissie aandacht bleef hebben voor de vrijheid van denken, geweten, religie of overtuiging voor gelovigen en niet-gelovigen. Dit wordt trouwens benadrukt in het voormelde verslag 2019 EU annual report: “In 2019, freedom of religion or belief (FoRB) remained a key priority in the EU’s external human rights policy, led by the Guidelines on the Promotion and Protection of Freedom of Religion or Belief.”
De Commissie liet ook weten dat zij o.a. door het aannemen van de “EU Guidelines on the promotion and protection of freedom of religion or belief” op 24 juni 2013 , duidelijk standpunt heeft ingenomen en daarenboven ook financiële middelen vrijmaakt om dit alles te concretiseren. Het instrument hiervoor is “The European Instrument of Democracy and Human Rights” (EIDHR) dat ondertussen diverse projecten steunde voor een bedrag van 22 miljoen euro in de periode 2007-18. Ook in 2019 werd dit verder gezet. Er werden 10 projecten gesteund voor een bedrag van 6,9 miljoen euro.
Verrassende tweet – wanneer komt een vrijzinnig humanist aan de beurt ?
Op 8 juli 2020 werd, geheel onverwacht, een tweet rondgestuurd door Vice-President Margaritis Schinas (Promoting our European Way of Life) waarin werd medegedeeld dat “We decided today to renew the function of Special Envoy for the promotion of freedom of religion or belief outside the EU. Together with @vonderleyen the forthcoming appointment shows our determination to ensure the rights of ALL faiths and beliefs are respected across the world.”.
Binnen bepaalde kringen werd dit onmiddellijk positief onthaald. Onder meer Stef Blok, Nederlands Minister van Buitenlandse Zaken, verwelkomde de beslissing van de EU om de functie van de EU Speciaal Gezant voor religie en levensovertuiging te vernieuwen en liet weten (via tweet) dat “Nederland wil deze rechten wereldwijd waarborgen.”.
Het is momenteel echter onduidelijk waar deze functie nu terechtkomen zal, laat staan dat men weet wie deze taak opnemen zal en wat het mandaat inhouden zal.
Een terechte vraag is echter of men van de gelegenheid niet gebruik maken zou om op zoek te gaan naar een andersgelovige om dit mandaat op te nemen. Het volgens een bepaalde regelmaat afwisselen tussen vertegenwoordigers van verschillende levensbeschouwelijke overtuiging kan immers een verrijking betekenen.
Dr. Alain Vannieuwenburg is ethicus. Hij is lid van een atelier dat de relatie overheid en levensbeschouwingen monitort en van de humanistische denktank Kwintessens. Hij schreef deze bijdrage in eigen naam.
