Een klein detail – Adania Shibli
Adania Shibli zou een prijs van de Frankfurter Buchmesse ontvangen voor haar boek Een klein detail. Die prijsuitreiking ging niet door vanwege de afschuwelijke gebeurtenissen op 7 oktober 2023 in en rond Gaza. Dit heeft alles te maken met de Duitse overgevoeligheid voor het onderwerp Israël. De Duitsers willen niets weten van enige vorm van solidariteit met het Palestijnse volk, men accepteert er simpelweg geen kritiek op Israël. Aanleiding onder meer voor de joodse schrijfster Deborah Feldman om een boek aan dit fenomeen te wijden: Judenfetish.
Vergeten we voor dit moment de Duitse gevoeligheid en keren we terug naar Adania Shibli die in een zeer interessant vraaggesprek met Arnon Grunberg (https://www.youtube.com/watch?v=yy0bI0Z-nVg) uitlegt dat de Israëlische overheid haar ouders dwong afstand te doen van hun oorspronkelijke naam en een nieuwe naam te kiezen. Wat ze er niet bij vertelden was dat de familie door het kiezen van een nieuwe naam haar rechten op specifieke stukjes land verspeelde.
Shibli, voor zover u dat niet wist, is een Palestijnse schrijfster en natuurlijk is haar boek doortrokken van het lot van de Palestijnen. Zij beschrijft in spaarzame zinnen hoe het is te leven in bezet gebied, geen vrede te kennen, geen vrijheid te ervaren, niet vrij te kunnen reizen. Het viel me op hoezeer de schrijfster in het vraaggesprek met Arnon Grunberg overeen leek te komen, samen leek te vallen met de hoofdpersoon in deze korte novelle Een klein detail: gespannen, nerveus. Wij hebben geen idee hoezeer hun leven afwijkt van het onze, ik denk toch dat mensen als deze Adania Shibli over veel meer persoonlijke moed beschikken dan bijvoorbeeld ikzelf. Mijn leven, net als het uwe vermoed ik, is natuurlijk een oase van rust, wij zijn geprivilegieerd door onze afkomst en geschiedenis, van ons worden geen offers verlangd.
Terug naar het boek. Het is 13 augustus 1949 en ergens in de Negev-woestijn wordt een Palestijns meisje verkracht en vermoord door Israëlische soldaten. Precies 25 jaar later wordt de ik-persoon geboren (net als Adania in 1974) en als zij een artikel van een Israëlische journalist over dit voorval leest besluit zij nader onderzoek te doen. Is het misschien mogelijk iets van dat Palestijnse meisje te achterhalen? Waarom overkwam haar dit wrede lot, hoe zag haar leven er destijds uit? De Israëlische journalist bleek niet bereid haar verder te helpen, dus zij moest zelf op onderzoek uit. Ze weet een auto te huren en reist via talloze checkpoints door het Israëlische land om uiteindelijk dat deel van de Negev-woestijn te bereiken waar zich die noodlottige gebeurtenis voltrok. Echt handig pakt ze haar onderzoek niet aan en ze besluit terug te keren en biedt onderweg een oude vrouw een lift aan. Als ze de vrouw uit laat stappen omdat ze haar reisdoel kennelijk bereikt heeft, rijdt de ik-persoon verder om zich na enkele kilometers te realiseren dat ze een perfecte kans liet liggen om iemand te spreken die dat Palestijnse meisje van destijds wellicht kende, iets meer over die geschiedenis zou kunnen vertellen. Ze besluit om te keren om op zoek te gaan naar de oude vrouw. Dan is het boek bijna ten einde, bijna…
Shibli schrijft in spaarzame zinnen, ze schrijft meer niet dan wel en toch is het alsof je de ik-persoon heel dicht op de huid kunt volgen, aan kunt voelen. Uiterst sober proza maar van een enorme zeggingskracht. Dit is een boek dat pijn doet omdat het je van de eerste tot de laatste bladzijde confronteert met het menselijk onvermogen. Shibli klaagt aan zonder aan te klagen. Zij schreef een verhaal dat tot nederigheid dwingt. Een indrukwekkend boek.
Recensie door Enno Nuy
Adania Shibli, Een klein detail, Uitgeverij Koppernik, 2023, 127 pagina’s
