Extreemrechts is vandaag even gevaarlijk als het was in de jaren dertig – Walter Zinzen
Inleiding van Walter Zinzen bij de boekvoorstelling van Dagboek 1933 van Dirk Verhofstadt op 20 december 2022 in Gent.
Dames en heren,
Wie zou denken dat we hier te maken hebben met een historisch boek moet goed naar de ondertitel kijken: Het gevaar van extreemrechts. Wat Dirk Verhofstadt doet is waarschuwen voor het heden door te verwijzen naar het verleden. Niet voor niets citeert hij, als motto van zijn boek Primo Levi: “Het is gebeurd, dus het kan opnieuw gebeuren”.
De research die hij gedaan heeft is indrukwekkend. Minutieus de gebeurtenissen van het jaar 1933 uitpluizen en daarna in ieder hoofdstuk de vergelijking maken met gebeurtenissen en uitspraken van vandaag: ik doe er diep mijn hoed voor af. Zijn boek is een hartenkreet: mensen, pas toch op, laten we niet dezelfde fouten maken die de Duitsers begingen in 1933. Toen Bart De Wever drie jaar geleden met het Vlaams Belang onderhandelde over de vorming van een Vlaamse regering – of toch deed alsof – maakte hij dezelfde fout als Von Papen die Hitler het rijskanselierschap aanbood: De Wever maakte het Vlaams Belang salonfähig, zoals Von Papen dat deed met de nazi’s. We zien de resultaten: Vlaams Belang is in de peilingen de grootste partij geworden en de partijen die ooit het cordon sanitaire hebben ondertekend gebruiken nu dezelfde terminologie als het Belang – en de nazi’s – als het over niet-Europese migranten en vluchtelingen gaat.
Het is opvallend – Verhofstadt verwijst er meer dan eens naar – hoe over de Joodse vluchtelingen werd gesproken en gedacht in 1933. Nee, niet door de nazi’s, maar door de landen waar ze een toevlucht zochten. Ze werden weggezet als minderwaardige wezens die onze cultuur en onze waarden bedreigden. Schepen met Joodse vluchtelingen konden nergens aanmeren. De parallellen met vandaag spreken voor zich. Beluister Orban en Salvini of kijk naar wat de Poolse premier Morawiecki gedaan heeft met de duizenden vluchtelingen die zich vorig jaar rond deze tijd aan de Poolse grens meldden: het is een exacte herhaling van wat de Joden in 1933 overkwam toen ze op de vlucht sloegen voor de nazi’s. Beluisteren we ook Tom Van Grieken, ie pleit voor een “blank” Europa, die onze overheidsschuld en de hoge fiscale druk onbekommerd in de schoenen schuift van de niet-Europese buitenlanders, die onze staatskas leegvreten. Precies wat Hitler de Joden verweet.
Vergeten we ook Filip Dewinter niet, de man die ooit het Zeventigpuntenplan schreef. Daarin stelde hij de deportatie voor van alle toenmalige gastarbeiders met C-130-vliegtuigen. Wat velen deed denken aan de treinen die Joden en andere vijanden van het naziregime naar concentratiekampen vervoerden. Nee, over uitroeiingskampen sprak Dewinter niet. Vandaag dweilt hij het land af met een boek over Omvolking, een term die rechtstreeks uit het nazi-vocabulaire stamt. Zijn bedoeling is hetzelfde als destijds met het Zeventigpuntenplan: alles wat in zijn ogen niet Arisch, pardon niet blank is, uit onze contreien te verwijderen en dus de wens van Van Grieken te realiseren. Verhofstadt verwijst in zijn boek terecht naar het feit dat het Zeventigpuntenplan grotendeels is uitgevoerd. Door de zichzelf democratisch noemende partijen. Extreemrechts beïnvloedt dus nu al het beleid. Vlaams Belang probeert ondertussen goed menende burgers te verleiden door op sociaaleconomisch gebied linkse praatjes te vertellen. Ook dat is niet nieuw. Hitler noemde zijn partij nationaal-socialistisch, een Arbeiderspartij.
Beste vrienden, we beseffen onvoldoende wat we aan het cordon sanitaire te danken hebben. Mocht er in 1933 een cordon hebben bestaan tegen de NSDAP dan zouden we wellicht geen Tweede Wereldoorlog hebben gekend. Het cordon heeft ervoor gezorgd dat het Vlaams Blok/Belang op lokaal vlak nergens meebestuurt. Dat heeft er ons voor behoed dat uit de gemeentebibliotheken alle het Belang onwelgevallige boeken werden verwijderd, dat de samenlevingsproblemen werden opgepookt tot gewelddadige conflicten, dat allochtone kinderen uit de gemeentescholen werden weg gepest, dat echte of vermeende linkse leerkrachten in het gemeentelijk onderwijs werden ontslagen. Toch beweren sommigen dat het beter zou zijn het Belang mee in het bad te nemen, zoals de uitdrukking dan luidt. Wie dat denkt moet dringend het Dagboek 1933 van Dirk Verhofstadt lezen. Het is exact wat Von Papen bezielde toen hij de nazi’s “mee in het bad nam”.
Toch staat het cordon onder zware druk. Te verwachten is dat het Belang in 2024 voor de gemeenteraadsverkiezingen op vele plekken onder andere namen zal opkomen zodat het cordon niet meer toepasselijk schijnt te zijn. In feite is dat nu al gebeurd. In Grimbergen is de burgemeester een zgn. ex-Belanger, Bart Laeremans genaamd. Hij doopte de lokale Belang-afdeling om tot Vernieuwing en slaagde er op die manier niet alleen in deel te nemen aan het bestuur maar in mei van dit jaar zelfs om via slinkse maneuvers burgemeester te worden. Dat hij geen contacten meer zou hebben met Vlaams Belang gelooft in Grimbergen niemand – behalve dan de N-VA en CD&V, die samen met hem het schepencollege vormen. Een soortgelijk maneuver heeft in Aalst plaats gehad. Daar is de tweede schepen ook een zogenaamde ex-Belanger, Karim Van Overmeire, iemand die mee de pen heeft vast gehouden voor het Zeventigpuntenplan, maar nu NV-A-er is. Tot zijn bevoegdheid behoren Onderwijs, Bibliotheek, Vreemdelingenzaken, Inburgering en Vlaams karakter. Niets wijst er op dat Laeremans of Van Overmeire het gedachtegoed van hun voormalige partij hebben afgezworen. Dankzij Van Overmeire is Aalst de enige Vlaamse centrumstad zonder regenboogzebrapaden.
Goede vrienden, niets is allemaal hetzelfde. De tegenstanders van de reductio ad Hitlerum beweren dat de situatie van 1933 niet te vergelijken is met die van nu. Veel is inderdaad anders. Maar Dirk Verhofstadt heeft zoveel huiveringwekkende paralellen ontdekt in al hun wreedheid en onmenselijkheid dat niet getwijfeld kan worden: extreemrechts is vandaag de dag even gevaarlijk als het was in de jaren dertig.
Blijft de vraag: wat kunnen we doen om te beletten dat het opnieuw aan de macht komt? In De Afspraak beweerde de historicus Georgi Verbeeck dat Dagboek 1933 daartoe niet bijdraagt. Hij vindt het boek nutteloos, hoewel hij het niet gelezen heeft. Hij vergist zich. Voor politici en journalisten zou Dagboek 1933 verplichte lectuur moeten zijn. Ze moeten er dan natuurlijk wel de gepaste lessen uit trekken. De media moeten bijgevolg ophouden het Belang als een partij als een andere te beschouwen. De politiek moet ophouden uitsluitend met het eigen overleven bezig te zijn. De grote bondgenoot van extreemrechts in ons land is de particratie. Ze belet dat het algemeen belang consequent in alle omstandigheden voorop staat. Dagboek 1933 zal de politici hopelijk duidelijk maken dat particratie en democratie elkaar uitsluiten.
En voor de rest kijk ik samen met u uit naar wat de schrijver zelf over dit alles te melden heeft. Alvast erg bedankt voor uw aandacht.
Walter Zinzen
Oud-journalist bij de VRT
