De onaantastbare vrijheidsgedachte – Bert Cornelis
“Is er een mooiere leidraad voor jonge politici die nog niet aangestoken zijn door lethargie, doemdenken en pessimisme dan het optimisme van de vrijheid?”
Tijdens het voorbije congres van Open Vld benadrukten verschillende sprekers dat “de vrijheid onder druk staat”. Als de liberalen uit het raam kijken, vinden zij daar tal van voorbeelden van. Onze vrijheid werd stevig beknot tijdens de voorbije coronaperiode. Niet alleen in de wereld, maar ook in Europa zien we dat vrijheid voor een groot stuk misbruikt wordt.
Vrijheid is in de eerste plaats de mens zoveel mogelijk kansen geven om zich vrij te ontwikkelen. Kansen om de eigen talenten te ontplooien en voor zichzelf te zorgen. Maar evenzeer is vrijheid een verbintenis die mensen onder elkaar aangaan. Een verbintenis van respect en openheid om ieders vrijheid te beschermen. Dit in tegenstelling tot een egoïstische definitie van vrijheid: “Laat mij met rust; ik doe wat ik wil!” En die open vrijheid kan het liberalisme zo sociaal maken: niet enkel voor jezelf leven, maar voor de anderen leven en zorgen, met wie jij je vrijheid deelt.
Wie de vrijheid koestert, is van nature uit optimistisch. Nog een voordeel van de verdediging van de vrijheid. En wie optimistisch is, wil ook vooruit. Is er een mooiere leidraad voor jonge politici die nog niet aangestoken zijn door lethargie, doemdenken en pessimisme dan het optimisme van de vrijheid? Ik zie vandaag in de politiek geregeld mensen afhaken, meer dan vroeger. Nog jonge, beloftevolle politici die het geluk in andere oorden opzoeken. Dit is een verontrustende evolutie want het speelveld wordt daardoor opengelaten aan opportunisten en extremisten, waarvoor niets mogelijk is. Uiteindelijk verliest de politiek dan, met als gevolg een verschraling van de maatschappij.
De crisis is alom tegenwoordig. Die situatie zet de vrijheid weer in een ander daglicht. Hoe vrij ben je nog als je de verwarmingsknop ‘moet’ lager zetten, als je spaargeld geen frank meer waard is? Hoe schrijnend, en Vlaanderen onwaardig, is het als je hoort dat mensen in hun garage gaan wonen omdat ze de verwarming en de elektriciteit niet meer kunnen betalen? Ook hier kunnen sociaal-liberalen een rol spelen en het verschil maken door voor een basisbescherming te zorgen en wie het moeilijk heeft, te helpen. Een sociaal-liberaal moet daarbij niet vies zijn van het inzetten van de overheid, van overheidsmiddelen om de zwakkeren bij te staan, solidair en eerlijk.
De vrijheid onder druk? Tja, het is van alle tijden. We dachten dat met de val van de Berlijnse muur het liberalisme de wereld had veroverd, dat de liberale democratie onoverwinnelijk was geworden. Vandaag kijken we aan tegen een oorlog aan de deur van Europa die ontketend is door een machthebber die het niet zo begrepen heeft op de vrijheid van zijn medeburgers. Hopelijk komen ze daar in Rusland allen tot inkeer. En dan werd ons vrijheidsenthousiasme getemperd door 9/11. Plots was de liberale democratie zo broos en kwetsbaar. Gaan we even verder naar de bankencrisis in 2007-2008 die onze economie danig op de proef stelde? En wat te denken van de Brexit? Denk je nu echt dat alle Britten daar zo gelukkig mee zijn? God, bevrijd ons van alle populisten en extremisten die niets dan angst en vertwijfeling zaaien.
Ik ben al jaren gefascineerd door de figuur van Arthur Vanderpoorten. In 1940 behoorde deze gewezen voorzitter van het Liberaal Vlaams Verbond (1923-1926) tot het kleine kringetje van ministers die in kasteel Wijnendaele een laatste gesprek had met de onverbeterlijke koning Leopold III die het land niet wou verlaten en dus nadien recht in de handen van de Duitse bezetter liep. Vanderpoorten verkoos om niet naar Londen te vluchten en werd in Zuid-Frankrijk op verdenking van steun aan vluchtroutes van Belgen naar Engeland opgepakt. Zijn leven eindigde in een hel in het concentratiekamp van Bergen-Belsen. Zijn familie zag hem nooit meer terug. Deze man ervoer in de jaren dertig met de opkomst van het fascisme als sociaal liberaal wat het betekende dat de vrijheid onder druk staat, hoewel hij ook vaak zijn bedenkingen had bij het functioneren van de parlementaire democratie. Ik neem even Het Volksbelang van januari 1934 bij de hand. Hitler was toen een jaar aan de macht. Onder de titel “De Hervorming van den Staat. Beschouwingen door den H. A. Vanderpoorten”, lezen we: “Ik geloof niet in de diktatuur, noch van links, noch van rechts. Ik stel de vrijheidsgedachte als onaantastbaar en wensch deze niet te offeren op het altaar van zoogezegde orde en tucht. Ik verwerp elk stelsel hetwelk de geordende vrijheid zou aantasten.”
De onaantastbare vrijheidsgedachte. Minister Vanderpoorten kon het weten.
Bert Cornelis
De auteur is hoofdredacteur van Volksbelang, het tijdschrift van het Liberaal Vlaams Verbond
