Beste leerlingen - Floris Van Den Berg

k noem hem dapperder die zijn begeerten overwint dan hij die over zijn vijanden zegeviert; want de moeilijkste overwinning is de overwinning op zichzelf. Aristoteles

De boodschap dat wij – de mensheid – aan de rand van een ongekende ecologische ineenstorting staan, is moeilijk te verkroppen. Ik weet het en ik had liever ook een gastcollege over bijvoorbeeld de Griekse schoonheidsidealen of over de receptie van de oudheid in het werk van Louis Couperus gegeven. Maar het zou zijn alsof ik zo’n kunstlezing zou geven op de Titanic terwijl ik weet dat het schip op ramkoers met de ijsberg ligt. Door de kennis die ik heb over de ernst van de ecologische crisis voel ik de morele plicht om mijn uiterste best te doen om die ineenstorting te voorkomen en anderen tot hetzelfde aan te sporen.  

Wanneer ik mijn studenten op de Universiteit Utrecht vraag wat de beste manier is om de urgente milieuproblematiek aan te pakken dan is het antwoord unaniem: onderwijs. Door onderwijs, zo menen de studenten, kan jonge mensen kennis aangereikt worden om het allemaal anders en vooral beter te doen. Wanneer deze in duurzaamheid geschoolde jongeren dan aan de macht komen zullen zij de samenleving zowel van binnenuit als van bovenaf razendsnel veranderen naar een duurzame samenleving. Zou het zo zijn? Ik hoop het. Ik geef regelmatig voordrachten op scholen, zowel lagere als middelbare scholen, maar ook op universiteiten en in het hoger beroepsonderwijs. Om mijn voordrachten concreet te maken, om mee te helpen aan een substantiële transitie naar duurzaamheid, is het mijn streven om de toehoorders veganist te maken, dus om geheel plantaardige te leven zonder gebruik te maken van dierlijke producten als vlees, zuivel, eieren, leer en wol. Het idee is dat wanneer ik mensen de morele argumenten voor veganisme heb voorgeschoteld, dat hen dan de schellen van de ogen vallen en dat ze dan – on the spot – besluiten om veganist te worden. Enigszins tot mijn eigen verbazing lukt het soms. Geweldig! En soms krijg ik een bericht van iemand bij wie jaren later het kwartje is gevallen en die toch veganist is geworden. Maar het is dus niet zo dat onderwijs veel helpt. Hoewel al zeker tien jaar in het onderwijs aandacht wordt besteed aan duurzaamheid, heeft dat in Nederland op geen enkele manier zoden aan de dijk gebracht. Weliswaar is het aantal veganisten toegenomen, maar tegelijkertijd is de totale vleesconsumptie het afgelopen jaar in Nederland gestegen. 

Dat heeft ermee te maken dat de ecologische crisis een abstract probleem is: we voelen het niet. We lezen er misschien over in de krant. Ik neem aan dat jullie als gymnasiasten regelmatig een kwaliteitskrant lezen zoals The Guardian, The New York Times, de Volkskrant, NRC Handelsblad of Trouw.

Beste leerlingen, ik kan me voorstellen dat jullie nog vragen hebben. Je kunt mij altijd mailen en als jullie willen kan ik nogmaals langskomen voor een les, workshop of debat. Als er leerlingen zijn die een project willen doen over (milieu)filosofie, dan kun je mij benaderen. 

In mijn voordracht heb ik een heleboel onderwerpen aangestipt maar mijn argumentatie was vanwege de beperkte tijd niet overal volledig. Mijn boek De vrolijke veganist bevat tientallen vragen over en tegenwerpingen tegen veganisme – ik durf te wedden dat de vraag die jij hebt er ook bij zit, met een wel doordacht antwoord of weerlegging. De conclusie van deze denkexercitie in De vrolijke veganist is dat veganisme een morele plicht is. 

Leuk dat er zoveel interactie met jullie was via de Mentimeter. Behalve een inkijk in de belevingswereld van scholieren en een uitbreiding van mijn woordenschat zaten er interessante vragen bij. Ik had beloofd de vragen te zullen beantwoorden. Ik denk dat de anonimiteit van Mentimeter maakte dat sommige leerlingen gingen reageren in plaats van constructief bij te dragen. Een vriend van mij die de Mentimetervragen doorlas merkte onthutst op: “Het gaat niet goed met de jeugd... In mijn gymnasiumtijd zou niemand zulke onbeschofte en onbeschaafde vragen of opmerkingen hebben ingediend.” Ik denk dat het komt door de mogelijkheid om de opmerkingen anoniem te maken, want de vragen die door leerlingen mondeling werden gesteld waren inhoudelijk relevant en beleefd verwoord. Zie hieronder mijn antwoorden en reflecties. Wees gewaarschuwd: er zitten wellicht onverwachte en voor sommigen choquerende antwoorden bij, maar zoals premier Mark Rutte opmerkte in zijn standvastige verdediging van de vrijheid van meningsuiting: ‘Niemand heeft het recht niet beledigd te worden.’

Met verontruste groet,

Floris van den Berg

PS: Een geweldig hulpmiddel om veganist te worden is de Vegan Challenge: www.veganchallenge.nl. (Dit heeft mij ook geholpen om van vegetariër veganist te worden). 

PS: Zie hier een interview met mij over veganisme: https://www.youtube.com/watch?v=Z3_Q3EFV0hY 

PS: Zie hier een geweldig filmpje van de filosoof Luis: https://www.youtube.com/watch?v=tQIMJ648qgg&t=77s 

Vragen (en opmerkingen) van leerlingen en mijn reacties

Gelooft u dat algen in de toekomst als alternatief voor voeding en fossiele brandstoffen kunnen dienen?

Algenproductie is inderdaad een hoopgevende nieuwe manier om brandstof en voeding te produceren. Ik weet niet in hoeverre dit voldoende is om in zowel het voedsel als de brandstof voor de wereldbevolking te voorzien. Ook deze manier van produceren moet weer duurzaam aangepakt worden. Algenproductie is in mijn ogen een veelbelovende duurzame aanpak die zeker verder ontwikkeld moet worden, o.a. in Nederland.

Waarom is veganisme beter dan vegetarisme? 

Met vegetarisme blijft de bio-industrie in stand voor de productie van zuivel, eieren, leer en wol. Om ecologische winst te boeken is veganisme veel effectiever dan vegetarisme. Bovendien worden alle productiedieren geslacht en zijn de leefomstandigheden van de dieren erbarmelijk met veel leed. Kijk maar is naar From farm to fridge – maar dan kan je wel een dag niet slapen. Of ga met school eens op excursie naar een slachthuis.

Het tegenovergestelde van veganisme is carnisme. Carnisme is een woord dat is uitgevonden door de psycholoog Melanie Joy. Zij bedacht dat het een ontbrekende term is. Een veganist is iemand die – meestal om morele redenen – geen dierlijke producten wil gebruiken, noch dieren instrumenteel wil behandelen (zoals het houden van huisdieren of paardrijden). Een carnist daarentegen is iemand die (impliciet) de overtuiging heeft dat dieren gebruikt kunnen worden waarvoor mensen dieren maar willen gebruiken. Vegetarisme is nog steeds carnisme. Zie hier een video van Joy over carnisme: https://www.youtube.com/watch?v=ao2GL3NAWQU. 

Ik ga vanavond lekker een karbonaadje eten.

Vanuit de psychologie is verzet wanneer jouw gewoontes worden aangevallen, goed te begrijpen. Maar gewoontes zijn geen morele rechtvaardiging. Het is ook moeilijk te begrijpen dat een praktijk als vlees eten dat zowel sociaal geaccepteerd en ook volkomen legaal is, tegelijkertijd immoreel kan zijn. 

Kom megavechten Jan. Gr. Peter-

Amandelmelk enz. is ook echt slecht voor het klimaat, er is geen ethische consumptie.

Inderdaad is de amandelproductie zeer waterintensief en daardoor niet erg duurzaam. Maar voor amandelmelk wordt er in ieder geval geen dier gedood. Het is niet zo dat veganisten leven op een dieet van amandelmelk. Je kunt heel goed zonder amandelmelk. 

Soja is ook klimaat vervuilend, toch?

Sojaproductie is inderdaad een zware belasting voor het milieu en de toenemende vraag naar soja leidt tot ontbossing. Maar het is niet het groeiend aantal veganisten dat de druk op sojabonen doet toenemen. Het allergrootste deel van de sojaproductie is bestemd voor diervoeder in de bio-industrie. Wie geen veganist is verbruikt indirect veel meer soja dan veganisten die soja lattes drinken, hoeveel soja lattes ze ook drinken. 

Ik eet 15x in de week vlees hoe moet ik veganist worden?

15x in de week plantaardig eten en je bent er. ;-)

Voor wie ertegen opziet om over te stappen op een plantaardig dieet zijn er hulpmiddelen. De vegan challenge waarbij deelnemers zich inschrijven om een maand lang veganistisch te eten is daar een goed voorbeeld van. Je krijgt dan per dag boodschappenlijstjes en recepten zodat je je geen zorgen hoeft te maken over hoe het moet en of je wel genoeg voedingsstoffen binnen krijgt. 

Probeer eerst een keer naar 14x per week te gaan.

Dat is een heldere pragmatisch en haalbaar advies, dunkt mij. 

14 is mijn doel voor de komende 2 jaar.

Je legt de lat niet bepaalt hoog. 

Prima alle kleine beetjes helpen makker! Een koetje per jaar minder.

Maar de andere dieren die worden gedood, schieten er niks mee op, evenals de onnodig grote ecologische voetafdruk die de wereld weer een beetje minder leefbaar maakt.

Is het veganistisch om je moeders poes te chappen?

Dit is best een interessant perspectief! Ik wil de stelling verdedigen dat het prima is om je moeders poes te chappen – als zij daar tenminste mee instemt ‒ en dat het eten van een karbonade immoreel is. Let op dat het hier om twee verschillende betekenissen van eten gaat. In het eerste geval wordt met chappen beffen bedoeld, en in het tweede geval gaat het om eten in de zin van voedsel tot je nemen. Beffen is ok, maar vlees eten is immoreel. Bij beffen heb je allebei plezier. Bij vlees eten moet er eerst één dood. – Zoals je ziet kan filosofie perspectief doen kantelen.

In hoeverre is het ethisch gezien wel verantwoordelijk om de economie zulke schade toe te brengen? Om als het ware mensen wanhopig te maken?

Het economische systeem dat er nu is, ligt op ramkoers met de ijsberg. We zullen de economie dus moeten omvormen. Sommige beroepen (slagers, varkensboeren) verdwijnen, maar er komen andere beroepen bij (permacultuurboeren, algenboeren). De overheid kan (en moet) daarbij sturen en helpen. In de jaren zeventig van de twintigste eeuw zijn in Zuid-Limburg de mijnen gesloten. De duizenden mijnbouwers moesten toen ook geholpen worden een nieuw bestaan opbouwen en die zijn door de overheid daarbij geholpen. 

Drinken champagne in jets.

Ja dat zit er dus niet meer in. Behalve jets op de grond. Champagne hoeft niet per se milieuvervuilend te zijn. Beter champagne dan chicken wings.

Zeg me dat het niet zo is.

Don’t shoot the messenger.

Wie komt ff steak eten.

Steak – spierweefsel van koeien – heeft van alle soorten vlees de grootste ecologische voetafdruk. Hoewel de Mentimeter anoniem is durf ik erom te wedden dat deze opmerking van een man(netje) is. Veel mannen menen dat vlees eten (en barbecueën) bij het ideaal van mannelijkheid horen. 

In feite is dit een oproep tot (indirect) geweld.

ZEG ME DAT HET NIET ZO IS.

Het spijt me dat ik het zeg. Maar hier sta ik, ik kan niet anders. (vrij naar Luther).

CENSUUR

?

Iemand potje brawl?

Ik snap dat wegkijken verleidelijk is.

Like voor brawhaallaallala

Ja, met z’n allen wegkijken is natuurlijk verleidelijk.

Kom z'n sjaal rippen.

Dit is – letterlijk genomen ‒ een oproep tot diefstal. 

Ga je ook nog feiten geven naast deze linkse propaganda?

De diagnose die ik stelde over de milieuproblematiek is wetenschappelijk en niet politiek. De mate waarin deze diagnose in het politieke discours wordt opgepakt varieert wel tussen links en rechts. Links heeft iets meer oor naar milieumaatregelen, maar ook lang niet genoeg. Mocht ik feiten hebben verkondigd die onjuist blijken te zijn, laat het me dan weten, want dan corrigeer ik ze. Ik wil hierbij wel opmerken dat er op internet vast wetenschappers te vinden zijn met een afwijkende mening. Ik heb mij gehouden aan veilige feiten, dat wil zeggen wetenschappelijke aanspraken waarvoor in relevante wetenschappelijke kringen consensus bestaat – zoals de door mensen veroorzaakte klimaatverandering. 

Is een samenleving zonder winstoogmerk mogelijk?

Het gaat erom wat je met die winst doet. In een kapitalistisch systeem wordt een deel van de winst gebruikt om meer winst te kunnen maken, altijd maar weer. Dit systeem van ongebreidelde groei door een streven naar winstmaximalisatie is versterkt het milieuprobleem. Tot op zekere hoogte is winst prima en zelfs noodzakelijk, maar alles draait om winst. Is winst overal noodzakelijk? In veel sectoren gaat het überhaupt nu al niet om financieel gewin: onderwijs, cultuur en wetenschap draaien niet om winst. 

Choke???!?

?

Wat vindt u dan leuk leven?

Ik houd van mijn vriendin, mijn twee zoons, mijn familie en vrienden. Ik vind het leuk om college te geven, te studeren. Ik houd van wandelen, hardlopen, yoga. Ik houd van schrijven, toneel, musea en kamperen. Ik houd van buiten in de natuur zijn. 

Ik heb je deur in t engels

?

Als je alleen wild eet ??

De ecologische voetafdruk van wild is veel lager dan van dieren uit de bio-industrie. Ook is het welzijn van de dieren minder problematisch. Maar de dieren worden nog steeds doodgemaakt. Bovendien is de hoeveelheid wild niet voldoende om aan de vraag naar wild te voldoen. Wild is minder slecht, maar daarmee nog niet goed.

zeg me dat het niet waar is

Het spijt me. De waarheid is niet altijd wat mensen graag willen horen. (Anders zou er ook geen religie zijn).

Cap

?

Wat is een KOE?

Wiki beschrijft een koe als volgt: “Een koe is een vrouwelijk rund en als moederdier een belangrijke producent van melk. Een melkkoe geeft in een lactatieperiode tussen de 5 en 60 liter melk per dag, gemiddeld 25 liter melk per dag. Een koe wordt gemiddeld 315 dagen per jaar gemolken. Dit komt neer op een gemiddelde productie van 8000 liter melk per koe per jaar. Sommige koeien produceren tijdens hun leven wel 100.000 liter melk. Koeien zijn derhalve belangrijk voor de voedselvoorziening. In de melkveehouderij wordt gestreefd naar een steeds hogere productie per koe per jaar. Een koe kan een leeftijd van vijftien jaar bereiken en in uitzonderlijke gevallen twintig jaar. Tegenwoordig wordt de gemiddelde melkkoe echter maar vijf à zes jaar oud. Wanneer een koe minder melk geeft of niet optimaal vruchtbaar is, wordt ze afgevoerd naar het slachthuis. Ze wordt dan vervangen door een vaars, een jonge koe, met vaak een beter genetisch potentieel. In het kader van de verduurzaming van de sector wordt gezocht naar manieren om koeien een hogere productieve leeftijd te laten bereiken.”

#singerkim

?

Hoe bent u hier gekomen dan, op de fiets?

Ik ben met de auto gekomen. Ik weet dat ik geen auto zou moeten hebben (en dat maakt me hypocriet). Vanwege corona ben ik niet met het openbaar vervoer gekomen.

Rip zijn kinderen.

Mijn zoons van 16 en 17 zijn vegetarisch en later veganistisch opgevoed. Ik ben trouwens van mening dat ook ouders die wel vlees eten in ieder geval hun kinderen veganistisch zouden moeten grootbrengen zodat de kinderen zelf later een keuze hebben om dierlijke producten te consumeren of veganist te blijven. Vergelijk het met roken: vinden we het normaal om kinderen van jongs af aan te laten roken? Vlees eten is erger dan roken want waar je met roken vooral je eigen gezondheid schaadt, schaad je met het eten van dierlijke producten niet-menselijke dieren. Een veganistische opvoeding is de enige moreel juiste opvoeding. 

Ik heb ze verteld dat iemand opmerkte ‘RIP zijn kinderen’. Ze haalden er hun schouders over op. 

Vanavond lekker kipje eten en als ik thuis kom ook nog broodje ham.

Jij hebt de keus om gedode dieren te eten, die gedode dieren hadden geen keus.

Rip de Mentimeter.

Wat is er mis met de Mentimeter?

ik doe niet meer mee.

Waar doe je niet meer aan mee? Doe je niet meer mee aan de mallemolen van carnisme en consumentisme? Ben je nu veganist?

De slogan ‘ik doe niet meer mee’ werd gebruikt door de mensen die menen dat corona niet bestaat of onschuldig is en dat de coronamaatregelen bedoeld zijn om de overheid meer macht te geven. Er is een mondiale pandemie en een mondiale ecologisch crisis. Je kunt wel zeggen ‘ik doe niet meer mee’, maar daarmee wordt het probleem alleen maar groter. 

Wie moet de schuld krijgen?

Dat is een vraag waar veel milieufilosofen zich over buigen. Maar eigenlijk schiet je met deze vraag niet veel op. Het is belangrijker om het probleem op te lossen. Waarbij de sterkste schouders de zwaarste lasten moeten dragen.

PUSH ME TO THE EDGE 😢

Het onder ogen zien van de ernst van de ecologische crisis kan leiden tot een depressie (climate anxiety). Daar schiet niemand wat mee op. Ik denk dat iedereen zich maximaal moet inzetten voor een betere en duurzame wereld maar tegelijkertijd moet proberen te genieten van het leven (zonder dan weer deel te worden van het probleem).

Is een broodje assie vegan?

Ik weet het niet. Dat ligt eraan of er dierlijke producten inzitten en ik weet niet wat er in een broodje assie zit.

Straks lekker kip nuggets vreten in de McDonald’s

Bij de McDonald’s zijn tegenwoordig ook plantaardige opties. 

Deze gast is fucking grappig.

Dank je. De boodschap is helaas niet grappig. 

LMAOOOO

Zo leer ik ook nog wat scholieren slang: Laugh My Ass Off. Thanx!

Goeie schoolwifi weer eens

Fijn dat de digitale leeromgeving op orde is!

Ik neuk jullie moeder zo vaak, nog vaker dan xx [ik heb de naam verwijderd - Floris] dingen heeft gestolen op school.

Zolang het gaat om seks met wederzijdse toestemming is er moreel weinig op aan te merken. Ik weet alleen niet zo goed waarom je deze boodschap zou willen delen. Maar stelen mag natuurlijk niet. 

Was leuk jongens.

☺