De doodstraf invoeren is een daad van onmenselijkheid

De doodstraf uitvoeren is een daad van onmenselijkheid

De Verenigde Staten willen de doodstraf op federaal niveau opnieuw invoeren. Daarmee komt president Trump tegemoet aan zijn rechtse en extreemrechtse achterban, die ervan overtuigd is dat het executeren van zware criminelen een afschrikkingseffect zou hebben op anderen. De realiteit toont echter aan dat dit niet klopt.

In zijn boek Dei delitte e delle pene (Over misdaden en straffen) van 1764 schreef de Italiaanse Verlichtingsfilosoof Cesare Beccaria reeds het volgende: ‘De ervaring van alle eeuwen bewijst, dat de dreiging met de doodstraf er nog nooit in is geslaagd de mensen van het plegen van wandaden te weerhouden.’ Langdurige gevangenisstraffen waren volgens hem humaner en een beter afschrikmiddel dan de doodstraf. ‘Het is niet de intensiteit van de straf, die de grootste invloed op het menselijk gemoed uitoefent, doch haar duur. (…) Het afschuwelijke maar voorbijgaande schouwspel, dat de executie van een misdadiger te bieden heeft, is een minder krachtig afweermiddel tegen de criminaliteit dan het blijvend en pregnante voorbeeld van een mens, die van zijn vrijheid is beroofd.’

Zijn visie vond langzaam maar zeker ingang. In de 19de en de 20ste eeuw hebben steeds meer landen de doodstraf afgeschaft, zowel in de praktijk als in de wet, en het gevolg was dat het aantal moorden daar fors daalde. In 29 van de 50 staten van de VS bestaat nog steeds de doodstraf. Vooral in zuidelijke staten zoals Texas, Virginia, Oklahoma, Florida, Missouri, Alabama en Georgia worden daders van misdrijven geëxecuteerd. Vaak gebeuren die executies in aanwezigheid van de familieleden van de slachtoffers, als een soort wraakneming dus. Daders worden gedood zodat ze, volgens de voorstanders van de doodstraf, niet zouden hervallen en omdat deze straf afschrikwekkender zou zijn. De realiteit is echter anders, zoals Beccaria al onderkende.

In de VS zijn er procentueel meer moordenaars dan in de Europese Unie waar de doodstraf niet is toegelaten. In de staten in de VS met de doodstraf worden 5,3 moorden per 100.000 inwoners gepleegd (in de staat Missouri is dat zelfs meer dan 7). In de staten in de VS zonder doodstraf is dat 4,1 moorden per 100.000 inwoners. In de Europese Unie waar het toepassen van de doodstraf verboden is en de beschikbaarheid van vuurwapens veel beperkter is, ligt dat op 1,4 moorden per 100.000 inwoners.

Een andere reden waarom Beccaria zich tegen de doodstraf verzette, was omdat die onomkeerbaar was en te veel nadruk legde op wraak en vergelding. Een van de meest bekende foute veroordelingen was die van de Brit Timothy Evans in 1950. Hij zou zijn vrouw en dochtertje hebben vermoord en werd daarvoor opgehangen. Drie jaar later bleek de buurman en seriemoordenaar John Christie de echte dader te zijn. Uiteindelijk werd Evans in 1966 postuum vrijgesproken en in eer hersteld, maar het kwaad was geschied. Deze zaak leidde in 1965 tot de opheffing van de doodstraf in Groot-Brittannië.

Ook in de VS werden verschillende mensen die veroordeeld werden voor moord, op basis van DNA onderzoek nadien onschuldig bevonden. Sinds het gebruik van DNA-analyses in 1973 werden in de VS 144 terdoodveroordeelden, die lange tijd vastzaten, vrijgelaten (situatie 2014). Voor anderen kwam dat DNA-bewijs te laat. Todd Willingham werd in 2004 gedood met een injectie, maar bleek achteraf onschuldig te zijn. Ook de vermeende moordenaar Claude Jones die in 2000 een dodelijke injectie kreeg, bleek tien jaar later, na onderzoek van DNA, compleet onschuldig. Een overheid kan zich dan excuseren en de nabestaanden een financiële compensatie geven, maar het slachtoffer kan natuurlijk niet opnieuw tot leven worden gewekt.

Met het opnieuw invoeren van de doodstraf op federaal niveau tilt de VS zich weer op het niveau van China, Iran, Irak, Pakistan, Syrië en Saoedi-Arabië. Ze is me het gevolg van de opmars van populistische, extreemrechtse en nationalistische partijen in diverse landen in de wereld. Het hoeft niet te verwonderen dat het Vlaams Belang de doodstraf weer wil invoeren.

Dit staat alles haaks op de humanistische strafrechtsprincipes die Beccaria ons voorhield. De doodstraf is een onmenselijke daad van wraak, een toepassing van de lex talionis, het principe van oog om oog, tand om tand, waarbij de uitvoerders zich verlagen tot de moordenaars. Ook Bentham keerde er zich tegen met de volgende rationale overweging: 'Waarom doden wij mensen die andere mensen doden om te laten zien dat het doden van mensen verkeerd is?'

Dirk Verhofstadt

Kernlid van Liberales