Eeuwig stilzwijgen – Dirk Verhofstadt
De Vaticaanse conferentie over de problematiek van het seksueel misbruik van minderjarigen in de kerk is de zoveelste slag in het water. Paus Franciscus herhaalde nogmaals dat het toedekken van dergelijke zaken niet langer aanvaardbaar is. Dat is de zoveelste intentie en is too little too late. De paus had al zes jaar de tijd om concrete maatregelen te nemen, maar beperkte zich weer eens tot uitsluitend verontschuldigingen voor het compleet onaanvaardbare gedrag van katholieke geestelijken die gedurende jaren, soms decennialang, kinderen hebben aangerand en mismeesterd. Sterker nog, al die tijd heeft hij nagelaten om datgene te doen wat de slachtoffers vroegen, namelijk het erkennen dat katholieke geestelijken hen hebben misbruikt, dat de geleden schade moet worden vergoed, en dat de kerk ervoor zou zorgen dat dit niet meer kan gebeuren.
De enige concrete maatregel die de paus aankondigde, was het screenen van nieuwe priesters en het beter opvolgen van hun houding en gedrag. Prima, maar dat is natuurlijk niet de essentie. De essentie is het concreet aanpakken van de zwijgcultuur die tot in de hoogste regionen van het Vaticaan heerst. De realiteit is dat de politiek van stilzwijgen, doofpotten en parallele wetgeving die al meer dan zestig jaar bestaat, toelaat dat de daders van seksueel misbruik op kinderen, uit de handen van de gewone gerechtelijke instanties blijven, nog steeds op vrije voeten lopen of overgeplaatst worden naar een andere parochie waar ze vaak opnieuw dezelfde misbruiken plegen. Wil de paus echt geloofwaardig worden, dan moet hij vier concrete maatregelen nemen.
In de eerste plaats moet de pauselijke richtlijn Crimen Sollicitationis van 16 maart 1962 officieel worden ingetrokken. Deze richtlijn was een geheime instructie die door de toenmalige paus werd gestuurd naar alle bisschoppen in de wereld. Daarbij moesten de daders, het slachtoffer en alle getuigen een absoluut stilzwijgen bewaren over de belastende feiten. Zij dienden zich te houden aan een ‘eeuwige stilte’ (silentium perpetuum). Wie dit stilzwijgen doorbrak, werd bestraft met excommunicatie. Sommige kerkgeleerden en theologen beweren dat deze richtlijn niet meer van toepassing is, maar dat klopt niet. Het enige wat veranderde was een bijkomende richtlijn, De Delictis Gravioribus van 18 mei 2001 van Joseph Ratzinger, de latere paus Benedictus XVI, die stelde dat dergelijke misbruiken voortaan moesten gemeld worden aan de Congregatie van de Geloofsleer van het Vaticaan, maar nog steeds onder het ‘Pauselijk geheim’ vielen.
In de tweede plaats moet de kerk een einde maken aan haar obstructie van de normale rechtsgang.
Ze moet dergelijke misdaden overmaken aan de burgerlijke politionele- en gerechtelijke instanties. Het kan niet zijn dat een verkrachter in een priesterkleed aan de arm van de wet ontsnapt, terwijl verkrachting en misbruik van kinderen door elke andere persoon volgens de normale burgerlijke wetgeving wordt bestraft. Uit de recente onthullingen in Zuid-Amerika, de Verenigde Staten en Ierland blijkt dat veel daders door de zwijgcultuur juist werden onttrokken aan de normale rechtsgang en hun criminele praktijken konden doorzetten op andere plaatsen. In die zin is het ook noodzakelijk dat de Congregatie van de Geloofsleer van het Vaticaan, alle misbruiken waarvan het weet heeft, onmiddellijk overmaakt aan de burgerlijke instanties.
In de derde plaats moet het biechtgeheim worden afgeschaft. Vorig jaar verzetten de bisschoppen zich nog tegen een Australisch voorstel dat het wettelijk verplicht zou moeten worden dat men naar de politie stapt als men tijdens de biecht kennis neemt van gevallen van kindermisbruik. Het biechtgeheim is en blijft voor de kerk echter ononderhandelbaar. Deze houding staat haaks op de morele plicht van elkeen om mensen in nood te helpen. Het feit dat de paus het biechtgeheim weigert af te schaffen, geeft vrijgeleide aan de talloze daders die menen dat ze via de absolutie, die hen na een biecht gegeven wordt, voldaan hebben aan hun schuld.
In de vierde plaats moeten de slachtoffers vergoed worden, zowel voor de geleden schade als voor de zwijgcultuur van het Vaticaan die het ontsnappen aan de gewone rechtsgang decennialang mogelijk maakte.
Intussen weren sommige conservatieve kerkleiders, zoals de Amerikaanse kardinaal Raymond Burke, zich als duivels in een wijwatervat. Kindermisbruik heeft volgens hen niets met de kerk te maken, maar zou een gevolg zijn van de homocultuur binnen de samenleving. Alsof de acceptatie van homoseksualiteit, voor priesters en bisschoppen een vrijgeleide zou zijn om minderjarigen aan te randen en te misbruiken. In de Amerikaanse staat Pennsylvania raakte in augustus 2018 bekend dat 300 katholieke priesters meer dan duizend kinderen hebben aangerand en verkracht, onder wie meisjes van nauwelijks zes jaar. Een uitspraak hierover is er nog steeds niet en die zal er waarschijnlijk ook niet komen. De doofpot blijft toe.
De conferentie duurde vier volle dagen, maar de hiervoor beschreven concrete maatregelen werden niet genomen. Opvallend was wel het volgende: de slachtoffers van de misdaden werden op de conferentie niet toegelaten, hun stem werd niet gehoord. Dat is niet alleen een gemiste kans, maar ook een pure schande.
Dirk Verhofstadt
De auteur is kernlid van Liberales en professor aan de Universiteit Gent.
