The Infidel and the Professor - Dennis C. Rasmussen

Grote rivaliteiten zijn reeds eeuwen een druk becommentarieerd onderwerp in allerlei boeken en studies. Vriendschappen staan zelden centraal. Dit maakt van The Infidel and the Professor een uniek boek. Doorheen de beschrijving van hun onderlinge vriendschap en de invloed die ze op elkaar hadden laat Dennis C. Rasmussen je kennismaken met het indrukwekkende werk en de revolutionaire ideeën van David Hume en Adam Smith. Rasmussen heeft gelijk als hij stelt dat het spijtig is dat vriendschappen zo weinig aandacht krijgen in de literatuur over filosofie, al was het maar omdat vriendschap op zich een vaak becommentarieerd concept is in de filosofie. Denk hier bijvoorbeeld aan het werk van Aristoteles en Michel De Montaigne. Goethe en Schiller: het verhaal van een vriendschap van Rüdiger Safranski vertelt een vergelijkbaar verhaal over vriendschap, en is eveneens een aanrader.

Op de achtergrond van dit boek speelt een derde personage een belangrijke rol: De Schotse Verlichting. Het is op zich uitzonderlijk en vandaag haast niet meer in te beelden wat intellectuelen uit deze uithoek van het toenmalige Europa hebben teweeggebracht. De impact van de schotse verlichtingsdenkers is niet te onderschatten. Rasmussen neemt ons mee naar het Glasgow en Edinburgh van de 18de eeuw en schetst een levendig portret van één van de boeiendste intellectuele periodes uit de westerste geschiedenis.

Als één van de weinige hoofdrolspelers van deze Schotste Verlichting bekleedde Hume nooit een academische functie. Dit had zonder enige twijfel alles te maken met zijn radicale gedachtengoed. Vooral zijn ideeën over religie speelden hem parten. Toch schreef hij een indrukwekkend oeuvre bij elkaar. Reeds op jonge leeftijd schreef hij A Treatise of Human Nature (1738–40). Het zou hem een van de belangrijkste denkers in de empiristische en sceptische traditie maken. Zijn latere The History of England (1754–61) zou jarenlang dé referentie ter zake blijven. Op het einde van zijn leven schrijft hij Dialogues Concerning Natural Religion (1776). Uit dit werk blijken zijn voor die tijd revolutionaire ideeën over religie. Het zou pas enkele jaren na zijn overlijden anoniem verschijnen.

Hume’s herfst betekende Smiths lente. Maar in tegenstelling tot Hume zal Smith heel wat minder publiceren. Slechts twee werken zullen van zijn hand verschijnen: The Theory of Moral Sentiments (1759) en An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations (1776). De impact van zijn werk is echter gigantisch. Vooral de Wealth of Nations zal zijn intellectuele erfenis bepalen. Smith werd grondlegger van het kapitalisme en de economische wetenschap, al wordt vaak uit het oog verloren dat hij heel die tijd eigenlijk professor moraalfilosofie aan de universiteit van Glasgow was.

Deze nuance in inderdaad door de loop der eeuwen verloren gegaan: Hume wordt vaak als louter filosoof afgeschilderd, Adam Smith als econoom. Rasmussen toont een veel helderder beeld. Smith leverde met zijn The Theory of Moral Sentiments een belangrijke bijdrage tot de moraalfilosofie, en zijn werk over economie blijkt verregaand beïnvloed door de inzichten van Hume. Dit is het belangrijkste inzicht dat Rasmussen in The Infidel and the Professor aan de lezer wil meegeven. Hij belicht zoals nooit tevoren de belangrijke intellectuele invloed die Hume via hun onderlinge vriendschap had op het werk van Adam Smith.

Dennis C. Rasmussen is professor politieke wetenschappen aan Tuft University. Zijn onderzoek focust op de Verlichting en de troeven en tekortkomingen van de liberale democratie en het marktkapitalisme. Eerder verschenen van hem The Pragmatic Enlightenment: Recovering the Liberalism of Hume, Smith, Montesquieu, and Voltaire en The Problems and Promise of Commercial Society: Adam Smith's Response to Rousseau. Met The Infidel and the Professor: David Hume, Adam Smith, and the Friendship That Shaped Modern Thought publiceerde hij een ode aan de vriendschap tussen twee unieke liberale verlichtingsdenkers uit de 18de eeuw.

Recensie door Maarten De Bousser