De verdwijning van Anna Verduyn - Roland Borgeys

Roland Borgeys (°1954) publiceerde al verschillende boeken over de twee wereldoorlogen. In zijn jongste roman, De verdwijning van Anna Verduyn, die gebaseerd is op waargebeurde feiten, vertelt hij hoe zijn moeder en zijn oma in Wereldoorlog Eén en Wereldoorlog Twee in opstand kwamen tegen de bezetter.

Bergeys ontroerde ons destijds al met Oorlogsliefde, een love story, een (h)eerlijk thema over liefde, verdriet, hoop, wanhoop, historische gegevens, feiten en belevenissen, die zich tussen 1943 en 1945 afspeelden. Kort hierop volgde Gaan jullie ons doodschieten? met een dertigtal getuigenissen van gewone mensen tijdens de Tweede Wereldoorlog.  Aanvallen! Het verhaal van Ward van het 13e, heeft de Eerste Wereldoorlog gedeeltelijk als achtergrond met het titelpersonage dat zich tracht te herinneren en zijn veertienjarige kleinzoon die als puber probeert door te dringen tot de aan Alsheimer lijdende oorlogsveteraan die de sixties via zijn kleinzoon observeert. Heerlijk.

Een weinig fictie, veel realiteit

En nu De verdwijning van Anna Verduyn: “Een mengeling van realiteit en fictie,” vertelt Bergeys, “op haar 93ste deed mijn moeder me het relaas van de belevenissen van haar moeder in de Eerste Wereldoorlog en die van zichzelf als gewapende verzetsstrijdster tijdens Wereldoorlog Twee.”

In het eerste deel was oma verloofd met de brave, opgeroepen Francis, die zich aan het Belgische front in Noordschote ontpopte als scherpschutter maar er zelf op 25 november 1916, “verraden door de flikkering van het zonlicht”, werd neergeschoten.

Enkele weken na de inval van de Duitsers vluchtte oma, Anna Verduyn, vanuit Antwerpen naar Nederland om van daaruit in Engeland te geraken. Zij belandde in Elisabethville, Birtley, een soort Belgische enclave waar zij als verpleegster vrij snel met het helpen verzorgen van Britse gewonde soldaten meer dan behulpzaam was. Hierna trok zij naar het zwaar gebombardeerde Folkstone, werkte als poetsvrouw en  keukenmeid in Milford Haven, Wales.

Door het oorlogsgeweld verzeilde ze in het Franse Normandsiche Fécamps en nam er dienst bij het Belgische leger. Zij wilde terug naar Antwerpen maar verder dan Amiens geraakte zij niet, spoorde naar Parijs, op het slachtveld werd zij opgepakt door Duitse soldaten en beschuldigd van spionage. Op 7 oktober 1918 wordt zij ter dood veroordeeld en gedeporteerd naar een gevangenis in Siegburg, Rijnland Westfalen, wachtend op haar executie. Ze kwam op een onwaarschijnlijke manier vrij. De oorlog was voorbij. Ze bracht een odyssee tot een einde. 

Gewapend verzet

In het tweede deel maken we kennis met de Anna Verduyn in mei 1940. Ze is getrouwd en woont met haar man Hendrik en hun dochtertje in Edegem in een villaatje bij haar ouders. Zij wil al lang geen verpleegster meer zijn, de herinneringen wegen te zwaar. Zij werkt nu als secretaresse in een lokaal bedrijfje van conservendoosjes. Onverwacht wordt zij door een kapitein van het Kriegsgerecht in Antwerpen opgeroepen, die haar toesnauwt: “Wij hebben nog een rekening te vereffenen, Frau Verduyn!” Haar man wordt als onvrijwillige arbeidskracht naar Duitsland gevoerd en zal er omkomen tijdens een bombardement.

Het bedrijfje waar Anna werkt wordt door de Duitsers in beslag genomen, ze mag er blijven maar het wordt een moeilijke periode van wantrouwen in collega’s. Anna geraakt betrokken bij het gewapende verzet. Zij wordt een van de vele onbekende heldinnen die beide wereldoorlogen overleeft. Zij koestert de anonimiteit en neemt afstand van de weerstandsbeweging wanneer een aantal van haar leden bij de bevrijding baldadigheden begingen tegen vermeende collaborateurs. Op 9 mei 1945  schrijft ze in haar dagboek: “De oorlog heeft hoe dan ook gewonnen, hij heeft ons gezin verscheurd…”.

Bijna terloops krijgt de lezer een beeld van de angst, onzekerheid, wanhoop en verveling van de oorlogsjaren. Het werk van Bergeys, en vooral deze Verdwijning van Anna Verduyn onderscheidt zich door de vermenging van feit en fictie, de steeds wisselende vertelperspectieven en een rijke variatie aan vertelselvormen, met vooral overtuigende en herkenbare dialogen. De auteur zorgt voor redelijk alternatief discussiestof over iemand die de twee wereldoorlogen persoonlijk meemaakte en zorgt voor traditionele visies en nieuwe inzichten die hij tegenover elkaar zet.

Roland Bergeys, De verdwijning van Anna Verduyn, van burgervrouw tot verzetsstrijdster, Uitg. Les Iles (verdeeld door EPO), Ellezelles, 2017; 255 blz.; 19,95 euro.

Recensie door John Rijpens