In de ban van gele hesjes - Claude Nijs
Zowel de gele hesjes als de crisis over het VN Migratiepact zijn symptomen van het wankele draagvlak en het onvermogen van de huidige politieke instellingen om de bevolking een hoopvol toekomstperspectief te bieden. Terwijl de globale mogendheden, de VS, Rusland en China, de grenzen van elkaars macht en invloedssfeer aan het aftasten zijn, brokkelt de Europese eenheid, door angst beroofd van haar wilskracht, verder af, en winnen extreem linkse en rechtse krachten aan stootkracht.
Hoog tijd voor alle liberale en progressieve krachten om hier een inspirerend antwoord op te bieden. Hoog tijd om de liberale stemmen forser te uiten. Hoog tijd voor een hoopvol toekomstperspectief, een realiseerbaar alternatief. Niets minder dan een herdenking van de welvaartstaat en haar financiering, en een herdenking – meer democratisch en minder bureaucratisch – van onze supranationale instellingen staat op de plank.
De beweging van “les gilets jaunes” of “gele hesjes” die in Frankrijk startte als een protest tegen de hoge brandstofprijzen blijft aanhouden. De katalysator voor “Les gilets jaunes” was het filmpje op sociale media gemaakt door Jacline Mouraud waarin ze zich rechtstreeks richtte tot de Franse president Macron en zijn regering en waarin ze haar frustraties uitte over de hoge brandstofprijzen, de jacht op de dieselwagens, op de autobestuurder in het algemeen, en op allerhande heffingen. Haar boodschap luidde dat de regering, onder mee onder het mom van maatregelen ten voordele van het milieu, het geld uit de zakken van de doorsnee Fransman slaat maar niets doet ten voordele van de koopkracht van diezelfde Fransman. “Où vas la France, monsieur Macron?” besloot ze haar filmpje.
Haar oproep kreeg niet enkel gehoor in Frankrijk, “gele hesjes” kregen ook navolging in andere landen. Het fenomeen teert op ontevredenheid en kiest voor protest dat echter dikwijls gekaapt wordt door individuen of groeperingen die opteren voor geweld zodat het protest geregeld uitloopt op harde confrontatie met de ordediensten. De gele hesjes blijken een lappendeken van diverse stromingen waarvan zeker een deel zich uitgesproken kant tegen de politiek en iedere vorm van politieke vertegenwoordiging minacht.
Het fenomeen van de gele hesjes is ook een uiting van onmacht. Volgens Tinneke Beeckman illustreren de gele hesjes het drama van de hedendaagse democratie. “Wie de globalisering en haar nefaste effecten wil contesteren, krijgt geen legitieme plaats in de democratische ruimte,” aldus Beeckman De tweedeling tussen voor- en tegenstanders verbergt dat de middenklasse het moeilijk heeft, onder druk staat, en geen politieke vertegenwoordiging heeft. Beeckman oppert terecht dat deze crisis van de democratische instellingen en van de ecologische politiek meer vraagt dan wat gerommel in de marge. (1)
Een ware politieke crisis beleven we ook in België. De Belgische politiek bracht voor dit jaareinde een wansmakelijk schouwspel te berde. Het VN Migratiepact (Mondiaal Pact voor Veilige, Ordelijke en Reguliere Migratie) heeft als doel chaos en situaties als de vluchtelingencrisis van 2015 te vermijden. Voldoende stof voor degelijk debat, maar daar hebben we weinig van gemerkt. Dat het dan op het einde van een jarenlang proces tot een patstelling komt, doet meer dan de wenkbrauwen fronsen; en dat überhaupt vanuit een regeringspartij een degoutante anti-migratiepact campagne kon opgestart worden, is onbegrijpelijk tot angstaanjagend te noemen.
De uitdagingen die ecologie en migratie ons stellen zijn globaal, en ecologische oorzaken zijn waarschijnlijk een belangrijke trigger voor een deel van de migratie. Daarnaast zijn ook de economische en sociale omstandigheden in de landen van waaruit de migratie start van belang. Landen die de bestaanszekerheid van hun inwoners niet kunnen garanderen, zijn immers bronnen van migratiestromen. Kunnen we dit aanpakken zonder supranationale instellingen?
De tweede jaarhelft van 2018 was gelukkig niet allemaal kommer en kwel. Zo liet de mensheid op 26 november nog maar eens zien tot wat het in staat is toen we konden juichen met de landing van de InSIght-missie op Mars. Maar de cruciale vraag is niet of de mens tot onvoorstelbare technische realisaties in staat is, dat weten we. Zijn we ook in staat tot onvoorstelbare sociale realisaties, duurzaam en vreedzaam? Dat is voor mij de cruciale vraag en een uitdaging voor ieder van ons. De antwoorden liggen in samenwerking, ontwikkeling en emancipatie, niet in het terugtrekken uit internationale samenwerking en verdragen, en al zeker niet in het zaaien van angst en verdeeldheid.
Claude Nijs
(1) https://tinnekebeeckman.com/2018/12/07/gele-hesjes-illustreren-drama-van-de-democratie-ds-6-dec-2018/#more-4686
