Eindelijk beeldt Europa voor... - Sara De Mulder
De claim van Gwendolyn Rutten rond onze zogenaamde superioriteit, doet stof op waaien. Collega kernlid van Liberales Maarten Boudry schreef een bevlogen column over de “waarheid” die zij verkondigde. Zoals het een liberale samenleving betaamt, zijn er die deze “waarheid” enigszins in twijfel trekken. Het klopt dat sommige mensen allergisch zijn aan bepaalde woorden. Ik heb een grondige hekel aan het woord “waarheid”; van priester tot imam, socialist tot liberaal heeft ieder mij al proberen te overtuigen van zijn of haar “waarheid”. Ik heb lang geleden geleerd dat die niet bestaat. Ze is sterk afhankelijk van de context waarin de spreker zich bevindt. Wel zijn er feiten. Op basis daarvan kunnen we voorzichtige hypotheses uiten over de structuur en eigenheid van de werkelijkheid.
Boudry stelt dat Rutten de liberale rechtsstaat verdedigt, niet haar persoonlijke cornflakeskeuze. Op die rechtsstaat kom ik later terug. Eerst had ik graag even enkele vooroordelen weggewerkt. Ik ben mij zeer bewust van de verworvenheden die onze samenlevingsvorm mogelijk maken. Feit is dat de verworvenheden die worden opgesomd niet of nauwelijks verworven zijn en deze niet noodzakelijk de oorzaak zijn van onze huidige samenlevingsvorm. Ik ga even het rijtje af. De vrijheid om jezelf te ontplooien, geldt niet voor iedereen. Hoe verklaar je anders de spiraal van sociale immobiliteit die generatie na generatie kinderen veroordeelt tot armoede, armzalige jobs en armetierige lonen en huisvesting?
Ongehinderd je eigen mening verkondigen, is not done. Doe je dit toch, dan word je ongenadig afgestraft en bedreigd, want je brengt politieke of andere onzichtbare belangen in gevaar. Zelfs onze volksvertegenwoordigers zijn al lang hun autonomie kwijt, om wetsvoorstellen op basis van hun persoonlijke overtuiging goed te keuren of weg te stemmen. Je moet al heel sterk in je schoenen staan om daar tegenop te kunnen. De meeste mensen zijn dat niet. Zij staan onder diverse vormen van dwang en zijn dus niet vrij hun eigen mening te verkondigen.
De levensbeschouwing aanhangen die je wil, is redelijk relatief. Elke dag worden meisjes lastig gevallen omdat ze een hoofddoek dragen en op hetzelfde moment worden andere meisjes lastig gevallen omdat ze de hoofddoek niet dragen. De gemeenschappelijke factor is daarbij niet één of andere culturele achtergrond, maar steeds een mannelijk exemplaar van het menselijk ras. Anders gezegd, zowel sommige religieuze als niet religieuze mannen blijken op onverklaarbare wijze overtuigd te zijn van de idee, dat zij passerende vrouwen mogen intimideren op basis van hun klederdracht. Ik vrees dat we dus niet kunnen besluiten dat bepaalde culturen achterlijk zijn, maar dat achterlijkheid wijd verspreid is onder een bepaald deel van de wereldbevolking. In het bijzonder dat deel dat in het bezit is van slechts 1 X-chromosoom.
Zelfbeschikking over je eigen lichaam. Inderdaad we worden niet besneden maar de veekeuring die we dagelijks te zien krijgen via de media en die we zelf moeten ondergaan door onze mannelijke soortgenoten, doet mij bezwaarlijk geloven in het idee van zelfbeschikking. Ik word vooral heel vaak gekeurd, geschikt en opgeschrikt, ongevraagd en ongewild, en dat louter omdat ik borsten, heupen en een vagina heb. In een land waar drie op vier verkrachters nooit veroordeeld worden, kan je bezwaarlijk spreken van zelfbeschikking. Of is een man die je ongewild en ongestraft bepotelt, mishandelt en penetreert geen schending van dat zelfbeschikkingsrecht? Ik zal de vele gevallen van huiselijk geweld die ik in mijn korte leven reeds mocht aanschouwen ook achterwege laten. Het feit dat de politie in het beste geval stond te lachen en in het slechtste geval niet eens kwam opdagen, laat ik ook even terzijde.
Gelijkheid tussen man en vrouw is onbestaande in onze westerse samenleving. Het zou fijn zijn dat men stopt met dit te beweren en de feiten onder ogen ziet. Enkel in sommige Scandinavische landen komt men ongeveer in de buurt van die vermeende gelijkheid. Er is geen gelijke zorgverdeling, geen gelijke verloning, geen gelijke kansen op topjobs. Dat allemaal ondanks het feit dat vrouwen reeds lang hebben aangetoond dat ze intellectueel vaak sterker en beter zijn dan hun mannelijke tegenpolen. Kijk naar het aantal vrouwen dat een universitair diploma behaalt en hoeveel beter de scores zijn tegenover hun mannelijke studenten. Dan moet je je als wetenschapper en voorvechter van de liberale, democratische en hopelijk ook meritocratische samenleving, toch minstens afvragen hoe het nog mogelijk is dat bedrijven, overheden en zowat de hele planeet geregeerd wordt door voornamelijk mannelijke raden van bestuur, mannelijke overheden, Trump, Poetin, Erdogan en een door mannen gedomineerde Europese Unie die op apegapen ligt en waar sommige vertegenwoordigers nog steeds luidop durven beweren dat vrouwen zwakker zijn en dus minder moeten verdienen (cfr. de Poolse Europarlementariër Janusz Korwin-Mikke)!
De wettelijke bescherming tegen haat en discriminatie is een doekje voor een bloedende wonde, die enkel kan genezen wanneer de rottende bacterie die het bloeden veroorzaakt met wortel en al wordt uitgeroeid, namelijk xenofobie en de diepgewortelde vrouwenhaat (ook van zogenaamde verlichte denkers zoals Darwin en Rousseau) die ten grondslag ligt aan deze hele samenleving. De vrijheid je politiek te engageren wordt ontegensprekelijk sterk positief beïnvloed door de juiste familienaam en de juiste connecties. Hoe verklaar je anders de politieke dynastieën en particratische structuren die ons land maar ook Europa en de hele wereld ontwrichten.
Eerste aanzet
Dat de eerste aanzetten tot deze potentiële verworvenheden gezet zijn, is juist. Dat ik en andere critici deze verworvenheden als vanzelfsprekend beschouwen, is een brug of twee te ver. Integendeel, ze zijn niet vanzelfsprekend, ze zijn hier niet eens deftig verworven, laat staan juridisch afdwingbaar. Dat deze daarbij uniek zijn in de wereldgeschiedenis, is vanuit antropologisch perspectief ronduit onverdedigbaar. Bij de Bayaka Pygmeeën bijvoorbeeld hanteert men al honderden, misschien duizenden jaren lang, een democratische structuur die deze verworvenheden echt toepast. Zorg is er eerlijk verdeeld over vaders en moeders. Ouderenzorg, kinderzorg, toegang tot de nodige middelen om een goed leven te hebben, zijn voor iedereen en onvoorwaardelijk voorhanden. Net zoals sommige Noord-Amerikaanse indianenstammen een structuur hanteren met rechten en regels, die makkelijk de concurrentie aankunnen met onze huidige rechtspraak.
De Verlichting en haar ideeën zijn allesbehalve uniek. Dat denken wij omdat heel ons onderwijssysteem etnocentrisch is. Dergelijke gedachten werden echter geuit door denkers doorheen heel de geschiedenis van de mensheid. Lees er de Chinese filosofen op na of de Veda’s. Luister naar de orale kennisoverdracht die de Sioux hanteren, over hoe je je als mens het best gedraagt tegenover je omgeving, om een harmonieus leven op te bouwen. Scholing voor meisjes èn jongens is daar al eeuwenlang een evidentie. Dat dit niet op de schoolbanken gebeurt en dat dit plantenkunde betreft in plaats van Latijnse woordenlijsten, betekent niet dat wij superieur zijn. Bovendien slagen we er langs geen kanten in die zogenaamde “verworvenheden” af te dwingen als het er echt op aankomt.
Komen we terug op dat zelfbeschikkingsrecht. Hoeveel mensen sterven jaarlijks aan kanker? En waar is het precies dat je het recht kan afdwingen om in een gebied te leven waar het verboden is om kankerverwekkende middelen te produceren, dumpen of uitstoten? Er zijn nota bene minimumnormen vastgesteld voor dioxines en andere dodelijke stoffen! We vergiftigen en vermoorden ondertussen zelfs onze eigen bevolking en noemen dat superieur?
Relativisme? Neen!
Deze kritiek berust niet op een moreel relativisme, integendeel. Ze is gefundeerd in een gegronde verontwaardiging ten aanzien van de blindheid van sommige politici voor de abominabele manier waarop deze potentiële verworvenheden, met de voeten worden getreden nog voor ze universeel van toepassing zijn. Deze kritiek berust niet op een misplaatst gevoel van tolerantie, integendeel. Ze berust op een weigering nog langer tolerant te zijn tegenover zogenaamde vrijheidsprekers die in al hun politieke daden tonen dat hypocrisie niet langer hun tweede naam maar stilaan hun aanspreektitel wordt. Er wordt critici een wafelijzerpolitiek verweten, maar als terechte zelfkritiek niet mag klinken, wie doet er dan aan wafelbakken?
Geen enkele criticus vind het goed dat vrouwen besneden worden en zal “achterlijke of irrationele denkvormen” verdedigen. Ze wijzen ons enkel op het feit dat we zelf ook nog iedere dag “achterlijke en irrationele denkvormen” hanteren, van het gender- tot het klimaatdebat. Ik hoef mijn kritiek op een andere cultuur niet goed te praten met kritiek op de mijne. Mijn kritiek op mijn cultuur dient niet om mijn geweten te sussen. Deze kritiek is terecht, gegrond en zou beter eens dringend serieus genomen worden, voor het te laat is.
Een hele politieke klasse is inderdaad verlamd geraakt, niet door zelfkastijding maar door de pertinente onwil de nek uit te steken en aan echte politiek te doen. In plaats daarvan krijgen we het zielige, populistische stemmengebedel van inspiratieloze, visieloze, beroepspolitici. Enkele voorbeelden? Hoe harder de burgerbevolking schreeuwt om een oplossing voor de klimaatopwarming, hoe harder de politieke klasse jammert dat het haar schuld niet is en vergunningen uitschrijft om bossen te kappen. Hoe harder de burgerbevolking schreeuwt voor eerlijke handel, hoe harder de politieke klasse haar wapendeals verdedigt met landen die nauwelijks nog die term waardig zijn.
Hoe meer vrouwen eisen dat er iets gedaan wordt aan de fundamentele ongelijkheid en discriminatie, ook hier in Europa, hoe meer zij te horen krijgen dat ze niet moeten klagen, want dat ze het al beter hebben dan de Indische, Arabische of Joodse vrouwen. Pardon? Niet alle maar de meeste culturen zijn effectief door en door slecht, ook deze Westerse cultuur. Laat dus duidelijk zijn dat deze kritiek geen moreel relativisme is. En inderdaad, ik voel mij absoluut superieur aan de economische prostitutie die veel van onze politici dagelijks beoefenen met landen als Saoedi-Arabië en India, met bedrijven als Monsanto en Coca Cola. Ik weet heel goed dat deze samenleving minder slecht is dan deze in Iran of Zuid-Korea. Als dit echter de beste ter wereld is, dan zijn we goed op weg naar zelfextinctie.
Geen tijd
Verder wil ik stellen dat deze postmoderne westerling dagelijks onvrijheid kent en de weinige vrijheid die zij heeft, niet uitspuwt maar gretig en maximaal gebruikt om absurde uitspraken over dit zogenaamde beste systeem op de planeet, terecht, zwaar te bekritiseren. Omdat ik vind dat er geen tijd meer is om te kakelen over culturen. Omdat ik vind dat er genoeg belangrijke problemen zijn die moeten worden aangepakt. Omdat ik vind dat het plat en goedkoop, en verdacht veel naar religie stinkt om een zwart schaap te zoeken en dat te beladen met alle zonden van Israël.
Ik maak inderdaad gebruik van de procedures ter zelfcorrectie en verbetering en wijs Rutten en andere superioriteitsdenkers op hun feilbaarheid. Dat dit opnieuw de superioriteit van deze samenleving bevestigt, betwijfel ik sterk. Overal ter wereld staan mensen op, ongeacht hun culturele achtergrond, om te vechten tegen de almacht van multinationals die hun leefomgeving verpesten, tegen de steeds frequentere overstromingen en de laakbaarheid van de politieke elite. Ik denk dat dit een fundamentele eigenschap is van de mens, niet van een cultuur. Overal botsen deze mensen, ongeacht hun culturele achtergrond en de plaats waar ze protesteren, zoals in India, Canada, North Dakota, Brazilië en België, op eenzelfde politieke en andere onwil om te luisteren en de levensnoodzakelijke maatregelen te treffen. Ook dat lijkt mij een fundamentele eigenschap van de mens met macht, niet van cultuur. Misschien daarom dat hebzucht en ijdelheid twee van de zeven hoofdzonden zijn, horen traagheid en luiheid daar ook niet bij?
Het is inderdaad een voorrecht hier geboren te worden en dat voorrecht opeisen voor iedereen en elke persoon is net wat ik doe, met mijn kritiek op deze superioriteitsgedachte. Want onze liberale rechtstaat is wel degelijk gebonden aan windrichtingen, bloed en bodem. Ze is er zelfs door begrensd! Onze superieure samenlevingsvorm en haar huidige onderliggende structuren betekenen onvermijdelijk het einde van menselijk leven op deze planeet. Stel dat andere culturen ons systeem toepassen. Dan kunnen alle Afrikanen en Papoea’s onze regio’s binnenvallen op zoek naar grondstoffen als diamanten en goud. Ze kunnen ons dwingen te verhuizen, als slaven te werken of ons voor het gemak ineens uitroeien. Dit is wat onze liberale rechtstaat doet bij de Amerikaanse goudmijnen in Papoea Nieuw Guinea of in de diamantmijnen in Congo.
De Sioux, die helaas achterlijker zijn dan wij (voelt u de ironie?), kunnen eender welk overeengekomen en rechtsgeldig verdrag opzij schuiven, onze begraafplaatsen onteren en de lijken opgraven. Onze tuinen en velden doorboren, ondergraven, afgraven voor een oliepijpleiding, schaliegas, teerzanden, etc… en onze grondwatervoorraden vernietigen. Ons protest zal met harde hand en desnoods met misbruik van militaire macht de kop worden ingedrukt. Ons falende imperfecte niet verworven samenlevingsmodel met niet afdwingbare, liberale grondrechten, zal niet in staat zijn ons daartegen te beschermen.
Genocide als oplossing
Inderdaad de vlam had overal kunnen overslaan. Vreemd dat onze superieure denkers niet weten dat dit ook meermaals gebeurde en dat onze voorouders dat heel goed beseften. Keer op keer op keer hebben ze geprobeerd deze mensengroepen met geweld uit te roeien. Net als nu. De mensen die echt liberaal denken, echt het schadebeginsel van John Stuart Mill willen respecteren, echt de vrijheid van meningsuiting verdedigen, worden nog steeds massaal aangevallen, opgesloten en monddood gemaakt. Anders was er al lang en breed een deftig klimaatakkoord, was eerlijke handel, milieuvriendelijke productie of zelfs heel simpele dingen als thuiswerk en gelijke behandeling van vaders bij de geboorte van hun kind, niet eens meer een issue… of wel soms?
Rutten wil haar superieure samenlevingsvorm niet gewapenderhand opleggen. Logisch, de wapens om dat te doen, voeren we allemaal al uit. Ze wil ze vol overtuiging uitdragen overal ter wereld. Wat wil ze dan uitdragen? De milieuramp die wij zijn voor de planeet? Ons economisch model dat kapitaal boven de mens plaatst? Gaat ze werkelijk de democratie prediken in landen die kreunen onder het wapengeweld, dat net onze welvaart creëert? Gaat ze vanuit het enige land waar wapens op maat van kinderhandjes worden geproduceerd, werkelijk de wereld de les spellen, over hoe het nu precies moet? Me dunkt hebben onze politici die zich hier superieur achten, op dit continent, vooral nog een pak werk met het vegen voor eigen deur. De dag dat wij massaal en onvoorwaardelijk op de barricaden staan, voor de vluchtelingen uit oorlogsgebied. De dag dat Europa onze mannelijke bevolking leert dat ze vrouwen gerust moet laten of ze nu een mini of lange rok dragen. De dag dat ze opdraait voor de schade die ze de planeet berokkent en herstelt wat ze overal kapot heeft gemaakt, de dag ook dat Europa opkomt voor de jonge mensen, in die zo verfoeide “achterlijke” landen als Tunesië, Egypte, Syrië…, jonge mensen die op straat kwamen voor democratische rechten en die men zo schandelijk in de steek liet, en ze voor altijd nalaat eigen en gewillige dictators te installeren om zakelijke belangen te verdedigen, dan zal de wereld naar Europa kijken. Dan zal men zeggen, Europa is trouw aan haar eigen waarden en normen en het is beter. Dan kan de wereld zeggen: “Wij zullen Europa nabeelden, want eindelijk beeldt Europa voor.”
Sara De Mulder
De auteur is antropologe en kernlid van Liberales
