Het mes ging erin - Theodore Dalrymple
Dit boek van de toch wel bekende – of moeten we eerder zeggen beruchte – auteur, bouwt verder op zijn eerdere publicaties. Op een no-nonsense manier beschrijft hij aan de hand van een plejade van concrete cases, wat een arts zoal kan beleven in een gevangenis en aanpalend ziekenhuis van een niet nadere genoemde, eerder armtierige Britse stad. Deze cases vormen dan het vertrekpunt voor enkele maatschappijkritische overwegingen. Er zit niet één ‘boodschap’ in dit boek, maar een (te) lange rij aan wellicht goedbedoelde standpunten. De corpus zelf van het boek beslaat 265 bladzijden, echter zonder enige verdere onderverdeling in hoofdstukken of thema’s.
Het geheel komt dan ook eerder rommelig over en verliest wellicht daardoor ook een stuk van zijn overtuigingskracht. Hoewel goed geschreven, is het toch altijd hinken op twee gedachten: cynisme en zelfs neiging tot verzuring versus slappe humor. Iedereen zal ergens in het boek wel een passage vinden waar ofwel een soms verhelderend inzicht wordt geboden ofwel een debat wordt geopend dat echter nog verdere uitdieping verdient. Thema’s als het gedrag en de ontkenning van daders (vandaar de titel: “het mes ging erin” dixit een moordenaar, die precies wil doen geloven alsof het mes er vanzelf inging en hijzelf in feite geen enkele rol en verantwoordelijkheid had bij dit drama ) en het bochtenwerk van advocaten die met de meest vergezochte en/of niet ter zake doende argumenten hun duidelijk schuldige cliënt toch nog proberen vrij te pleiten of minstens te verschonen, komen erin voor.
Ook het Britse gevangeniswezen dat via een eindeloze rij procedures en formulieren blijkbaar meer begaan is met het afschermen van het eigen falen dan wel met het zinvol omgaan met en hopelijk omvormen en/of (her)opvoeden van gedetineerden komt aan bod. Verder ook de maatschappij, zowel ouders, opvoeders, maar ook politiemensen en gerechtsmedewerkers die veel te ‘soft’ is geworden en niet meer ‘neen’ durft te zeggen tegen iemand die probeert de grenzen af te tasten en/of te overschrijden. En ook het overaanbod aan psychologen en psychiaters die, als we hun definities mogen geloven, er precies van overtuigd zijn dat minstens 90% van de bevolking aan een geestelijke ziekte lijdt.
Op zich allemaal boeiende thema’s, maar die elk op zich een meer grondige uitwerking hadden verdiend. Het boek doet denken aan een heel uitgebreid buffet, maar waar heel wat schotels nog niet zijn klaargemaakt en alleen maar de nog rauwe ingrediënten aanbiedt. Het boek toont aan, als we mogen aannemen dat alle geciteerde voorbeelden waarheidsgetrouw zijn, dat zelfs in de eenentwintigste eeuw de zorg van Cesare Beccararia om te komen tot een humaan strafrechtelijk stelsel (zie onder meer het boek van Dirk Verhofstadt over ‘Cesare Beccaria. 250 jaar over misdaden en straffen) nog steeds brandend actueel is.
Hoewel het boek ons een kijk biedt in de onderlagen van onze samenleving is het toch een beetje een gemiste kans. Door teveel thema’s – dan nog eens niet erg geordend – aan te snijden, komt er geen eenduidige boodschap of verhaal naar voren. Hoewel de auteur zich heel bescheiden probeert op te stellen (althans in woorden) eindigt hij toch telkens weer met zichzelf in een heldenrol te plaatsen. Een onderhoudend boek, maar ook niet meer dan dat. Jammer.
Theodore Dalrymple, Het mes ging erin. Bespiegelingen van een gevangenisarts, Nieuw Amsterdam 2017
Recensie door Mark Bienstman
