Qatar. Het golfstaatje dat de wereld opkoopt - Willy Laes
De Slowaak Peter Sagan won het wereldkampioenschap wielrennen 2016 voor beroepsrenners in Qatar. De dagen daarvoor streden vrouwen, liefhebbers en jongeren voor de de hoogste titel in hun categorie. Over een zaak waren alle renners, ploegdirecteurs, artsen, radio- en televisiepresentatoren en (de schaarse) toeschouwers het eens: in deze hitte, met temperaturen van rond de 40 graden Celsius was het waanzin om topprestaties te leveren. Dat werd duidelijk toen de Nederlandse wielrenster Anouska Koster door oververhitting vol tegen de dranghekkens reed en daarna niet meer op haar benen kon staan. Daarbij komt nog dat achter die dranghekkens geen enkele supporter te zien was. Zelfs aan de finish waren er nauwelijks toeschouwers want de Qatarezen hebben lak aan wielrennen. En daarbovenop staat het land gekend omwille van haar grove schendingen van de mensenrechten.
Hoe komt het dan toch dat de wielerbobo’s al deze elementen naast zich neer hebben gelegd en het WK enkele jaren geleden toch toekenden aan het woestijnland? Nog meer hallucinant is het feit dat de voetbalbobo’s van de FIFA in 2010 het wereldkampioenschap voetbal van 2022 hebben toegewezen aan Qatar. Dan zouden de wedstrijden in de maand juni moeten plaatsvinden in een temperatuur van zowat 50 graden Celsius. Zelfs de Medische Commissie van de FIFA onder leiding van de Belg Michel Dhooge zag er geen graten in. Uit onderzoek van emails en bankafschriften door de Britse krant The Sunday Times bleek achteraf dat Qatar tal van stemgerechtigde leden had omgekocht. En die praktijk blijkt voor dat land courant te zijn. Dat blijkt nu ook uit het boek Qatar. Het golfstaatje dat de wereld opkoopt van de mensenrechtenactivist Willy Laes die vorig jaar het vlammende pamflet Een jaar na Charlie Hebdo schreef.
Qatar is een ministaatje met nauwelijks een kwart miljoen staatsburgers. Maar door de olie- en gaswinning is het echter onvoorstelbaar rijk, al is die rijkdom vooral in handen van de emir Tamin bin Hamid al-Thani en zijn vertrouwelingen. Het wahabisme is er de officiële religie en de sharia het rechtssysteem. Laes wijst op de tweeslachtigheid van het land op tal van vlakken. Zo is Qatar goed bevriend met de Verenigde Staten (die er een enorme vliegtuigbasis hebben), Frankrijk en Groot-Brittannië, maar tegelijk financiert het terreurgroepen zoals Hamas en Hezbollah, en steunt het de fanatieke Moslimbroeders. Zo leven de Qatarezen in weelde, maar tegelijk werken er meer dan anderhalf miljoen buitenlandse arbeiders in de meest afschuwelijke omstandigheden. Zo mogen Qatarese vrouwen onderwijs volgen, maar tegelijk zijn ze onderworpen aan de mannen. Zo haalt het de grootste sportmanifestaties binnen, maar tegelijk doen de inwoners van Qatar nauwelijks aan sport.
Qatar kent wel een parlement. De leden ervan zijn evenwel niet gekozen door de bevolking, maar worden aangeduid door de emir. In feite is het land een dictatuur dat op grote schaal de mensenrechten schendt, maar waartegen internationaal weinig wordt geprotesteerd omdat het zoveel belangen heeft in tal van landen. Met haar enorme rijkdom koopt het ministaatje zich in, in tal van westerse ondernemingen. Zo kocht Qatar Sports Investments de voetbalploeg Paris Saint-Germain. Het land is ook eigenaar van de uitgeverijen Fayard en Larousse, het warenhuis Harrods, de grootste toren in Europa The Sard Tower, en het modehuis Balmain. Het bezit een belangrijk aandeel in de Europese Airbus Group, Volkswagen, Hochtief, Deutsche Bank, Siemens, Crédit Suisse, Miramax, Christian Dior, Guerlain, Dom Pérignon, Veuve Clicquot, Chaumet, De Beers Diamond Jewellers, enzovoort. Zelf lanceerde het Al Jazeera met Engelstalige uitzendingen dat CNN en BBC naar de kroon moet steken, en Al Jazira dat Arabische uitzendingen brengt voor de moslimwereld.
Laes beschrijft met verve hoe het land met massa’s geld de grote internationale sporttornooien binnenhaalt en topsporters aantrekt via de Aspire Sports Academy. Het is een academie waar sporters in de beste omstandigheden kunnen trainen. Het betaalt ook fors allerlei sportvedetten – zoals Tom Boonen – om er te fietsen, te voetballen, enzovoort. Om die internationale sporttornooien te laten doorgaan is het land bezig met de bouw en de aanleg van stadiums, hotels, autostrades, metro’s en dergelijke. Dat alles geeft de indruk dat Qatar een modern land is, maar dat klopt niet. De voornaamste bron van het recht is er de sharia. Tot in de hoogste bestuurskringen vindt men salafisten die genereus moskeeën en andere (vaak caritatieve) organisaties financieren, ook in het Westen, waar de meest conservatieve versie van de islam wordt verkondigd en verspreid.
Qatar werkt als een magneet op zakenmensen, sportvedetten, kunstenaars, maar ook politici, allemaal omwille van het geld en de luxe, de weelderige hotels, de hippe winkelcentra, de oogverblindende musea. Laes houdt de mokerslag voor het einde van zijn boek. ‘Daarachter’, zo schrijft hij, ‘schuilt een andere realiteit: schaamteloze uitbuiting, doorgedreven discriminatie, miskenning van elementaire mensenrechten. Sukkelaars uit Nepal, India, Sri Lanka, Indonesië, Vietnam, en andere landen werken er als moderne slaven. Ze moeten zestig uur per week werken, in vreselijke omstandigheden en tegen een bijzonder laag loon. Ze hebben geen (vakbonds)rechten en zijn totaal overgeleverd aan werkgevers die heer en meester over hen zijn. Er gebeuren tal van arbeidsongevallen en er vallen doden, maar dat deert de nochtans streng gelovige Qatarezen niet. Veel huisbedienden en hotelpersoneel zijn slachtoffer van geweld (vaak seksueel geweld) door hun werkgevers.
‘De grote buitenlandse bouwbedrijven, de internationale baggeraars die havens uitgraven, de olie- en gasbedrijven, zien er gaan graten in,’ aldus Laes. Net zomin als de sportvedetten, de grote kunstenaars, de toparchitecten, de bobo’s van de Fifa. ‘De uitbuiting van de zwaksten is de basis van het hele systeem,’ besluit Laes. Intussen kregen we gedurende twee weken op televisie sportverslaggeving over het WK-wielrennen en zagen we hoe Tom Boonen derde werd. Over het lot van de honderdduizenden uitgebuite arbeiders, de onderwerping van vrouwen, de toepassing van de doodstraf, het folteren van kritische stemmen en andere mistoestanden werd nauwelijks gesproken. Dit boek vormt een scherpe aanklacht tegen de hypocrisie van zowel de Qatareze als de westerse elite. Het enige wat telt is geld. Laes schreef opnieuw een indrukwekkend boek.
Willy Laes, Qatar. Het golfstaatje dat de wereld opkoopt, Houtekiet, 2016
Recensie door Dirk Verhofstadt
