De 500ste nieuwsbrief van Liberales

Liberales wil in deze 500ste nieuwsbrief haar medestanders en sympathisanten danken. Tegelijk doen we een oproep tot verdere samenwerking. Die samenwerking is noodzakelijk om de humane en liberale verworvenheden, die vandaag onder druk staan, te blijven verdedigen. Liberales is een onafhankelijke denktank, dus dit is helemaal geen stemadvies, maar wel een oproep tot strijd tegen onvrijheid, onrechtvaardigheid en elke aantasting van de menselijke waardigheid. Niet enkel met onze meest fundamentele keuzes maar ook met onze dagdagelijkse kleine keuzes bepalen we immers het type samenleving waarin we leven. Als collectief van kritisch liberaal geïnspireerde individuen roepen we op om in dialoog te gaan en kennis, inzicht en informatie te verwerven en te verspreiden in een streven naar een meer liberale samenleving.

De weg naar een meer liberale samenleving ligt niet uitgetekend en kent heel wat tegenstand. Dat betekent echter niet dat we bij de pakken moeten blijven zitten. Zoals Karl Popper ons voorhield, moeten we geen revolutie prediken, maar voortdurend kleine stappen zetten en verbeteringen doorvoeren die leiden tot meer zelfbeschikkingsrecht van elke mens. We moeten in de voetsporen treden van diegenen die, vaak op gevaar voor hun eigen leven, de kracht vonden om op te komen voor meer vrijheid en rechtvaardigheid. Ik denk aan Emmeline Pankhurst die in 1903 een beweging van suffragettes oprichtte wat leidde tot stemrecht voor vrouwen in haar land. Ik denk aan Rosa Parks die in 1955 weigerde om haar zitplaats in het voor blanken gereserveerde deel van een bus af te staan, en daarmee de Amerikaanse burgerrechtenbeweging activeerde. Ik denk aan Malala Yousafzai die in 2012 een aanslag op haar leven door de Taliban overleefde, en sindsdien onverdroten ijvert voor onderwijs voor kinderen. Ik denk aan Floris van den Berg die consequent opkomt voor ons milieu, dierenrechten en de belangen van de toekomstige generaties.

Het is evenwel niet gemakkelijk om steeds het goede te doen en de moed te hebben om tegen de stroom van onvrijheid en onrechtvaardigheid in te gaan. In zijn in 2016 verschenen roman Wil vraagt de Vlaamse schrijver Jeroen Olyslaegers zich af hoe Antwerpse bureaucraten en ambtenaren reageerden op de Duitse overname tijdens de Tweede Wereldoorlog. Olyslaegers schreef zijn roman met als vertrekpunt een proces-verbaal, opgemaakt door de politie in augustus 1942, dat verslag maakt van een razzia uitgevoerd op Joden in Antwerpen. In de Tweede Wereldoorlog speelden het Antwerpse stadsbestuur en de politie een actieve rol in de vervolging en arrestaties van Joden. Dit werd erkend door het officieel mea culpa van het Antwerpse stadsbestuur in 2007. Ook Olyslaegers' hoofdpersonage Wilfried Wils, een hulpagent tijdens de Duitse bezetting, doet geen noemenswaardige poging om een verandering ten goede te doen.

Als interviewers aan Olyslaegers vragen wat hij zélf zou hebben gedaan, antwoordt hij steevast dat hij op die vraag niet durft te antwoorden. Om de eenvoudige reden dat hij het niet weet. Hij heeft naar eigen zeggen geluk gehad dat hij nog nooit in een dergelijk situatie is terechtgekomen, een situatie waarin hij verplicht wordt om te kiezen. Dat lijkt me het meest eerlijke antwoord dat een mens, resultaat van biologische evolutie, kan geven. Maar het maakt ook dat, als we geloven dat het beter kan en dat we beter kunnen, we een voorbeeld moeten nemen aan zij die met grote zelfopoffering in het verleden wel juiste keuzes hebben gemaakt. Niet dat we allemaal meteen tot grote zelfopoffering moeten overgaan maar, zoals gezegd, ook onze dagdagelijkse kleine keuzes bepalen het type samenleving waarin we leven. Het vergt dus van iedereen wat verantwoordelijkheid, inzet en moed om kleine en grote vormen van onvrijheid en onrechtvaardigheid aan te klagen en weg te nemen. Om het leven van onze medemensen en dat van andere levende wezens dragelijker en waardiger te maken.

Romans, zoals die van Olyslaegers, kunnen ons via particuliere levensverhalen inzicht bieden over hoe we leven en kunnen leven. Een goed geschreven roman blijft nazinderen bij de lezer en kan een impact hebben op zijn of haar leven en zelfs dat van anderen. Vandaar het belang dat Liberales hecht aan boeken, goede boeken dan. Met deze vijfhonderdste nieuwsbrief, waarin net zoals in de vorige nieuwsbrieven opnieuw drie boekbesprekingen staan, zijn er nu al 1.500 recensies verschenen. Liberales huldigt sinds 2008 jaarlijks ook een 'Liberales Boek van het Jaar’. We huldigen niet een roman, maar een in het Nederlands verschenen non-fictie boek, met een thema of boodschap die voor onze liberale samenleving dermate belangrijk is, dat we het onder uw aandacht willen brengen.

We zijn verheugd en vereerd te mogen melden dat filosofe Tinneke Beeckman, winnares in 2012 met haar boek Door Spinoza’s lens, dit jaar in onze jury zal zetelen. Ze houdt in haar voordrachten en lezingen een pleidooi voor een praktische filosofie vanuit de naturalistische en rationele benadering van Spinoza. In zijn recensie van Door Spinoza’s lens schreef Dirk Verhofstadt: ‘Hoe kunnen we de samenleving dan binnen goede banen houden. Spinoza rekent hiervoor op de rede, al is dan niet eenvoudig. “In periodes van grote onzekerheid wendt de mens zich des te makkelijker tot het bijgeloof”, schrijft Tinneke Beeckman, en dat klopt. Mensen die geconfronteerd worden met onrust en onzekerheid zijn bereid om zich over te geven aan profeten die simplistische voorstellen hebben en zich keren tegen eenvoudig te onderscheiden vijanden, ook dat zien we vandaag. Zijn afkeer voor bijgeloof verklaart ook de botsing van Spinoza met geïnstitutionaliseerde godsdiensten die de angsten en onzekerheden van mensen capteren en misbruiken. Die schakelen de vrijheid, de rede en het recht op zelfbeschikking uit. “Wie greep wil op zijn bestaan, kan best zoveel mogelijk inzicht verwerven in zichzelf en in de werkelijkheid”, aldus Spinoza.’ Het is een boodschap die Liberales graag deelt en verder verspreidt.

Ook dit jaar kiezen we een Liberales-boek. Op de shortlist staan Vrijheid voor gevorderden van Paul Teule, Onlife van Katleen Gabriels, De weg naar radicale verzoening van Montasser AlDe’emeh, Samen-levenvan Bart Somers en Samen door één deur van Guillaume Van der Stichelen. De winnaar wordt bekend gemaakt op 17 december 2016 en de huldiging vindt plaats op 26 januari 2017 in het Liberaal Archief te Gent. Diezelfde avond stellen we ook het boek Dekeuze van D66 onder redactie van Liberales-kernlid Daniël Boomsma voor met een toespraak door Vlaams parlementslid Mathias De Clercq. En we presenteren ons eigen boek Theorieën over rechtvaardigheid. De John Rawlslezingen onder redactie van Dirk Verhofstadt voor. Daarna volgt een nieuwjaarsreceptie. De inkom is zoals steeds gratis, maar inschrijven moet wel op onderstaand emailadres.