Coronabeleid op mensenmaat

Sinds de lokale opflakkeringen van het coronavirus is het lachen ons vergaan. De talloze mopjes die het internet overspoelden, lijken te zijn veranderd in een tsunami van complottheorieën en protest. De ‘makkelijke’ opdracht om vanuit ons kot de wereld te redden, is voor velen heel zwaar geworden, waardoor discipline en burgerzin langzaam wegzinken in een moeras van moedeloosheid en onverschilligheid. Het beschermen van volksgezondheid is niet meer onaantastbaar nu ook het mentale aspect zich meer en meer opdringt. Klinische psychologen eisen eindelijk hun plaats op binnen de adviesorganen. Het eerste adviesrapport aan het GEES was dan ook een mooie start. Nu deze is opgedoekt, hoop ik dat de psychologen niet aan de kant geschoven worden.

De schreeuw voor een balans tussen de strijd tegen het virus en een min of meer kwalitatief leven lijden, mag niet gedempt worden. Professor Annemans deed alvast een poging om op De Afspraak die balans aan te kaarten. Die pleidooi werd niet door iedereen gesmaakt en uiteraard is eenieder hier vrij in. Toch is het vraagstuk dat zowel door Annemans als door de psychologen naar voren wordt geschoven zowel essentieel als delicaat. Het doel is om te leren leven met deze pandemie, en dat zal een enorme mentale inspanning vergen. Wat kunnen we doen om ervoor te zorgen dat de kwaliteit van ons leven zo goed mogelijk is in tijden van corona? Dit mag niet afgedaan worden als een onnozeligheid, want dit is bittere ernst.

Al van het begin betreur ik de afwezigheid van het mentale aspect tijdens deze crisis. Fysieke en mentale gezondheid kan je niet los van elkaar zien. Zo gaat bijvoorbeeld stress op het werk vaak gepaard met fysieke klachten zoals nekpijn of hoofdpijn. Wanneer je fysieke ongemakken ondervindt, gaat meestal ook je gemoedstoestand achteruit. Het is dan ook betreurenswaardig dat de overheid tijdens deze crisis amper aandacht heeft voor de mentale gezondheid van het individu. Ook al gaat het om een ernstige fysieke bedreiging, de impact op de mens en de samenleving is gigantisch. Minder sociale contacten, geen evenementen, voortdurend leven met angst en vrijheidsbeperking…

Zoals Annemans aanhaalde lokt de angstcultuur 2 reacties uit: nog meer angst of een ‘je m’en fous’ mentaliteit. Beide zijn gevaarlijk. Daarom is angst geen goede raadgever.

We willen dan ook vermijden dat er op lange termijn angststoornissen, depressies en een algemeen bedrukt sentiment voortvloeit uit deze crisis, want afzien doen we al genoeg op dit moment. Onze levenskwaliteit die daarbovenop afneemt, dat kan absoluut niet de bedoeling zijn.

Zoals ik het al de hele crisis ervaar, is er amper verbinding tussen de overheid en de burger. Regels om de verspreiding van het virus tegen te gaan, vliegen zoals eenrichtingsverkeer maar een kant op, vaak zelfs in een opbod tussen verschillende bestuursniveaus.

Ondersteuning om de coronamoeheid tegen te gaan lag niet in de bovenste schuif van de regering. En stilaan nemen de mensen de maatregelen niet meer ernstig. Er wordt geen perspectief geboden, de maatregelen lijken uit proportie, de cijfers zijn verwarrend. Het engagement neemt af en de complottheorieën-molen draait op volle toeren.

Maar: beter laat dan nooit. Ik juich de betrokkenheid van psychologen in de adviesorganen met betrekking tot corona zeker toe. Ook de durf van sommige experten om het thema ‘mentale gezondheid’ naar voren te schuiven is bewonderingswaardig. Het is een beetje ‘the elephant in the room’ en gelukkig durven sommigen deze te benoemeHet eerste adviesrapport van de Expertengroep Psychology and Corona was ook een schot in de roos. Het lijkt veelbelovend, maar ook verontrustend. De experten kaarten aan dat we in een fase van permanente gedragsverandering zitten en dat we nu al met heimwee uitkijken naar onze oude levensstijl. Deze is jammer genoeg nog niet in zicht. Hoe moet het dan verder? Gaan we verder met de overheidsbetutteling waarbij elke vorm van persoonlijk initiatief en verantwoordelijkheid uit onze handen wordt getrokken? Of zorgen we ervoor dat burgers zélf nog morele beslissingen mogen maken? Als de overheid ons elk moreel inzicht onttrekt en het in onze plaats doet, dragen we zelf immers geen enkele verantwoordelijkheid meer voor ons eigen gedrag. Het is juist die individuele verantwoordelijkheid en het gevoel van betrokkenheid dat in deze crisis mist. Op dat vlak kan de overheid dus best nog wel wat professioneel advies gebruiken.

Om deze gedragsverandering tot een goed einde te brengen, reikt de groep enkele kernprincipes aan die onze menselijkheid terug centraal plaatsen. Zo mogen de regels niet te ingewikkeld zijn, mogen ze geen disproportionele inspanning vragen en moeten ze vooral op mensenmaat geschoeid zijn. Ze moeten vertrekken vanuit een you-can-do-it mentaliteit in plaats van een eindeloze lijst van beperkingen. Het is aan de overheid om ons het nut van bepaalde gedragsveranderingen te laten inzien, en dat is nu eenmaal moeilijker dan het invoeren van verplichtingen, zoals de avondklok.

Psychologen kunnen helpen om het overheidsperspectief te veranderen en er mee voor zorgen dat we blijven klappen voor de zorg, spandoeken blijven ophangen om zorgverleners een hart onder de riem te steken en ze kunnen de wil creëren om samen een vijand te verslaan. Zolang de overheid echter burgers als potentiële corona-overtreders blijft behandelen, wint corona aan terrein. Dan overheerst het niet alleen in onze longen, maar ook onze hoofden en onze vrijheid

Lara De Winter – Aspirant LVSV Antwerpen