Op het scherp van de snede - Floris van den Berg en Rudy Schreijnders (red.)

In de inleiding van Op het scherp van de snede lees ik: ‘Dit boek is bedoeld als kennismaking met vrijdenken. Vrijdenken is echter niet vrijblijvend: argumenteren is geen sofistiek, geen kunstje. Vrijdenkers moeten de conclusies uit hun argumentatie durven trekken en daarnaar handelen.’

Graatje in de keel

Ik ben sinds een week lid van De Vrije Gedachte. Enkele weken geleden vroeg de voorzitter mij of ik Op het scherp van de snede: Vrijdenkersboek 2024 wilde bespreken. Het mocht best een kritische bespreking worden. Dat leek en lijkt mij voor de hand te liggen. Vrijdenken betekent kritisch durven bevragen, niet in de laatste plaats je eigen opvattingen.  

Ik begon deze bespreking met een citaat dat mij na lezing van het hele boek is bijgebleven. De laatste zin is namelijk als een graatje in mijn keel blijven steken: ‘Vrijdenkers moeten de conclusies uit hun argumentatie durven trekken en daarnaar handelen.’ Mijn eerste, spontane reactie bij het lezen was: Ik moet helemaal niks. Dat bepaal ik zelf wel.

Het is vooral het laatste deel van de zin waar ik moeite mee heb: vrijdenkers moeten handelen naar de conclusies uit hun argumentatie. Het gevaar dat hier levensgroot op de loer ligt, is dat we elkaar de maat gaan nemen. ‘Ik ben een betere vrijdenker dan jij, want…’ ‘Jij hoort er eigenlijk niet bij, want…’ Vrijdenkers moeten natuurlijk geen zeloten worden.

Luider en grover gebekt

Het boek is bedoeld als kennismaking met vrijdenken. Ik juich dat toe. Het lijkt mij heel goed als De Vrije Gedachte meer naar buiten treedt. Ik kan het als ‘novice’ niet goed beoordelen, maar afgaande op de artikelen in het boek krijg ik de indruk dat men zich vooral op de eigen groep richt, het eigen gelijk nog eens onderstreept en de mentale tekortkomingen van niet-vrijdenkers zo laatdunkend mogelijk neerzet. Mijn milde inborst kan mede gevormd zijn doordat ik van 2006 tot 2016 parttime in Antwerpen verbleef en daar veel contact had met Vlaamse humanisten.

Max Schneider is een Vlaamse humanist en lid van Kwintessens, een humanistische denktank. Hij besprak het Vrijdenkersboek 2024 voor de website van het Humanistisch Verbond in Vlaanderen. Een citaat: ‘Als ik even mag zondigen tegen het veralgemeningsverbod dan schrijf ik dat wij hier te lande toch vaak de indruk hebben dat (Noord)Nederlanders iets luider en grover gebekt zijn dan de bravere Vlamingen. Bij lectuur stel ik vast dat dat klopt, toch in elk geval op papier.

Dat resulteert dan in boeiende artikels waarmee je het inhoudelijk niet noodzakelijk oneens bent, maar waarbij de gemiddelde ‘Zuiderse’ vrijzinnig humanist waarschijnlijk mompelt: Komaan, is dat allemaal wel nodig? Ik word zelf door gelijkgestemden vaak gezien als iets te assertief over mijn atheïsme, maar las hier toch: malloten, indoctrinatie van kinderen, waanzin van de religie, achterlijk, oproep aan gelovigen om minder kinderen te maken, religie woekert voort, theologie afschaffen in hoger onderwijs, waanzinnig beklemmend, met de rug naar de toekomst enz. Enfin, u begrijpt, de verbindende bruggen moeten daar nog gebouwd worden.’ 

Verbindende bruggen

Ik ben erg voor het bouwen van verbindende bruggen, maar zonder mijn eigen opvattingen op te geven. Sterker nog, ik denk dat je geen bruggen kunt bouwen, als je tegenover de ander niet open bent over je eigen opvattingen. Maar om de kans op een positief resultaat zo groot mogelijk te maken, is het dan wel raadzaam om de ander niet neer te halen.

Nu moet ik hierbij wel aantekenen, dat deze bundel een selectie omvat van artikelen uit de jaargangen 2022 en 2023 van De Vrijdenker die niet bedoeld zijn om gelovigen te overtuigen van de opvattingen van vrijdenkers. Maar het is absoluut leerzaam, dat een gelijkgestemde als Max Schneider ons wijst op de uitwerking van onze woorden. Schneider sluit zijn bespreking als volgt af: ‘Laat u echter niet misleiden door mijn verbazing over het verschil in houding tussen Noord en Zuid, want er valt inhoudelijk heel wat info en inzicht te sprokkelen voor de geïnteresseerde lezer. Ik zag bijvoorbeeld een relevante kijk op, onder andere, misplaatste gekwetstheid, onterechte eis op respect, Koranverbranding, naturisme, milieuproblematiek, dierenleed en hoe historisch kort het maar geleden is dat er nog volop werd ingezet op vandaag volkomen voorbijgestreefde inzichten over (homo)seksualiteit.’

Ik kan mij helemaal vinden in het eindoordeel van Schneider: Er valt inhoudelijk heel wat info en inzicht te sprokkelen voor de geïnteresseerde lezer.

Samen op weg naar Rome

Terug naar de opzet van het Vrijdenkersboek 2024: mensen laten kennismaken met het vrijdenken. Er zijn vele wegen die naar Rome leiden. Om in Rome te komen zul je je vertrouwde omgeving moeten verlaten en je zult onderweg mensen tegenkomen die geen vrijdenkers zijn, maar misschien wel een bepaald doel met je delen. Om daarachter te komen moet je in gesprek gaan met andersdenkenden. En misschien zul je door dat gesprek ook nog eens misverstanden over vrijdenken kunnen wegnemen.

Ik houd mij sinds een aantal jaren bezig met het woke-denken in het algemeen en de genderideologie in het bijzonder. Mijn focus is vooral gericht op de explosieve toename sinds 2010 van met name het aantal jonge meiden dat in transitie wil gaan. Niet tot mijn verbazing, wel tot mijn grote ergernis gaan partijen als GroenLinks (waar ik op stem) mee in de genderideologie. Er wordt gepleit voor het korter maken van de wachtlijsten door die meiden zelf hun diagnose te laten stellen en van de artsen te verwachten dat ze ‘affirmative care’ leveren. Met andere woorden: artsen moeten de zelfdiagnose bevestigen en de medische zorg leveren die verlangd wordt.

Deze meiden hebben echter dezelfde onderliggende problemen als de anorexiapatiënten in de jaren 1970 en ’80 (depressie, trauma, angststoornissen, autisme, automutilatie enz.). Geen zinnig mens die pleit voor ‘affirmative care’ (dieetpillen, liposuctie) bij anorexiapatiënten. Het grote verschil is dat transitie deel uitmaakt van de genderideologie. Men gelooft in een genderidentiteit. Dat houdt in dat als je je als meisje zegt dat je je een jongen voelt, dat je dan ook een jongen bent. Het feit dat je een vagina, een baarmoeder en eierstokken hebt, dat je twee X-chromosomen hebt, dat alles doet er in de genderideologie niet toe. Gevoel is belangrijker dan waarneembare realiteit.

Concreet

Hoe kunnen we deze door de genderideologie beïnvloede meiden tegen zichzelf beschermen? Door als vrijdenkersbeweging naar buiten te treden en niet bang te zijn om samen te werken met niet-vrijdenkers.

Laat ik het concreet maken. Tot nu toe heeft het genderkritische boek Het gender-experiment in de media vrijwel geen aandacht gekregen. Maar op Bijbels beraad M/V is het boek op 29 februari en 14 maart uitgebreid besproken. Met degene die het besprak heb ik sindsdien zo nu en dan mail- en appcontact gehad. Hij weet waar ik politiek sta en is op de hoogte van mijn betrokkenheid bij DVG. Op 9 juli kreeg ik van hem een mailtje waarin hij vroeg: ‘Maar wat beweegt die organisatie [DVG – MH] om zo kritisch te zijn t.o.v. transgenderisme? Want het past niet echt bij de politieke partijen waar jij (jullie?) bij betrokken zijn of op stemmen?’

Omdat ik op de eerste vraag niet namens DVG kon antwoorden, heb ik uitgelegd waarom ik er zo kritisch tegenover sta. Op de tweede vraag kon ik reageren met een citaat uit de inleiding van het Vrijdenkersboek 2024: 'Wie op basis van voorgaande kritiek meent dat vrijdenken links georiënteerd is, komt bedrogen uit. Vrijdenkers zijn wars van marxisme (want een pseudowetenschappelijke ideologie die de vrijheid van het individu ondergeschikt maakt aan het collectief). In het hedendaagse politieke discours wordt de linkse politiek geteisterd door het neomarxistische virus van woke dat de kritische denkvermogens van hun gastheer aantast.'

GL, SP en SGP

De afgelopen maanden ben ik vooral veel SGP’ers tegengekomen die zich inzetten voor de jonge meiden waar ik mij ook voor inzet. Dat ik vooral SGP’ers tegenkwam verbaasde mij trouwens niet. Tijdens mijn research had ik namelijk het Verslag van een schriftelijk overleg met de minister voor WVS over transgenderzorg gelezen. Dat overleg vond plaats op 13 september 2021. GroenLinks, SP en SGP hadden vragen. De enige die – naar mijn mening – de juiste vragen stelde was Diederik van Dijk, Tweede Kamerlid voor de SGP. Wie nieuwsgierig is naar de vragen van GroenLinks en SP kan die lezen door de naam van het verslag te googelen.

Ik beperk mij tot die van de SGP: ‘Het verbaast de leden van de SGP-fractie dat er nauwelijks interesse lijkt te zijn in de vraag hoe het kan dat de zorgvraag in de afgelopen jaren zeer fors is toegenomen. Zij vragen hierop een reflectie. Bent u bereid om onderzoek te (laten) doen naar de stijging van de zorgvraag, met name onder meisjes, evenals onderzoek naar de effectiviteit van de zorg die wordt geboden (psychologisch, endocrinologisch en chirurgisch) en de langetermijneffecten daarvan? Heeft u kennisgenomen van de recente ontwikkelingen in Zweden en het Verenigd Koninkrijk, waar de behandeling van genderdysforie ter discussie staat? In Zweden is men gestopt met het voorschrijven van puberteitsremmers en geslachtshormonen aan tieners jonger dan zestien jaar.

Is het nodig om in Nederland eenzelfde stap te zetten? De leden van de SGP-fractie krijgen graag uitgebreid uitgelegd hoe het kabinet hiernaar kijkt. Zij vinden dit een zeer belangrijk punt. Zij krijgen ook graag een reactie op de uitspraak van Christopher Gillberg, hoogleraar en psychiater aan de Sahlgrenska Academy in Göteborg, die de hormonale en chirurgische behandeling van minderjarigen met genderdysforie een "groot experiment'' noemde?’

Een ideetje

Op 25 juni zocht ik contact met Diederik van Dijk. Hij reageerde de volgende dag. Er gingen wat mailtjes heen en weer en ik stelde hem het volgende voor: ‘Misschien kunnen we over deze problematiek (al dan niet op persoonlijke titel) samen eens een opiniestuk schrijven om de goegemeente te laten zien dat de kritische geluiden niet uit één bepaalde hoek komen, zoals nu veelal gemakzuchtig wordt verondersteld. Wat is mooier dan wanneer een SGP-kamerlid dat samen met een humanist-vrijdenker/GroenLinks-stemmer doet? Het is maar een ideetje.’ 

Hij reageerde met: ‘Dat vind ik een origineel idee! Wat mij betreft doen we eens een poging.’

Tot slot

Geïnspireerd door Op het scherp van de snede: Vrijdenkersboek 2024 zou ik willen zeggen: Laat zoveel mogelijk mensen kennismaken met De Vrije Gedachte. Hoe? Bedenk voor welke concrete, haalbare doelen DVG zich zou moeten inzetten en kijk of je bondgenoten kunt vinden om die doelen te bereiken. Soms blijk je het over essentiële zaken eens te zijn met mensen waarvan je het nooit had gedacht.

Recensie door Martin Harlaar

Floris van den Berg en Rudy Schreijnders (red.), Op het scherp van de snede, Aspekt, 2024