Het Duitse massaprotest tegen de AfD als wake-upcall – Dominique Willaert
Eind november 2023 presenteerde Martin Sellner, het boegbeeld van de Oostenrijkse extreemrechtse Identitaire Beweging, tijdens een geheime bijeenkomst aan een selecte groep van artsen, ondernemers en politici van zowel het christendemocratische CDU als de radicaal-rechtse partij Alternative für Deutschland (AfD) zijn ‘remigratieplan’. Tot twee miljoen ‘niet-assimileerbare’ migranten – ook migranten met een Duits paspoort – zouden zich volgens dit plan moeten vestigen in een ‘modelstaat’ in Noord-Afrika. Als reactie op de door de nieuwssite Correctiv uitgelekte meeting, trokken honderdduizenden Duitsers door de straten van de grote steden in een gedeeld protest tegen de AfD. Waar komt dit massale protest van honderdduizenden Duitsers, verspreid over heel Duitsland vandaan?
De Duitse bevolking lijkt met haar protest te reageren op het stijgende succes van de AfD, dat in opiniepeilingen nationaal 22 procent haalt en in de vijf voormalige Oost-Duitse deelstaten steevast 30 procent. De groeiende populariteit van de AfD kan ertoe leiden dat alleen nog een monsterverbond van de traditionele partijen haar de toegang tot de macht ontzegt. Steeds meer Duitsers lijken te beseffen dat de democratie dreigt te worden ontmanteld als radicaal-rechts niet op tijd wordt gestopt. De protesten zijn ook een reactie op recente maatregelen van de Duitse regering, waaronder een peperdure renovatieplicht die miljoenen Duitse gezinnen woedend de gordijnen injoeg.
Radicaal-rechts lijkt bij de komende Europese verkiezingen verzekerd van een flinke winst. Het verlies waar de traditionele partijen op afstevenen kan voornamelijk worden verklaard door hoe zij zelf de radicaal-rechtse taal en ideeën blijven nabootsen en normaliseren. Naast een door de traditionele partijen gevoerd beleid dat de publieke dienstverlening kapot bespaart, een schrijnend gebrek aan politieke nabijheid vertoont en blijft weigeren om een eerlijkere herverdeling in de richting van kwetsbare groepen te realiseren. Mag het verbazen dat een groeiende groep mensen zich vernederd en in de steek gelaten voelt en haar heil in het radicaal-rechtse kamp gaat zoeken?
Het radicaal-rechtse discours maakte het voorbije decennium stevig opgang bij de traditionele partijen. Steeds vaker horen en zien we hen het brutale taalgebruik nabootsen waarbij migranten en asielzoekers worden gekwetst en gedemoniseerd.
In Groot-Brittannië maakte premier Rishi Sunak van het tegengaan van migratie zijn voornaamste politieke belofte. Eerder al was het belangrijkste argument van de brexiteers migratie: door uit de EU te stappen, zou het land de controle terugkrijgen over haar grenzen. Toen dit een ijdele belofte bleek, reageerde premier Sunak met het doordrukken van het – door Boris Johnson gelanceerde – Rwanda-plan: een plan om alle migranten die niet via een legale weg het land binnen komen te deporteren naar Rwanda. In ruil voor de deal krijgt Rwanda geld van de Britten.
In de aanloop naar de Italiaanse verkiezingen beloofde Giorgia Meloni een ‘zeeblokkade’ om alle migratie uit Afrika te stoppen. Meloni werd premier. In Nederland beloofde Geert Wilders van de PVV zijn kiezers een ‘asielstop’. Ook in Denemarken en Zweden zien we een immense omslag in het migratiebeleid, dat in alle opzichten niet alleen strenger maar ook steeds inhumaner wordt. In de ooit zo geprezen Scandinavische voorbeeldlanden gaat het ondertussen over het deporteren van immigranten wegens ‘tekortkomingen in levensstijl’. Bij ons trok Filip Dewinter de voorbije twee jaar door ons land om z’n omvolkingstheorie te verspreiden en had Europarlementslid Tom Vandendriessche (Vlaams Belang) het tijdens een debat over het EU-migratiepact onbeschroomd over ‘omvolking’. Als kers op de taart sprak Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken in zijn nieuwjaarspeech: ‘Er voltrekt zich een omvolking’. Politieke gebeurtenissen en uitspraken die te weinig politieke en maatschappelijke ongerustheid en verontwaardiging veroorzaken.
We moeten ons niet alleen grotere zorgen maken over hoe de radicaal-rechtse architecten van de haat onze samenleving ontwrichten. Even verontrustend is de manier waarop de traditionele politici en partijen die radicaal-rechtse taal en ideeën blijven nabootsen. Wanneer ook zij het hebben over vol is vol, bruin mannen, gespuis, wereldvreemde rechters of subsidieslurpers creëren ze in de hoofden van heel wat mensen een gevaarlijk normaliserings- en aanvaardingsproces.
Het massale protest van de Duitse bevolking kan een wake-upcall zijn voor onze politieke leiders, middenveldorganisaties en burgers. De gelatenheid en berusting die hier en daar voelbaar zijn, moeten we inruilen door onze historisch gewortelde democratische waarden op een veel assertievere manier te verdedigen en realiseren. Aan democratische zijde wordt het dringend tijd om de rug te rechten, en de grote woede en het woekerende onbehagen bij onze bevolking om te smeden tot ideeën en een taal die mensen terug het perspectief op een goed en fatsoenlijk leven bieden. Het wordt dringend tijd dat de democratische krachten in onze samenleving leren hoe ze de harten en geesten kunnen veroveren vanuit een inzet op vertrouwen, samenwerking en een eerlijkere verdeling van de welvaart.
Dominique Willaert
De auteur schreef in 2023 het boek Niet alles maar veel begint bij luisteren (uitgeverij EPO).
Deze tekst verscheen eerst in De Morgen van 25 januari 2024
