De vrienden van het vastgoed - Tom Cochez en David Leloup

Ik begrijp plots weer waarom sommige van mijn vrienden de N-VA fascistoïde trekken toedichten. Met al dat zelfverklaarde gekonkelfoes in het Antwerps stadhuis, al dat gebrek aan transparantie, al die Cola zero's in dure restaurants, de verhalen over corrupte gemeenteraadsleden, het monddood maken van ambtenaren, het zwartmaken van kritische journalisten ... je schrikt niet als je leest dat België slechts op de 37ste plaats staat op de democratie-wereldranglijst en Nederland bijvoorbeeld op de tiende.

Ik las De vrienden van het vastgoed (2024) van twee Belgische journalisten die het soort follow-the-money-journalistiek bedrijven waar noch De Standaard noch De Morgen zich nog mee schijnen bezig te houden, voor zover ze dat ooit deden. Misschien wordt het tijd dat ik De Tijd ga lezen.

Waar heeft De vrienden van het vastgoed het over? In de eerste plaats over een aantal immobiliëndeals in Antwerpen die in verdachte omstandigheden tot stand kwamen.

Alles begint op 20 oktober 2017 als de onderzoeksjournalist David Cochez van Apache.be de beelden te zien krijgt van een in een fietstas verborgen camera voor de deur van een van de duurste restaurants van Antwerpen. De gelegenheid? Het verjaardagsfeestje van projectontwikkelaar Erik Van der Paal.

Wat volgt is een politiek schandaal. Op de verspreide beelden zien we hoe nagenoeg alle gemeenteraadsleden van de stad Antwerpen, inclusief burgemeester Bart De Wever op dit etentje aanschuiven.

Een maand later zal Bart De Wever met betraande ogen op een persconferentie zeggen: ‘overal die vraag, maar wat is dat nu eigenlijk allemaal in Antwerpen, overal, en dat maakt mij heel verdrietig.’

Waarom had Apache.be die camera daar geplaatst? Zij vermoedden al een poos dat de relatie tussen Antwerpse politici en zekere (Vlaamsgezinde) vastgoedboeren te innig was om gezond te zijn. Rob Van de Velde, een van die politici, kreeg in die tijd zelfs de weinig flatterende bijnaam ‘Rob Envelop’ opgeplakt. Je leest er alles over op de website De rijkste Belgen.

Hoe gingen dat soort ‘een-tweetjes’ tussen de privé en de politiek precies in hun werk? Wel, gebouwen werden bijvoorbeeld aangekocht voor bedrag x en luttele tijd later met exorbitante winsten doorverkocht. In die luttele tijd gaven politici de eigenaars toestemming om op die plek enkele etages hoger bouwen, wat een pand natuurlijk in waarde doet stijgen. Tel uw winst per extra etage.

Men zou kunnen zeggen, wat is het probleem? Vindt Vlaams bouwheer Leo Van Broeck niet dat we moeten verdichten, dat we op het platteland meer in rijhuizen en in de steden meer in de hoogte moeten gaan bouwen?

Dat klopt, maar men kan natuurlijk niet een hele straat in de hoogte laten bouwen, want dan krijg je binnen de kortste keren een donkere canyon, een duistere steeg waar geen sprietje licht zijn weg nog in vindt.

Een ideale stad is een mengeling van hoog en laag. Bovendien bestaan er niet alleen grondrechten maar ook luchtrechten.

Neem onze Vlaamse zeedijk. Dat is een muur van appartementsgebouwen. Het had ook anders gekund. Je had daar een mix van slikken en schorren én hoogbouw kunnen hebben. En wie zijn natuurgebied aan de zeedijk niet verkocht had, had toch kunnen delen in de winsten van de hoogbouw. Iedereen wint.

In Antwerpen doet men het liever anders. Het huidige stadsbestuur is daarin eerder autoritair en paternalistisch. Men gelooft in het primaat van de politiek, niet in het dictaat van de ambtenarij. Men bevoordeelt graag de vrienden.

Of het over smeergeld gaat, durven wij niet zeggen. Bart De Wever houdt vol dat hij enkel een Cola zero dronk op dat verjaardagsfeest. Dat geloven wij niet. Maar wij geloven wel dat Bart De Wever niet het soort politicus is dat zichzelf via die weg wil verrijken. Toch vinden wij dat gekonkelfoes in het stadhuis, die schimmige vriendjespolitiek, dat gezellige ‘old boys network’ en dat bestaan van politieke ‘fiksers’ onverkwikkelijk.

Wij liberalen stellen prijs op transparantie. Het ontbreken van, zoals Vrienden van het vastgoed het noemt, ‘beschotten’ tussen economie en politiek, betreuren wij. Die beschotten vormen een noodzakelijke scheiding van de machten die bijdragen tot meer transparantie, ‘accountability’ én democratie.

Als op 17 november op die bewuste persconferentie Bart De Wever zegt …

‘Ik wil samen met u elke bouwvergunning die dit college heeft afgeleverd op de tafel leggen. [...] Elk dossier […] van het kleinste tot het grootste mag u mij brengen en dan gaan we die samen bekijken en dan kan u zich daar een oordeel over vellen.'

… dan weten wij niet of die transparantie er vandaag daadwerkelijk is. Je krijgt de indruk van niet, na het lezen van De vrienden van het vastgoed.

Dat Bart De Wever door zijn Vlaams-nationalistisch verleden dikke vriendjes is met een cocaïneverslaafde immocraat, kan ons weinig schelen. Iedereen gaat in zijn vrije tijd om met wij hij wil en gebruikt drugs naar keuze. Maar dat hij tegelijkertijd in de pers zo zit te fulmineren tegen de ‘yogasnuivers’, vinden wij hypocriet.

En ook dat gekonkelfoes op het Stadhuis waar hij zelf zo trots over is, laat hij beter achterwege. Antwerpen verdient beter. Minder fietsdoden bijvoorbeeld.

Recensie door Jan-Willem Geerinck

Tom Cocher, David Leloup, De vrienden van het vastgoed, Apache, 2024