Durf terug te dromen van een Europese toekomst met kernenergie - Jan Deschoolmeester

Tsjernobyl 2.0

Vrijdag 11 maart 2011. Japan werd opgeschud door een krachtige aardbeving en vervolgens door een enorme tsunami. Gekluisterd aan het televisiescherm, zag ik hoe hele kustgebieden van Japan overspoeld werden. De vloedgolf was ook de genadeklap voor het koelsysteem in de kerncentrale van Fukushima.

De nucleaire ramp werd het Tsjernobyl van mijn generatie. Ik huiverde. De radioactiviteit zou ons van duizenden kilometers ver kunnen bereiken, en zou de hele Stille Oceaan verzieken, beweerden sommigen. Tsjernobyl, dat was voor mij een verhaal van een inefficiënte reactor uit het Sovjettijdperk in een ver verleden.

Het verhaal achter de data

Toch breek ik vandaag een lans voor deze technologie. De strijd tegen klimaatverandering dreigt te falen indien we niet alle koolstofarme technologieën, waaronder ook kernenergie, inschakelen. Als ingenieur vertrouw ik graag op de intrigerende verhalen die data te vertellen hebben. Zo leerde ik dat onze perceptie van risico’s niet altijd overeenkomt met de realiteit. Zou u morgen nog in uw auto stappen, een pintje drinken of het keukentrapje gebruiken als u wist dat de kans talloze malen groter is om daaraan te sterven dan aan kernenergie? Zo vielen bij de nucleaire ramp van Fukushima geen directe stralingsdoden en is het aantal doden veroorzaakt door kernenergie slechts een fractie van de doden veroorzaakt door fossiele brandstoffen. Een stille moordenaar als luchtvervuiling ten gevolge van de verbranding van fossiele brandstoffen eist bijvoorbeeld ongeveer 7 miljoen doden per jaar. En zelfs bij de bouw van een windmolen gebeuren af en toe dodelijke ongevallen. Dat maakt van kernenergie één van de minst dodelijke manieren van energieopwekking ter wereld.

De echte keuze

Ongeveer 70 procent van de Belgische elektriciteitsproductie komt van kernenergie en hernieuwbare energie. Bij een kernuitstap verliezen we een aanzienlijk deel van deze koolstofarme energie bij gebrek aan volwaardige koolstofarme alternatieven. Het doel van 100 procent hernieuwbare energie vereist doorbraken in opslagtechnologie die nog niet binnen handbereik zijn. Hetzelfde geldt voor het opvangen van CO2 uit de lucht via zogenaamde ‘carbon capture and storage’.

Geavanceerde kernenergie komt met rasse schreden dichterbij, maar is er nog niet. De kernuitstap staat momenteel dus gelijk aan nieuwe investeringen in CO2-spuwende gascentrales, die België tot ver in de toekomst zullen vastketenen aan fossiele brandstoffen. De echte keuze zou die tussen koolstofarm en koolstofrijk moeten zijn, niet tussen hernieuwbare en nucleaire energie. Een ambitieus innovatiebeleid is noodzakelijk om alternatieven, zoals geavanceerde kernenergie, uit te werken. Zolang die er niet zijn, is de kernuitstap onverantwoord.

Geavanceerde kernenergie

En die geavanceerde kernenergie blinkt aan de horizon. Het gaat om een reeks reactortechnologieën in volle ontwikkeling, qua ontwerp radicaal verschillend van de huidige kernreactoren. Passieve veiligheid stopt de nucleaire reactie puur op basis van fysische principes en zonder menselijke tussenkomst, waardoor de reactoren veiliger dan veilig zijn. Andere nieuwe reactoren zullen zelfs de gebruikte brandstof uit de huidige generatie kerncentrales –het hedendaagse kernafval – als brandstof kunnen gebruiken. Met geavanceerde kernenergie komt de decarbonisatie dichterbij van sectoren die tot op de dag van vandaag een grote uitdaging vormen. Zo is de hitte voor industriële processen verantwoordelijk voor 10 procent van de globale CO2-uitstoot, maar kan die koolstofarm voorzien worden door deze reactoren. Andere toepassingen zijn ontzilting, waterstofproductie, districtswarmte en de productie van koolstofneutrale brandstoffen voor scheeps- en luchtvaart.

Een Europa met kernenergie

De komst van geavanceerde kernenergie is een opportuniteit om terug te mogen dromen van een Europese toekomst mét kernenergie. Naast de ontwikkeling van geavanceerde kernenergie, kan de selectie van een Europees standaardontwerp bijdragen aan de betaalbaarheid van kernenergie. Standaardisatie biedt Europa immers de mogelijkheid om terug expertise op te bouwen. Door hun eenvoudiger ontwerp, vaak modulair en kleiner, kunnen geavanceerde kernreactoren ook goedkoper en sneller gefabriceerd worden in een fabriek of scheepswerf. Niet enkel in Europa, maar ook daarbuiten zullen exacte kopieën van dit Europese standaardontwerp voordeliger gebouwd kunnen worden. Het verlangen naar een moderne levensstijl zal de energievraag van ontwikkelingslanden het sterkst doen groeien. Europa kan een belangrijke rol spelen in het wereldwijd goedkoop maken van koolstofarme energie. We moeten het ecopessimisme ombuigen tot ecomodernisme. Kernenergie uitsluiten zou de strijd tegen klimaatverandering sterk bemoeilijken, zowel nu als in de toekomst, stelt ook het IPCC. We hebben atoomsplijting in zijn nieuwste technologische vormen opnieuw nodig. Durf daarom, net zoals ik en vele andere ecomodernisten, terug dromen van een toekomst met meer kernenergie.

Jan Deschoolmeester is bio-ingenieur, kernlid Liberales en één van de initiatiefnemers van Ecomodernisme België.