Erfbelastingen zijn onrechtvaardig - Dirk Verhofstadt

De voorbije dagen wordt vanuit diverse hoeken voorgesteld om de belasting op erfenissen drastisch te verhogen. Het argument is dat het niet kan dat kinderen en andere erfgenamen iets zouden ontvangen waarvoor ze geen inspanning hebben moeten leveren, een ‘onverdiend’ inkomen als het ware. Door het hoger belasten van de erfenis of, zoals sommigen zelfs voorstellen, het volledig overdragen ervan aan de overheid, zou men dan komen tot meer gelijke kansen voor iedereen.

Ik ben het daar niet mee eens en wel om drie redenen. In de eerste plaats is er het liberale principe van het recht op eigendom. De liberale filosoof John Locke stelde in zijn Two Treatises of Government dat iedere mens niet alleen de eigendom heeft over zijn eigen lichaam maar ook over de vruchten van zijn arbeid. Die fundamentele bescherming van het eigendomsrecht loopt als een rode draad doorheen het liberale denken. Waar het op neerkomt, is dat mensen die in de loop van hun leven gespaard en gewerkt hebben en bijvoorbeeld een huis gekocht hebben daar het volledige eigendomsrecht op hebben.

Heel concreet betekent dit dat mensen met hun erfenis mogen doen wat ze willen. Ze kunnen ervoor kiezen om hun bezittingen als het ware ‘op te eten’ of ze kunnen het schenken aan wie ze willen, desnoods aan de overheid. In die zin pleiten liberalen al langer voor een versoepeling van de erfenismogelijkheden, namelijk dat men als eigenaar en schenker meer vrijheid zou moeten krijgen aan wie hij of zij zijn bezittingen toewijst. De staat heeft in deze niet alleen de plicht om de vrijheid en het leven van de burgers te beschermen, maar ook hun eigendom. De logische conclusie vanuit een principieel liberaal standpunt is dan ook dat erfenissen totaal belastingvrij zouden moeten zijn (al besef ik natuurlijk dat dit momenteel budgettair onhaalbaar is). Erfbelastingen zijn dan ook onrechtvaardig.

In de tweede plaats is er het liberale principe van een kleinere, maar meer efficiënte overheid. De realiteit is dat de bezittingen die mensen in de loop van hun leven hebben aangekocht of verworven, al ruim door de overheid werden belast. Elke aankoop en elk bezit werd (en wordt) stevig belast via BTW, registratierechten en onroerende voorheffing op basis van het kadastraal inkomen. Wie een eigendom al een tijd in bezit heeft, heeft daarop tienduizenden euro’s aan taksen en belastingen betaald. De huidige erfbelasting leidt bij familiebedrijven nu al regelmatig tot gedwongen verkopen, wat de continuiteit van het bedrijf in gevaar brengt. Het nog meer belasten van de erfenissen zou dan ook betekenen dat de overheid een onrechtvaardig groot beslag legt op datgene waar men heel zijn hele leven voor gewerkt heeft. Vanuit linkse hoek vindt men dit een goede zaak omdat de overheid dan nog meer middelen zou krijgen om allerlei vormen van herverdeling te organiseren.

Als liberaal heb ik echter weinig vertrouwen in de overheid om dat te realiseren. In de praktijk zien we een overheid die, ondanks het feit dat we in ons land al quasi de hoogste belastingen betalen in de wereld, niet in staat is om op een efficiënte manier te zorgen voor meer rechtvaardigheid. Al teveel belastingsgeld gaat naar een steeds uitdijende overheid, een log bureaucratisch systeem, inefficiënte uitbetalingsystemen, meer administratie, enzovoort. Steeds meer belastingen leiden ook tot omzeiling, ontduiking en allerlei andere constructies, zoals het verschuiven van het aankopen van woningen in eigen land naar het buitenland. Nog meer erfbelastingen zal leiden tot het beruchte, maar realistische Laffercurve-effect dat juist zorgt voor minder inkomsten voor de overheid. Liberalen kiezen resoluut voor een kleinere, maar meer efficiënte overheid en de mogelijkheid voor mensen om, via lagere belastingen, meer greep te krijgen op hun eigen leven. De praktijk wijst uit dat juist deze weg leidt tot meer kansen en meer mogelijkheden voor mensen om zich op te werken.

In de derde plaats is er dan ook het cruciale liberale principe van het recht op zelfbeschikking, de vrijheid om met datgene wat men met noest werken heeft opgebouwd, te doen wat men zelf wil. In deze discussie rond de erfbelasting wordt al te vaak vergeten dat heel wat van de huidige eigenaars van woningen zich hard hebben ingespannen om hun droom te realiseren, voor zichzelf en voor hun nabestaanden. Vaak hebben ze sober geleefd, zich reizen ontzegd, nauwelijks op restaurant gegaan of dure wagens aangeschaft. De vele honderdduizenden gezinnen in ons land die met veel liefde gespaard hebben en een woning gebouwd of aangekocht, met het oog om dit later door te geven aan hun kinderen, kleinkinderen of anderen, hebben het recht om dat te doen. Wie dat verhindert, tast de vrijheid aan. En dat zullen liberalen nooit aanvaarden.

Dirk Verhofstadt

Kernlid van de denktank Liberales