Het kleine meisje van het grote plein - Chai Ling

Chai (achternaam) Ling (voornaam), geboren in 1966, was in 1989 één van de toonaangevende leiders van de studentenopstand tegen Deng Xiaoping. Na de onderdrukking door het leger, dook ze onder en vluchtte via Hongkong en Frankrijk naar de VSA. Daar werd ze met open armen ontvangen, studeerde ze in Princeton en Harvard, trouwde met een succesvol zakenman en werd er moeder van drie kinderen. Pas in 2011 schreef ze haar levensverhaal vanuit een christelijke inspiratie. Dit gaat over het harde en armoedige  leven in China, zeker op het platteland, de grote macht en de  indoctrinatie van de CCP, het zeer competitieve onderwijssysteem. Ling haalde de absolute top en was jarenlang de ‘nummer-één-student’ van China. Ze mag  naar de universiteit van Beida in Beijing, opgericht in 1898 door een Amerikaans missionaris en de meest competitieve van het land. Ling wil  natuurkunde studeren, maar ze wordt geplaatst bij geologie. Een jongen die nog meer punten heeft gehaald, mag fysica gaan studeren. Na twee jaar studeert ze dan psychologie.

Na de rampzalige Culturele Revolutie, zijn de jaren ’80 een verademing. Op Beida krijgt men de eerste lezingen over make-up, shampoo, dans etc. Maar jongens en meisjes mogen niet samen op de kamer, oudere dames controleren de toegang en sluiten de deuren goed op tijd. Voorbehoedsmiddelen zijn er niet en over seks praten is taboe. Wanneer Ling toch zwanger raakt van haar eerste vriend Qing, wordt er abortus uitgevoerd, zonder verdoving. Ze is ook de schande van haar familie. En de universiteit mag het niet weten, want anders wordt ze definitief weggestuurd. Een jaar later wordt ze een tweede keer zwanger van dezelfde Qing. Het wordt weer abortus, maar deze keer vertelt ze het niet meer aan haar vader.

Vanaf 1987 beginnen de studentendemonstraties. Eén van de leiders is Feng. Ling wordt op hem verliefd en sluit zich aan bij de opstand. Daardoor komt er een breuk met haar vader. Feng en Ling trouwen in 1988, wanneer blijkt dat zij zwanger is van hem. Het wordt weer abortus, deze keer omdat ze geen geboortetoestemming heeft en pas 22 is in plaats van 25. Op haar 23ste-verjaardag (15 april 1989) sterft de hervormingsgezinde Hu Yaobang. Deng had hem in 1987 gedegradeerd wegens zijn sympathie voor de studenten. Zijn dood vormt de aanleiding tot de studentenrevolte. Zij eisen vrije studie- en beroepskeuze, afschaffing van hun dossiers bij de CCP, politieke hervormingen, meer vrijheden. De politie grijpt herhaaldelijk hardhandig in. Bij de begrafenisplechtigheid ter ere van Hu is het Tiananmenplein volgestroomd met studenten, die afscheid willen nemen van ‘hun’ leider, hoewel dit verboden is. De regering neemt alles en iedereen op met infrarood camera’s. Voor het eerst sinds 40 jaar worden weer studentencomités gekozen op de universiteiten van Beijing. Er wordt meer gestaakt en betoogd dan les gevolgd.

De CCP  neemt het besluit  om krachtdadig in te grijpen. Op 15 mei 1989 komt Gorbatsjov op bezoek. De dag voordien zijn Ling en 3.100 andere studenten een hongerstaking begonnen op het Plein van de Hemelse Vrede, in de ijzige kou. Maar de regering verwelkomt Gorbatsjov niet op het Plein, maar op de luchthaven, zodat hij de hongerstakers niet ziet. Onder leiding van Ling wordt het Plein omgevormd tot een permanent hoofdkwartier van stakers en betogers. Er ontstaat al snel een probleem: geld voor de aankoop van brood en water voor ondertussen 50.000 studenten. En deze groep wordt elke dag groter. Op 4 juni om twee uur ’s nachts grijpt het leger in met tanks. Ling hoopt dat de soldaten zullen overlopen naar de studenten, wat ze uiteraard niet doen. De studenten moeten het plein verlaten. De tanks richten een ravage aan. Ze achtervolgen de studenten tot op de campus van Beida. Ling vertelt niet hoeveel doden er vallen.

Zij kan met trein en bus ontsnappen naar de Chinese Zuidzee en daar onderduiken bij een gezin. Op 13 juni verschijnt op tv een lijst met foto’s van de meest gezochte misdadigers. Ling en haar vriend Feng staan erbij. Een paar maanden later bereiken zij Hongkong. Daar laat ze haar gezicht een beetje veranderen en trekt ze van de ene naar de andere schuilplaats. Met Franse paspoorten en de hulp van een Franse diplomaat ontsnappen zij en haar vriend naar Parijs. Een journaliste die de ontsnapping gemerkt heeft, publiceert er een artikel over in een Hongkongse krant. Na tien maanden onderduiken, weet de Chinese overheid dus hoe ze ontsnapt zijn. In Frankrijk wordt Feng verliefd op een ander meisje en laat hij Ling in de steek, na bijna twee jaar huwelijk.

Vanuit Parijs vliegt ze naar New York. In zeven Amerikaanse steden mag ze verslag uitbrengen van het Tiananmen drama, precies een jaar na de gebeurtenissen. Ze heeft er zelfs een gesprek met vicepresident Dan Quayle. Dan vliegt ze terug naar Parijs, waar ze ontdekt dat ze opnieuw zwanger is. Nu van Feng. Deze stelt voor om de baby op te voeden, samen met zijn nieuwe vriendin. Maar ook deze keer opteert Ling voor een abortus. Dan wordt ze uitgenodigd op een conferentie in Oslo, waar ze kennis maakt met ex-president Jimmy Carter, die zij pas daar leert  kennen. Vaclav Havel is er ook en nodigt haar uit naar Praag. Ze heeft geluk, want ze krijgt een beurs voor Princeton om politicologie en internationale betrekkingen te studeren. Ze zegt er niet bij of haar kennis van het Engels daarvoor al voldoende is. Via de telefoon verneemt ze van haar jongere zus dat haar moeder en haar oma op korte tijd gestorven zijn. Ze heeft het haar bewust niet eerder meegedeeld om te vermijden dat ze zou afkomen en opgepakt zou worden.

Tijdens haar studie kan ze er nog van alles bij doen: werken voor Edward Kennedy, een ontvangst bij Bill Clinton in Het Witte Huis, een bezoek aan Taiwan. In 1993 studeert ze af. Bij het zoeken naar werk in Boston speelt haar revolutionair verleden voor het eerst in haar nadeel want bedrijven die zaken doen met China, nemen haar niet in dienst. Maar ze vindt een job. Ze slaagt er schijnbaar moeiteloos in om haar broer, zus, zwager en vader te laten overkomen. Haar zus kan er als arts aan de slag. Na drie jaar werken, krijgt Ling in 1996 een beurs van Harvard. Daar leert ze haar nieuwe man Bob kennen. Bij hem vindt ze eindelijk het geluk en krijgt ze drie kinderen. Ze blijft politiek actief in de Chinese Democratische Beweging, een Amerikaanse pressiegroep. Haar Chinese verleden blijft altijd een rol spelen in haar leven en in haar activiteiten. Ze wordt een zeer overtuigd christen en start in 2010 een actie tegen gedwongen abortussen en tegen de éénkindpolitiek van China. Het boek eindigt met haar inzet voor christelijke doelen.

Het verhaal van Ling is vaak heel emotioneel, soms langdradig en te gedetailleerd, er staan te veel kunstmatige dialoogjes in. Het mist structuur en ook een chronologische tabel met de voornaamste gebeurtenissen in China van de laatste 50 jaar. Het is niet evident om die historische gebeurtenissen te reconstrueren aan de hand van dit boek. Daarvoor mist het concrete informatie en cijfermateriaal. De gevoelige lezer komt wel aan zijn of haar trekken. Ling vertelt heel openhartig over haar liefdes, abortussen, de relatie met haar vader en moeder, de paternalistische structuren in China. Het is opmerkelijk hoe zij en andere Chinese leiders moeiteloos in Amerika binnen komen, er met open armen ontvangen worden, een appartement en een studiebeurs krijgen en hun familie kunnen laten overkomen. Ling wordt zelfs drie keer genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede. Het verwondert me ook dat de Chinese overheid haar familie niet meer lastig gevallen heeft, dat ze het telefoonverkeer met Ling  toegelaten heeft en dat ze een uitreisvisum gegeven heeft aan heel haar  familie.

Chai Ling, Het kleine meisje van het grote plein, Uitgeverij The House of Books, Vianen/Antwerpen, 2012, 399 p.

Recensie door Jef Abbeel