Boudewijn. Koning met een missie - Mark van den Wijngaert en Emmanuel Gerard
Jammer dat de lancering van dit boeiende boek eenzijdig werd gestuurd naar het eerder bijkomstig ‘royality item’ over de manier waarop Koning Boudewijn zijn gade Fabiola zou hebben leren kennen. Dit fait divers zegt meer over de blijkbaar mediageile kardinaal Seunens, die als hoge geestelijke leider er zelf niet in slaagde de elementaire regels van confidentialiteit te respecteren, dan over het prille geluk van dit koppel. Dit thema voegt in feite niets wezenlijks toe aan het centrale thema van dit boek.
De deskundige kenners van het koningshuis, Mark van den Wijngaert en Emmanuel Gerard, voeren ons op een goed gedocumenteerde en onderbouwde manier door het leven van een getormenteerd personage. Opgroeien aan het hof is al geen doorsnee milieu voor een gewone jongen. Als die dan nog eens heel vroeg, amper vijf jaar, zijn moeder in tragische omstandigheden verliest en nog eens vijf jaar later de turbulentie van de Tweede Wereldoorlog moet meemaken, alweer in een heel artificieel milieu (namelijk in een ‘gouden kooi’ onder het oog van de Duitse bezetter) dan zou je voor minder het volwassen leven instappen met een reeds zwaar beladen rugzak. Als je dan, amper 20 jaar jong, zonder enige ernstige voorbereiding, de hopeloos verknoeide ‘winkel’ van je vader moet overnemen, dan zou je voor minder de juiste weg kwijt raken. Gelukkig verloopt het verhaal minder dramatisch, maar blijft er toch altijd een sfeer van tristesse rond Boudewijn hangen.
Stap voor stap voeren de auteurs ons door elke belangrijke levensfase van het hoofdpersonage. Waar hij aanvankelijk als trouwe zoon nog heel erg onder de eerder nefaste, zelfs wraaklustige, invloed vaan zijn vader en vooral zijn stiefmoeder staat, zien we Boudewijn geleidelijk evolueren naar een eerder zelfstandige maar soms ook koppige persoonlijkheid. Het duurt toch nog tien jaar eer hij vanonder die ouderlijke druk kan ontsnappen, mede dankzij zijn huwelijk met Fabiola en de aanhoudende druk vanuit de regering om de band tussen vader en zoon door te knippen. Maar zoals dat blijkbaar gaat bij ‘gekroonde hoofden’ komen andere spindoctors discreet achter de schermen aan de koordjes trekken. Zo had tsaar Nicolaas II zijn Raspoetin, koningin Juliana van Nederland stond heel sterk onder de invloed van Greet Hofman en Boudewijn had een meer dan luisterend oor naar het duo Kardinaal Seunens en de Ierse non Veronica O’Brien, samen met de oerconservatieve club van de Charismatische Beweging.
Doorheen de 42-jarige ambtsperiode van Boudewijn schetsen de auteurs ook een soms ontluisterend beeld van de Belgische politiek. Vermits de auteurs niet alleen toegang hadden tot officiële en openbare documenten, maar ook nog eens konden putten uit de memoires van de premiers waarmee Boudewijn heeft samengewerkt, krijgen we een boeiend maar tegelijk genuanceerd beeld van de recente politieke geschiedenis van dit land.
Wat opvalt, is dat het jaar 1960 blijkbaar een kantelmoment vormt. Niet alleen omdat de vorst op dat moment huwt met Fabiola, met daaraan gekoppeld de vrij snelle breuk met zijn vader en stiefmoeder, maar ook omdat vanaf dan zijn politieke invloed (voor zover die er nog was) heel snel afneemt. Waar hij eind van de jaren vijftig nog een niet altijd heilzame invloed had in het dossier rond de onafhankelijkheid van Kongo, zal vanaf de jaren 60 zijn politieke invloed vrij snel wegsmelten. De diverse fases in de staatshervorming deden hem eerder gruwen dan dat hij er enthousiast van werd. Maar heel dit proces heeft hij quasi niet meer kunnen sturen, laat staan tegenhouden. En hoewel zijn waarschuwingen aan het politieke establishment bijna profetisch ware (“het land dreigt onbestuurbaar te worden” …), luisterde in deze materie bijna niemand nog naar hem.
Merkwaardig is dan ook de evolutie, dat naarmate zijn politiek invloed steeds minder werd, zijn morele invloed steeds groter werd. Vandaar de titel van dit boek: Koning met een missie. Ultieme illustratie van deze evolutie was zijn weigering de abortuswet te ondertekenen (maart/april 1990). Hoewel hij hiermee openlijk toegeeft één bepaalde tendens binnen het politieke spectrum aan te hangen, begreep de bevolking zijn standpunt, en hoewel een meerderheid zijn mening niet deelde, was er een even grote meerderheid die een zekere bewondering opbracht voor zijn standvastigheid en principiële houding in dit dossier. Een heikel thema die in de meeste landen tot een zwar en diepe institutionele crisis zou hebben geleid, werd in dit surrealistische land uiteindelijk, mede dankzij de juridische spitstechnologie van de regering, zonder veel schade opgelost. De koning kwam sterker uit dit verhaal. De massale volkstoeloop naar aanleiding van zijn plots overlijden enkele jaren later toonde dit zonneklaar aan.
De auteurs leiden ons zo door het, al bij al hobbelig parcours van Boudewijn. De onderliggende boodschap die zij impliciet meegeven, is dat er zonder twijfel heel wat kritiek valt te geven op het functioneren van onze monarchie, maar dat, al bij al, deze instelling toch een belangrijke en soms matigende invloed heeft uitgeoefend in het politieke leven van dit land en zo nu en dan toch belet heeft dat er ergens een wiel afdraaide in de moeilijke race tussen links en rechts, Vlamingen en Walen, gelovigen en vrijzinnigen. Een meer dan lezenswaardig boek.
Mark van den Wijngaert en Emmanuel Gerard, Boudewijn. Koning met een missie, Davidfonds, 2018
Recensie door Mark Bienstman
