Het Vlaanderen waar we niet over praten - Assita Kanko

Ze was jong, ze had talent. Niemand kan dat ontkennen. Ze was geliefd en waarschijnlijk ook benijd. Een Vlaamse, een Belgische, een vrouw ‘van bij ons’. Lies Lefever had het in Vlaanderen gemaakt. Ze had er haar geluk gevonden, ver van haar wortels. Het bewijst dat Vlaanderen een hart en kansen heeft voor mensen die het leven op de proef gesteld heeft. Ook als ze niet blank zijn en niet typisch voor Oost-Vlaanderen of Antwerpen, of een dorpje met een naam die een Waal niet uitgesproken krijgt en dat in de ogen van een Brusselaar onwaarschijnlijk schone straten heeft.

Het is een Vlaanderen dat we te slecht kennen en waar we te weinig over praten, het Vlaanderen van Lies Lefever en zoveel andere mensen die er hun vleugels hebben kunnen uitslaan. Geen wonder: haat en geweld liggen veel beter in de markt.

Ik heb Vlaanderen leren kennen door er lezingen over mijn boeken en over vrouwenrechten te geven. Ik heb er met de mensen gepraat en soms gediscussieerd. In dat onbekende, open, genereuze Vlaanderen kunnen mensen Belg worden en hun talent ontplooien. Ze hoeven niet Marie of Jan te heten of de juiste kleur te hebben, als ze maar de taal spreken die de mensen begrijpen, de taal van Vondel.

Paradoxaal genoeg gaat zoveel openheid samen met een soms verbluffende wreedheid. De wreedheid waarmee de nieuwe Miss België, Angeline Flor Pua, werd geconfronteerd, gewoon omdat die briljante jonge vrouw, een pilote in spe, een on-Vlaamse naam heeft, van Filipijnse afkomst is en het heeft gewaagd het kroontje van Miss België 2018 te winnen. Schande. Hoe durft iemand zo mooi, zo intelligent en zo charmant te zijn? Schande. Hoe durft ze te denken dat ze een Vlaamse is, een Belgische, een vrouw ‘van bij ons’? Gelukkig heeft de jonge Antwerpse er haar glimlach niet bij verloren.

Ik heb vanochtend een kleine telefonische enquête gehouden bij Aziatische, Afrikaanse, blanke en Noord-Afrikaanse vrienden en kennissen over het racisme, de manier waarop ze het ervaren en hoe ze erop reageren. Vrouwen vertellen over een cocktail van seksisme en racisme. Een Belgische met Chinese roots wordt voor spleetoog uitgescholden en krijgt zelfs op chique evenementen schunnige avances te horen. Vrouwen vertellen hoe iedereen hen aanstaart als ze een restaurant binnenkomen, en hoe koel ze worden bediend. Zelfs Oprah Winfrey zou er niet aan ontsnappen. Wil je een jurk passen? ‘Kijk misschien eerst eens naar de prijs’, met een minachtende blik.

De meeste slachtoffers reageren verbijsterd op dat racisme dat je niet kunt bewijzen. ‘Ik ben elke keer in shock’, zegt iemand. Ik herken dat gevoel. Het gevoel dat ik iets had moeten zeggen. Het juiste antwoord komt altijd te laat, op het ogenblik zelf sta je met je mond vol tanden. Wat kun je doen? Wij denken dat we als de rest zijn en als anderen dat niet doen, staan we paf.

Het ergst is het voor de kinderen. Een paar jaar geleden zei een kind tegen mijn dochter, die van gemengd ras is, dat ze een couleur caca had. Ik wist niet hoe ik daar met haar over moest praten. Hoe kon ik haar geruststellen, haar verdedigen, haar helpen om ermee om te gaan als ik er niet was? Hoe kon ik beletten dat kinderen die vreselijke dingen zeggen? We staan weerloos tegen het racisme, of het nu boosaardig is of dom, of allebei. Meestal rest ons alleen verontwaardiging.

Die wreedheid van het racisme is niet eigen aan Vlaanderen, maar ze bestaat hier wel. Net als in Wallonië of Frankrijk. Werd de vorige Franse minister van Justitie, Christiane Taubira, niet psychologisch aangevallen met grapjes over apen en bananen? De wreedheid is overal. Denk maar aan het voetbal, waar zwarte spelers vaak voor aap worden uitgescholden. Je vindt ze in elke gemeenschap. Racisme tegen blanken, racisme tegen zwarten, racisme tegen iedereen die anders is. Het bestaat. We denken soms te vaak dat de typische racist blank is. Dat is niet zo.

Racisme kan iemand beletten om zich te ontplooien, maar ik weet ook uit ervaring dat vastberadenheid de zwaarste hindernissen kan overwinnen. Het is vreemd dat zoveel wreedheid naast zoveel generositeit bestaat. Vreemd dat we er nooit bij stilstaan hoeveel moeite het iemand kost om zich te integreren. Lukt het ooit helemaal? Mensen zeggen wel dat ze bereid zijn om een goed geïntegreerde immigrant te accepteren, maar is dat echt waar? Waarom moet je in de ogen van sommige mensen Marie of Jan heten en de juiste kleur hebben om echt Belgisch en Europees te zijn?

Ik vind het niet zo ingewikkeld. Lies Lefever was Belgisch. Miss België is dat ook. Ik ben Belgisch en Europees. Want Europa is geen verhaal van huidskleur of namen. Het is een kwestie van keuzes en van waarden. Belg zijn, betekent dat je de waarden van ons land kent, uitdraagt en verdedigt. De waarden van Europa.

We moeten hard ons best doen om de kleingeestigheid van het racisme achter ons te laten en het woord integratie een echte betekenis te geven. Integratie impliceert een dubbele verantwoordelijkheid. Eerst die van de mens die integreert, want het is belangrijk dat je je aanpast – ik vind dat zelfs een morele plicht. En dan die van de rest: waarom is de ander alleen maar af en toe Belg, afhankelijk van het humeur, van nederlagen, van overwinningen, van dromen?

Assita Kanko

Author, columnist and politician

Follow me: @Assita_Kanko