De nieuwe globalisering - Paul De Grauwe
In grote delen van de wereld is globalisering een bron van hoop en optimisme. Bij ons is ze eerder oorzaak van angst. Dat heeft alles te maken met het feit dat globalisering winnaars en verliezers creëert. En de winnaars van de globaliseringsdynamiek van de laatste 30 jaar zijn vooral te vinden in Azië, en in China in het bijzonder. Globalisering heeft er inderdaad voor gezorgd dat meer dan 600 miljoen mensen uit de extreme armoede werden verlost. De verliezers van de globalisering zijn geconcentreerd in de Westerse landen die hun industriële tewerkstelling hebben zien dalen als sneeuw voor de zon.
Er zijn bij ons ook winnaars natuurlijk. Ik denk aan onze voetbalspelers in de Premier League. Sommige van die spelers halen nu hun neus op voor een wedde van 100.000 euro per week. Dat is ook globalisering. Het is belangrijk de dynamiek van globalisering goed te begrijpen. En die dynamiek is sinds een dertigtal jaren grondig aan het veranderen. Richard Baldwin, een Amerikaanse econoom die in Genève doceert, publiceerde eind vorig jaar een magistraal boek, The Great Convergence, over de veranderende dynamiek van globalisering. Hij noemt de globalisering die zich heeft doorgedrukt sinds 1990 de Nieuwe Globalisering. Die contrasteert met de Oude Globalisering die in de 19e eeuw op dreef kwam.
Hier is zijn analyse. Gedurende de geschiedenis daalden de kosten van het vervoer van goederen, ideeën (kennis) en mensen. Die daling gebeurde echter niet aan hetzelfde ritme. De kosten van het transporteren van goederen daalde eerst. Dat begon in de 19de eeuw. Het zorgde ervoor dat de eerste fase van de globalisering een heel bijzonder patroon vertoonde. De industriële productie werd gecentraliseerd in het Westen (Europa en Amerika) waar de kennis geconcentreerd bleef. Die kennis kon niet gemakkelijk overgedragen worden naar andere delen van de wereld. De wereld divergeerde. Productie en inkomen stegen in het Westen maar stagneerden in de rest van de wereld.
Daar kwam verandering in met de ICT-revolutie. Die maakte het mogelijk om op een heel goedkope en snelle wijze kennis te verplaatsen naar andere delen van de wereld waar de lonen laag waren gebleven. Ondernemingen grepen de kans en begonnen aan outsourcing te doen van delen van het productieproces naar Azië en Oost-Europa. Ze konden dat doen omdat de ICT-revolutie het mogelijk maakte de productie geografisch te decentraliseren zonder de controle erover te verliezen. En zo werd een enorme boost gegeven aan de industrialisering van Azië en Oost-Europa, terwijl industriële tewerkstelling bij ons spectaculair daalde. Het gevolg van deze Nieuwe Globalisering is dat het minder en minder zinvol is te zeggen dat een BMW-wagen een Duits product is, of de iPhone een Amerikaans product. Het zijn globale producten. BMW en Apple zijn nu de firma’s die de coördinatie verzorgen van de globale merkproducten BMW en iPhone. Die coördinatie creëert wereldwijde productienetwerken waar de duizenden componenten die een BMW-wagen en iPhone tot stand komen.
De Nieuwe Globalisering heeft een aantal belangrijke implicaties. Trump droomt van invoertarieven. Theresa May, samen met de Brexiteers die haar aan de macht hebben gebracht, dromen van een nostalgisch nationalisme waarin ze controle verkrijgen over de grenzen. Dit zal onvermijdelijk ook tot invoertarieven leiden. Landen die zo iets doen snijden zich af van de internationale productienetwerken die het kenmerk zijn van de Nieuwe Globalisering. Als ze dat doen zullen ze geconfronteerd worden met een groot verlies aan competitiviteit. De componenten die in die globale producten zitten zullen telkens als ze de Britse en Amerikaanse grenzen oversteken belast worden. Vermits de ‘waarde-ketens’ in die netwerken steeds langer worden zullen die landen hun producten uit de internationale markten prijzen.
Nationalisme heeft dus een prijs. Maar dat kan de leiders van Groot-Brittannië en de VS vandaag geen moer schelen, gedreven als ze zijn door de golf van nationalisme die ze zelf hebben aangewakkerd.
Paul De Grauwe
De auteur is professor economie aan de London School of Economics
Links
