Op eigen kracht - Mathias Bienstman
Vaak is er enig scepticisme wanneer een boek rond de milieuproblematiek verschijnt: “Toch weer geen geitewollesokken verhaal van een of andere wellicht goed bedoelde idealist die via een reeks droombeelden een nieuwe en vooral betere wereld beweert aan te bieden?” Niets is minder waar bij dit nieuwe boek van Mathias Bienstman (stafmedewerker van de Bond Beter Leefmilieu BBL). Vertrekkende van de euforie na het bereiken van het klimaatakkoord van Parijs eind 2015, maar nog meer na de ontnuchtering bij de verkiezing van Donald Trump tot vijfenveertigste president van de Verenigde Staten in 2016, en het totale ongeloof medio 2017 bij het opzeggen door de VS van dit zo moeizaam bereikte akkoord van Parijs door diezelfde Trump, gaat de auteur op zoek naar hoe het nu verder moet.
Vooreerst analyseert hij glashelder en op basis van uitgebreide en objectieve wetenschappelijke documentatie waarom Trump en de Republikeinen zo tegen dit klimaat akkoord zijn. De voornaamste spil in dit conservatieve netwerk zijn de gebroeders Koch die hun onmetelijk fortuin verzameld hebben in de olie-industrie. Beter dan wie ook beseffen zij dat een omschakeling weg van fossiele brandstoffen, niet alleen hun industrie maar ook alle daar nog “opgestapelde” rijkdom waardeloos dreigt te maken. Hetzelfde geldt trouwens voor alle olie- en/of gas producerende landen in het Midden-Oosten, Rusland en een aantal van de vroegere Sovjetrepublieken. Heel deze omschakeling zou dus verstrekkende economische gevolgen hebben, maar minstens even ingrijpende geo-politieke consequenties.
Daarom financieren de gebroeders Koch dankzij hun rijkdom al jaren in een subtiel netwerk van zogenaamde denktanks en studiecentra, verspreid over de hele wereld. Die trachten de talrijke studies die verschijnen over de nefaste impact van fossiele brandstoffen en de klimaatopwarming, systematisch in twijfel te trekken en zelfs in een verdacht daglicht te plaatsen. Deze bewuste desinformatie, samen met uitgekiende lobbycampagnes, heeft een groot deel van de Republikeinse Partij aangetast en verklaart waarom Trump zijn rampzalige beslissing heeft genomen. Deze tegenslag mag echter geen reden zijn om moedeloos te worden. Integendeel voor Europa, met als vrij onverwachte bondgenoten China en India (toch twee van de meest vervuilende economieën ter wereld) betekent dit een nieuwe en unieke kans om op gebied van energie, mobiliteit en leefmilieu een economische en technologische voorsprong te nemen op de Verenigde Staten.
In drie afzonderlijke hoofdstukken beschrijft de auteur achtereenvolgens hoe wij op een realistische manier afscheid kunnen nemen van kernenergie zonder onze bevoorrading van elektriciteit in het gedrang te brengen. Zonnepanelen niet alleen op woningen maar ook op alle mogelijke vrije open ruimtes en openbare gebouwen. Ook een, liefst Europees, netwerk van windenergie bij voorkeur van op de Noordzee kan ons al een heel eind op weg helpen. Onze mobiliteit kunnen we, aldus Bienstman, perfect organiseren zonder nog een beroep te moeten doen op diesel en benzine. Niet alleen een efficiënter openbaar vervoer en car-pooling zijn hier de “usual suspects”, ook elektrische wagens (binnenkort ook meestal zelfrijdend) vormen daarbij een sleutelelement, ook al omdat al deze wagenq als “stockage capaciteit” kunnen worden gebruikt op momenten dat er bijvoorbeeld veel gratis zonne- of windenergie beschikbaar is.
Ook de manier waarop wij ons wagenpark gebruiken, kan de nood aan het aantal wagens en de in beslag genomen schaarse ruimte drastisch doen dalen. Wetende dat nu meer dan 90% van de tijd onze wagens stilstaan en heel veel openbare ruimte in beslag nemen, zal er ons toe aanzetten meer gebruik te maken van autodelen en/of transport op maat. Bijvoorbeeld alleen een auto huren als we echt een verplaatsing moeten maken die we niet kunnen organiseren met het openbaar vervoer. Deze elektrische auto’s worden dan best op voorhand besteld en komen ons zelfrijdend oppikken op het door ons gevraagde uur. Waar de trip ook eindigt, de auto begeeft zich, opnieuw zelfrijdend, naar de volgende meest dichtbij gelegen klant. Resultaat: minder behoefte aan wagens, minder verkeer op onze wegen en vooral veel minder behoefte aan openbare en/of private parkeerplaatsen. Het leefmilieu wint in dit scenario driemaal: minder uitstoot, minder verkeer, minder beslag op de schaarse groene ruimte.
Hoewel de auteur zelf aangeeft dat dit ideaal scenario nog niet direct voor morgen is, spreken we hier toch niet over dromerij of science fiction. Alle scenario’s die hij beschrijft zijn vandaag al perfect mogelijk vanuit een louter technisch en technologisch standpunt. Het is nu vooral kwestie de nodige economische verdienmodellen te ontwikkelen, onze juridische regels aan te passen (zoals het verkeersreglement, verzekeringen, enzovoort), en ook politiek te zien wat best centraal wordt aangestuurd door de overheid en wat we best aan het individu en de vrije markt overlaten. Voor dit boeiende maatschappelijk debat, dat uiteindelijk over veel meer gaat dan alleen maar ons leefmilieu, reikt dit boek een grote rijkdom aan reflectie- en discussiemateriaal aan. Een echte aanrader voor wie zinvol over onze toekomst wil nadenken.
Mathias Bienstman, Op eigen kracht. De bevrijding van gas, olie en kernenergie, Borgerhoff & Lamberigts, 2017
Recensie door Mark Bienstman
