In de economie van morgen zijn zebra's belangrijker dan eenhoorns en feniksen

Nu het ergste van de coronacrisis op sanitair vlak achter ons lijkt te liggen, gaat alle aandacht naar de economische klappen die het virus al heeft toegediend en nog zal toedienen en naar de vraag hoe de maatschappij daarvan zal kunnen herstellen. Hoe gaan de bedrijven hieruit komen? Gaan veel ondernemingen vanaf nu daadwerkelijk meer vertrouwen geven aan hun medewerkers en hen toelaten om vaker thuis te werken? Gaan ze af en toe de tijd nemen om te reflecteren of stappen ze snel weer in een ratrace van altijd meer en altijd sneller? Blijven ze focussen op winst, groei en bonussen of zullen ze nu beter beseffen dat aan die jacht op steeds meer, ook een zwaar maatschappelijk prijskaartje hangt?

Feniksen en eenhoorns

Het is altijd bon ton geweest om het economische leven en ondernemingen met dieren te vergelijken. Denk maar aan de beren- en de stierenmarkt op de beurzen. Toekomstgoeroe en bestsellerauteur Peter Hinssen doet dat ook in zijn nieuwste boek “The Phoenix and the Unicorn”. Twee dieren die verwijzen naar twee types ondernemingen. Als hij het over de feniksen heeft, verwijst hij naar de bedrijven die net als de mythische vogel in staat zijn om een oude cyclus achter zich te laten en erin slagen om uit hun as te verrijzen. Het zijn de Walmarts, de Volvo's, de Disney's, de Apples, de Microsofts die er altijd weer in slagen zich aan de veranderende context aan te passen. En de eenhoorns zijn de briljante starters die in een mum van tijd zo snel weten te groeien dat ze de magische kaap bereiken van een waarde van één miljard dollar. Hinssen breekt daarbij een lans voor het eerste soort bedrijven, die misschien minder vaak en minder spectaculair in het nieuws komen dan de eenhoorns, maar die, zich, onder andere door goed naar de eenhoorns te kijken, altijd weer weten aan te passen, zodat ze klaar zijn voor “the day after tomorrow”, de titel van één van de vorige succesboeken van Peter Hinssen.

Ontluisterende verhalen

Het boek van Hinssen focust op wat bedrijven moeten doen om te innoveren en op hoe ze dat kunnen doen. Het legt veel innovatiecases onder de loep die tonen hoe traditionele bedrijven zichzelf als het ware “opnieuw” weten uit te vinden. Tegelijk geeft het boek ook een boodschap over de eenhoorns: we kunnen niet anders dan onder de indruk zijn van wat de eenhoorns van deze wereld neerzetten. De verhalen van ondernemers die bereid zijn om risico’s te nemen en totaal nieuwe bedrijfsmodellen uit te proberen kunnen zeker inspirerend zijn, maar de magie ervan is de jongste tijd, om het zacht uit te drukken, toch een beetje weggeëbd. Zeker na een aantal ontluisterende verhalen, onder meer over het coworkingbedrijf WeWork, werd duidelijk dat eenhoorns vak veel minder mythisch zijn dan ze soms zelf willen doen geloven. Ook de zakenbladen The Economist en Trends hadden daar trouwens al op gewezen ( https://trends.knack.be/economie/bedrijven/unicorns-trekken-met-zijn-allen-naar-de-beurs-bedenkingen-bij-de-mythevorming/article-normal-1458575.html).

Veelzeggend

Dat uitgerekend Peter Hinssen, die in Vlaanderen naam en faam maakte, door Silicon Valley te verheerlijken en er honderden Vlaamse bedrijfsleiders mee naar toe te nemen, in zijn nieuwe boek de aandacht richt op de feniksen in plaats van op de eenhoorns is veelzeggend en heeft volgens mij een grote symboolwaarde: het geeft aan dat ook hij aanvoelt dat we de economie de jongste jaren veel te vaak door een veel te eenzijdige bril hebben bekeken. Dat we “succes” enkel definieerden in de vorm van geslaagde kapitaalrondes bij startups en van de zwaartekracht tartende groei van scale-ups. De transformatiekracht van de feniksen, die in sommige gevallen ook dinosaurussen zijn, is heel lovenswaardig.

Opnieuw uitvinden moet buiten het bestaande kader

Ook na de coronacrisis zullen ondernemingen de kracht van de feniks nodig hebben om te verrijzen en zich opnieuw uit te vinden. Maar precies daar knelt ook het schoentje. Dat opnieuw uitvinden, moet in mijn ogen verder gaan dan terugkeren naar alles wat zo vertrouwd is. De politici schuiven dezer dagen in rijen aan om te zeggen dat we terug een sterke economie nodig hebben. Maar was die economie wel zo sterk? Ze stuikte immers als een kaartenhuisje ineen door het virus. Pijnlijk duidelijk kregen we te zien hoe afhankelijk ze is geworden van de "fabriek" China. Pijnlijk duidelijk kregen we te zien dat ze in essentiële sectoren gedragen wordt door mensen die daar in financiële en in algemene termen gesproken het minst waardering voor krijgen. Moeten we terug naar een economie, die er ook al vóór corona voor zorgde dat in dit land 400.000 mensen thuis zaten omdat ze de ratrace niet meer aankonden? Moeten we terug naar een economie die – wat men ook moge beweren – kwantiteit belangrijker vindt dan kwaliteit? Naar een economie die aandeelhouderswinst en kortetermijndenken belangrijker vindt dan welzijn en duurzame groei?

Ruimte voor een andere curve

Misschien hebben we net als Peter Hinssen wel ingezien dat de eenhoorns die hun investeerders beloven uit te groeien tot de nieuwe Googles en Amazons, uiteindelijk niet de wijsheid in pacht hebben. Misschien hebben we ingezien dat de opgang van een woord als “fake news”  niet toevallig gelijk liep met de doorbraak van sociale mediasites zoals Facebook. Maar dat betekent volgens mij niet dat de economie volop moet inzetten op de feniksen. Want feniksen vinden zichzelf opnieuw uit om sterker weer de draad op te pikken van hetzelfde. Na de knik in de economie is het volgens mij tijd dat we niet langer alleen maar naar de groeicurve kijken die wordt uitgedrukt in het BBP cijfer maar ook andere curves in het oog blijven houden, dat we niet langer eenhoorns en feniksen verheerlijken maar ook ruimte maken voor een ander dier. In 2020, het jaar van corona, waarin we eigenlijk tien jaar vooruit zijn gekatapulteerd in de tijd, is het tijd voor de zebra.

Het momentum is daar voor de zebrabedrijven

Zebrabedrijven proberen oplossingen te vinden voor echte problemen in onze wereld en tegelijk bestaande falende sociale systemen te repareren. Zebrabedrijven proberen een evenwicht te vinden tussen winst en “purpose”, en ondersteunen de democratie, terwijl ze zich richten op het delen van macht en middelen. Door dit te doen, creëren 'zebra's' een eerlijkere en meer verantwoordelijke samenleving die helpt en geneest, door te luisteren naar de klanten en gemeenschappen die ze bedienen. Zebrabedrijven verdienen veel meer aandacht. Zolang we echter welvaart enkel blijven bekijken in materiële termen, zoals ook Peter Hein van Mulligen, de topman van het Nederlands Centraal bureau voor Statistiek doet in dit artikel https://www.trouw.nl/economie/de-cijferman-van-nederland-we-blijven-er-maar-op-vooruitgaan~b3d481056/?utm_campaign=shared_earned&utm_medium=social&utm_source=linkedin en zolang 95% van de investeringen van de durfkapitalisten gaan naar ondernemingen die niet als zebrabedrijf gecatalogeerd kunnen worden, blijven de zebra’s, die trouwens niet zelden worden geleid door vrouwen, veel te vaak beschouwd worden als ondergeschoven kindjes. Er moeten meer succesverhalen komen over zebrabedrijven die aantonen dat “beter voor mij” en “beter voor de wereld” wel degelijk kunnen samengaan. En die zijn er. Alleen komen ze in de traditionele media te weinig aan bod. Met Re-story staan we klaar om die verhalen te omarmen en uit te dragen. 

Geert Degrande is Co-Founder bij Re-Story : Impact journalistiek