De ‘kosten’ van het communisme alleen al in termen van menselijk leed – mannen, vrouwen en kinderen die zijn vermoord, gemarteld, als slaven afgebeuld in werkkampen, of vanwege ‘afwijkende’ opvattingen werden opgesloten in psychiatrische inrichtingen – zijn immens. Ze overtreffen zelfs verre het aantal slachtoffers van het nationaal-socialisme (Courtois et al, 1997). Het leed dat het communisme berokkende heeft in ons deel van de wereld echter veel minder aandacht gekregen dan het leed dat door het Derde Rijk is teweegbracht.