Dante's Inferno, wanneer wokisme en jihadisme elkaar ontmoeten - Gert Jan Geling

‘Geen Mohammed meer, wel pausen in Dante’s Inferno’, kopt de krant De Standaard. In een interview met de krant legt uitgeverij Blossom Books uit dat in de nieuw te verschijnen vertaling van Dante Alighieri’s Goddelijke Komedie: De Hel een passsage over de profeet Mohammed is geschrapt. De reden hiervoor: ‘we willen niet nodeloos kwetsen’, aldus de uitgeverij.

Volgens Blossom Books is het van belang om de klassieken van de literatuur op een toegankelijke en prettige manier beschikbaar te maken voor nieuwe, vooral jongere lezers en zou het jammer zijn als die lezers door die passage op de tekst zouden afknappen. De moderne, humanistische boodschap van Dante is volgens hen daarvoor te belangrijk, zeker ook voor jongeren uit ‘andere culturen’.

Het interview leidt tot de nodige ophef op sociale media, en in het bijzonder onder schrijvers. In een reactie op deze ophef maakt de uitgeverij eens te meer duidelijk dat ze met het schrappen van deze passage wil voorkomen dat moslims aanstoot nemen aan het boek. Pausen, homo’s en joodse hogepriesters daarentegen worden in de nieuwe vertaling niet ontzien. Het racisme van de lage verwachtingen ten aanzien van moslims viert blijkbaar ook op de burelen van Blossom Books hoogtij.

Nu zou je kunnen denken ‘so what’. Wat maakt het nu uit dat een dergelijke passage geschrapt wordt? En is het niet juist goed dat een uitgeverij inclusief probeert te vertalen? Maar als we zo redeneren, missen we hier het bredere probleem. En dat is dat met deze vertaling wokisme en jihadisme elkaar ontmoeten. Jihadisten en andere islamitische fundamentalisten proberen met bedreigingen en geweld ook te voorkomen dat de islam en Mohammed bespot worden. De vrijheden van cartoonisten, schrijvers, columnisten, leraren en vele anderen staan daardoor in veel landen al decennia onder druk.

En woke doet naar nog een schepje bovenop. Alles wat kwetsend is voor moslims moet aangepakt worden omdat moslims een zogenaamde gemarginaliseerde groep zijn. Maak je je schuldig aan het kwetsen van deze groep, dan ben je in woke ogen een racist. Wanneer de woke-invloed zich laat gelden in de literaire wereld, dan krijg je dus dat klassiekers door uitgeverijen en vertalingen eigenlijk gewoon verkracht worden, zoals in dit geval.

Dit is vooral een typisch westers fenomeen. De Belgische activist Dyab Abou Jahjah wees er in een reactie op de ophef op dat de passage over Mohammed er in Arabische vertalingen van Dante’s werk gewoon nog instaat. Volgens hem is er hier dan ook geen sprake van islamiseren of soumission, maar van wokiession. Oftewel: vanuit islamitische hoek heeft hier niemand om gevraagd. Het zijn de uitgever en de vertaler die er uit zichzelf toe besluiten. Alleen al de angst om moslims te kwetsen is reden genoeg om een literaire klassieker te censureren. De westerse aanhangers van de woke-ideologie laten zich hiermee eens te meer gelden, en het wordt hiermee duidelijk wat de bizarre effecten van hun ideologie kunnen zijn.

Want er staat niet één boek op het spel, maar veel meer dan dat. In mijn boek Over Politieke Correctheid (2018) waarschuwde ik al voor een trend in de literaire wereld waarbij politieke correctheid zou kunnen gaan leiden tot (zelf)censuur onder schrijvers en vertalers. In de Engelstalige wereld was de sensitivity reader in opmars, een fenomeen dat ook in Nederland inmiddels aan de deur klopt. Sensitivity readers controleren boeken op beledigend taalgebruik, stereotypes of anderszins onwenselijk geachte inhoud. Het is een vrij schimmig en ondoorzichtig fenomeen, waarbij de lezer eigenlijk niet weet welke censuur er precies op een boek heeft plaatsgevonden, tenzij een uitgeverij dat expliciet meldt, zoals in deze casus.

Nu kan het zijn dat Blossom Books besloten heeft om de passage over de profeet te schrappen om de nodige ophef, en daarmee ook media-aandacht, te genereren rondom de verschijning van de nieuwe vertaling. In dat geval: slimme marketingsstrategie. Maar waarschijnlijker is dat de uitgeverij daadwerkelijk wil voorkomen dat een klassieker  kwetsend kán zijn voor sommige moslims, en daarmee accepteert dat censuur bon ton is. Een dergelijke trend is dodelijk voor zowel de literatuur als de open samenleving.

Want wanneer woke de klus klaart die jihadisten nooit geklaard kregen, weten we dat we een probleem hebben. En dat probleem is nu, dankzij de eerlijkheid en openheid van Blossom Books, des te meer zichtbaar geworden.

Gert Jan Geling is kernlid van Liberales

Deze opinie verscheen eerder op vrij-links.nl