Ecoveganisme - Sebastiaan Bolt

“Dit boek gaat over de keuzes die wij maken. Die veroordeel ik. Omdat er onnodig leed bij komt kijken. Maar dit boek gaat ook over verbinding. Over de liefde. Met jezelf en de ander.” - Sebastiaan Bolt

In de trein naar Nijmegen begin ik te lezen in het boek Ecoveganisme. Mijn zoektocht naar een rijk, stil en verbonden leven van Sebastiaan Bolt. Een klein boekje vol zwartgedrukte kopjes met korte alinea’s waarin Bolt uiteenzet hoe hij leeft volgens het niet-schaden principe: alles is moreel geoorloofd zolang je geen schade aan anderen berokkent. Dus met volledig respect voor alle dieren (inclusief mensen), de aarde en toekomstige generaties. Zijn ecologische voetafdruk is klein genoeg dat één aarde voldoende is om zijn levensstijl te ondersteunen, in tegenstelling tot veel mensen (inclusief mijzelf) die een te grote ecologisch voetafdruk hebben. Een veganistische leefstijl is een belangrijke stap om je ecologische voetafdruk te verkleinen en Bolt leeft dan ook ecologisch veganistisch.

Milieufilosoof Floris van den Berg schreef het voorwoord voor dit boek en hierin waarschuwt hij voor de ongrammaticale zinnen van Bolt. Hij benoemt dat er soms gezocht moet worden in de context of Bolt refereert aan een bestaande opinie of zijn eigen ideeën beschrijft. Het is een waarschuwing die intrigeert, want hoe leesbaar is zo’n boek? Bijzonder leesbaar blijkt al na het eerste hoofdstuk. Bolt schrijft geen academisch paper, met een bekende en voorspelbare opbouw. Hij schrijft op een manier die past bij het dagelijks leven. Het grote contrast tussen theorie en praktijk, dat in zoveel boeken en artikelen centraal staat, is hier niet aanwezig. Het boek is een samenkomst van ideeën die onverwacht opkomen, verbindingen die gelegd worden met gelezen ideeën van anderen en levenservaring. Soms leidt dit tot stellingen die wat kort door de bocht zijn, maar Bolt claimt ook niet dat hij een boek vol oplossingen schrijft. Als je op zoekt bent naar een boek vol complexe analyses heb je met Ecoveganisme het verkeerde boek te pakken, al kan het ook dan een mooi startpunt zijn voor verder onderzoek en gesprekken. Bolt deelt zijn visie, om je te helpen kritisch naar je eigen gedrag te kijken en ideeën aan te reiken om je ecologische voetafdruk te verkleinen. Heb je bijvoorbeeld al eens nagedacht over de impact van een grafsteen op onze wereld? Of wat de liefde voor mens, dier, natuur en toekomstige generaties te maken heeft met een wakawaka lamp of een paar klompen?

Van den Berg benoemt in het voorwoord de hak-op-de-tak schrijfstructuur van Bolt. Qua onderwerpen klopt dit. Er komt van alles aan bod zonder een duidelijke structuur in de volgorde. Maar ieder onderwerp wordt geïntroduceerd door een vetgedrukt kopje en Bolt houdt zich hier secuur aan. Hij laat de verschillende thema’s en onderwerpen niet door elkaar lopen en ook de kadering door de hoofdstukthema’s is goed gekozen. Dit samen geeft een prettige structuur en maakt het boek heel makkelijk leesbaar. Het is hierdoor een ideaal startpunt om met mensen in gesprek te gaan over de uitdagingen van de ecologische crisis waarmee we geconfronteerd worden. Bolt weet de kern van belangrijke inzichten terug te brengen tot de kern. Discussies waar stapels boeken over geschreven zijn, vat hij samen in een paar eenvoudige zinnen. Een voorbeeld: “Mensen die gediagnosticeerd zijn zeggen dingen als ‘ja dat werkt bij mij ook zo. Want ik heb die of die diagnose.’ Het is gedragsanalyse. Omdat jij zo werkt, heb je die diagnose. Dat is wat anders. We weten weinig van de hersenen. Diagnoses zijn vooralsnog geen biologisch gegeven.”[1]

Al lezend loop ik over het perron in Deventer, waar ik wacht op de volgende trein. Na een tijdje kijk ik op uit het boek, naar de vlinders, bijen en hommels die hier rondvliegen. Er is een kleine tuin vol bloemen gecreëerd op het perron. Een kleine strook met bloemen en planten en direct zoveel leven, prachtig! Een mooi voorbeeld van een kleine investering met een groots effect. Dit past goed bij de boodschap die Bolt uitdraagt met dit boek. Hij is eerlijk en realistisch. Hij leeft op een manier die veel mensen als extreem zullen zien. Hij weet dit en accepteert het volledig. Hij vraagt ook niet aan zijn lezers om op precies dezelfde manier te gaan leven, iets dat uniek is binnen veganisme activisme. Vaak geldt hier de stelling: als je geen veganistische leefstijl hebt, ben je verkeerd bezig. Ondanks dat ik het hier persoonlijk mee eens ben, en Bolt ook, weet ik ook dat deze aanvallende houding vooral tot weerstand leidt en dus niet tot een grotere groep (eco)veganisten. Bolt heeft hierin een goede balans gevonden: hij is eerlijk en direct zonder (te) aanvallend te zijn.

Bolt deinst niet weg van kritische zelfreflectie en dit draagt bij aan de eerlijkheid dat zijn verhaal kracht geeft. Hij is open over zijn uitdagingen om morele keuzes te maken, zijn geschiedenis als patiënt binnen de geestelijke gezondheidszorg en hoe dit zijn leven en zijn visies heeft beïnvloed. Zijn unieke leefstijl, die ook mede door zijn geschiedenis zo is vormgegeven, biedt ons allen een mooi en belangrijk perspectief op ons eigen leven. Om zijn verhaal te kunnen begrijpen moet je als lezer een andere taal accepteren dan je waarschijnlijk gewend bent uit vele andere boeken. Korte zinnen, die vaak net niet helemaal de regels volgen en soms doen denken aan poëzie. Ervaring en onderzoek leert dat mensen die niet precies in een kader passen vaak minder of niet serieus genomen worden. Filosoof Miranda Fricker refereert hiernaar met de term testimonieel onrecht (testimonial injustice). Hiermee doelt ze op het onrecht dat ontstaat wanneer een lezer onterecht de schrijver minder geloofwaardigheid toekent op basis van een vooroordeel. Bolts verhaal is belangrijk voor ons allemaal die hier op aarde leven en we doen er ook allemaal goed aan om zijn verhaal serieus te nemen. En hij bewijst dat voorspelbare structuur en taal niet altijd nodig zijn om een boodschap goed over te brengen. De vraag is: ben je bereid te luisteren?

Het boek is uit en de trein komt weer aan op mijn thuisstation. Lopend naar huis denk ik na over welke stappen ik nog meer kan zetten om zo te leven dat ik nog meer in balans kom met de aarde. Ik pak wat sigarettenpeuken van de grond en gooi ze in een afvalbak. Een kleine start.

Recensie door Lisa Jansen

De auteur is filosoof

Sebastiaan Bolt, Ecoveganisme, Uitgeverij Boekscout, Soest, 2022

[1] Lees voor verdere verdieping van dit onderwerp bijvoorbeeld het boek Mensen zijn ingewikkeld van Floortje Scheepers.