Niemand kan voor jou beslissen wat er met je lichaam gebeurt – Andreas Tirez

We zijn bijna twee jaar ver in de pandemie en we zitten midden in de zoveelste golf. Geen wonder dat er stemmen opgaan om vaccinatie algemeen te verplichten. Hoewel de baten hiervan duidelijk zichtbaar zijn, ben ik toch tegen.

In een liberale democratie heb je als individuele burger een aantal grondrechten die niemand van je kan afnemen. Ook niet door een democratische meerderheid. Het recht op lichamelijke integriteit is een van die grondrechten. Niemand kan voor jou beslissen wat er met je lichaam gebeurt. Vaccinatie valt daaronder.

Toch is er al een algemene vaccinatieplicht, namelijk tegen polio. Maar dit is een plicht voor kinderen. Omdat zij nog niet voor zichzelf kunnen beslissen, laten we dat in principe over aan de ouders. Maar als ouders zouden beslissen om hun kind niet te laten vaccineren, dan komt de overheid tussen. En dus is er indertijd beslist om algemeen te verplichten.

Zo is er ook de leerplicht. Opnieuw, die geldt niet voor volwassenen, maar voor kinderen, om dezelfde reden: kinderen kunnen nog niet voor zichzelf beslissen en we achten onderwijs nodig om zich te kunnen ontwikkelen.

De essentie van de liberale democratie met haar individuele grondrechten is dat volwassenen geacht worden om voor zichzelf te kunnen beslissen en de consequenties daarvan te dragen. Er is inderdaad nu al de mogelijkheid dat volwassenen wilsonbekwaam worden verklaard en bijvoorbeeld gedwongen opgenomen worden, maar dat is altijd op individuele basis en na tussenkomst van een rechter. Een algemene vaccinatieplicht is fundamenteel anders hierin.

De reden om toch tot een verplichte vaccinatie over te gaan is de veiligheid van anderen, die in het gedrang komt. Ik denk dat dit niet of onvoldoende het geval is. Je kan jezelf immers beschermen door je te laten vaccineren en door je contacten te verminderen. En er zijn nog steeds algemene maatregelen geldig, zoals de mondmaskerplicht. Bovendien mogen we ervan uitgaan dat iedereen vroeg of laat besmet wordt.

Ziekenhuiscapaciteit kan echter wel ontoereikend worden, zodat ook gevaccineerden niet de juiste zorg krijgen, juist omdat er te veel ongevaccineerden opgenomen moeten worden door corona. Bij te lage ziekenhuiscapaciteit moet de gevaccineerde dan voorrang krijgen op de ongevaccineerde (enkel als deze laatste door corona opgenomen wordt). Tevens mogen de kosten bij opname door de ongevaccineerde niet gedekt worden door de algemene ziekteverzekering.

Het zich niet laten vaccineren, ondanks alle bewijs dat vaccinatie nodig is, kan immers beschouwd worden als een bewuste keuze. De ongevaccineerde moet dan ook de gevolgen van deze keuze dragen: de extra risico’s die de ongevaccineerde loopt mogen niet gedekt worden door de algemene ziekteverzekering. Het staat de ongevaccineerde vrij om zich daarvoor op de private markt te laten verzekeren.

Je kan opwerpen dat dit momenteel toch ook niet geldt voor iemand die rookt of obees is. En dat klopt, maar de vergelijking tussen een ongevaccineerde die toch ernstig ziek wordt door corona, en een roker met longkanker of een obees persoon met hartfalen, gaat niet op. Verslaafd zijn aan roken of niet genoeg kunnen afvallen zijn nagenoeg nooit bewuste keuzes, zoals dat het geval is bij het weigeren van een prik. Het gaat immers over gewoontes en verslavingen. En nagenoeg elke roker en obees persoon zou wat graag met een prikje geholpen worden.

Als de ziekenhuiscapaciteit werkelijk ontoereikend wordt, dan zijn de gevolgen van mijn voorstel voor de ongevaccineerden die ernstig ziek worden erg groot. Maar elke ongevaccineerde kan op elke moment kiezen zich toch te laten vaccineren (zolang hij of zij nog niet ziek is natuurlijk). Bovendien steun ik het voorstel waarvoor ook Patrick Loobuyck (UGent) al heeft gepleit, namelijk een opkomstplicht. Iedereen wordt dan verplicht om naar een vaccinatiecentrum te komen en kan daar ter plaatse, nadat de persoon geïnformeerd is over de risico’s en de mogelijke gevolgen, weigeren om zich te laten vaccineren. Je kan mensen niet manu militari naar het vaccinatiecentrum brengen, dus als je niet komt opdagen staat daar een boete op, die eventueel kan herhaald worden.

Mijn positie wordt ingegeven door het belang dat ik hecht aan onze manier van leven: een democratie waarbij burgers tegen de meerderheid beschermd worden door de individuele grondrechten. Met die grondrechten erkennen we dat we bescheiden zijn in het weten hoe iemand zijn of haar leven moet inrichten. Die levenswijze kiest ieder voor zich. En dat kunnen en mogen ook foute keuzes zijn.

Andreas Tirez

De auteur is econoom en lid van denktank Liberales.