Een zwarte zondag - Joshua Lindeboom

Zesentwintig mei was het zwarte zondag. Ik denk dat niemand dit verwacht had. Op tv hoorde je veel mensen zeggen dat ze het al wel voelden aankomen, maar de uiteindelijke cijfers hebben volgens mij heel België verbijsterd. Ik heb beelden gezien van Vlamingen die de monsterscores van het Vlaams Belang onheilspellend, beangstigend of gewoon dieptreurig vinden. Mij deed het denken aan hoe een kleine honderd jaar geleden de Nazi’s aan de macht kwamen in Duitsland. Razend populair, extreemrechts, terend op het ongenoegen bij de bevolking,... Maar zal het wel zo’n vaart lopen? Lijken de Vlaams Belangers überhaupt op de nazi’s?

Op het eerste gezicht zijn er wel wat gelijkenissen. Zowel de nazi’s als het Vlaams Belang zijn uiterst rechts en voeren extreme standpunten aan. Beide werden ze groot op een algemeen ongenoegen over een bepaalde situatie of crisis, zij het een oneerlijke economische benadeling of een migratiecrisis, en beide oefenen ze een merkwaardige aantrekkingskracht uit op jonge mensen en stoerdoeners. Bijna 90 % van de klas van mijn oudste zus steunt het Vlaams Belang. Als je hen dan vraagt waarom, zeggen ze iets onzinnigs als “buitenlanders buiten!”. Ook hun communicatiestijlen overlappen deels. Cultureel zijn hier en daar raakpunten, want ook de nazi’s kwamen op voor traditionele waarden en het ideale (Duitse) gezin.

Maar er zijn natuurlijk ook verschillen. Het Vlaams Belang maakt bijvoorbeeld niet uitdrukkelijk “de vijand” van mensen uit bepaalde bevolkingsgroepen. Al zijn ze sterk gekant tegen de islam als geheel en is hun programma niet voorbereid op de moderne diversiteit aan niet-traditionele gezinnen, ik zie hen er niet direct voor aan om dan maar moslims en holebi’s op te sluiten en te vergassen. Daarnaast missen ze het militarisme dat de nazi’s zo kenmerkte en is het Vlaams Belang ook bereid te luisteren naar en tot op zekere hoogte samen te werken met andere mensen en partijen. Een van de grootste verschillen is natuurlijk het grote plaatje. Vlaams Belang en de nazi’s zijn wel allebei (Vlaams-)Nationalistisch, maar wel op een andere manier. De nazi’s zagen een wereld waarin bepaalde zelfverklaarde “rassen” bepaalde plaatsen op de wereld bewoonden. Het Vlaams Belang ziet vooral Vlaanderen. Een vrije, sterke, autonome staat in het centrum van Europa. Van rassen is geen sprake. Noch in hun programma, noch expliciet in hun communicatie. Wat wel meespeelt is de cultuur. De normen en waarden.

Om ze zomaar over dezelfde kam te scheren als de nazi’s is dus niet helemaal correct. Maar toch lijkt het mij geen goed idee om in de praktijk te testen wat er zou gebeuren als ze mee zouden regeren. Alle extremen verbuigen hun eigen werkelijkheid. Je voelt dat soms ook wat doorschemeren als er bijvoorbeeld gezegd wordt dat de VRT alleen maar links nieuws doorbrieft, of dat alle CEO’s dieven en zakkenvullers zijn. Soms sta je zelf op het spectrum zo ver van die mensen af dat je hen niet meer goed ziet. Hen demoniseert en ontmenselijkt. De VRT brengt heus wel zo neutraal mogelijk het nieuws, ‘dief’ en ‘zakkenvuller’ is voor de gemiddelde CEO totaal geen passende beschrijving. Je moet hen gewoon leren kennen. Hun gedachtegang volgen en begrijpen. Maar zo komen we natuurlijk bij de kern van de zaak: tolerantie. Om iemand te kunnen leren kennen en begrijpen moeten we die persoon toelaten. Moeten we onze emoties openstellen voor de ander en hem of haar laten zijn wie hij is. Het moeilijke aan extremen (en eigenlijk niet alleen aan extremen) is dat zij zo’n verwrongen beeld van de werkelijkheid hebben dat een aanraking met anderen te confronterend kan zijn. Aanvaarden dat je maar een stuk (of zelfs een illusie) van de werkelijkheid hebt is veel moeilijker dan die personen gewoon te bestempelen als raar of slecht.

Zo hebben de nazi’s, uit frustratie dat de Joden minder te lijden hadden onder de crisis, een boeman van hen gemaakt. Een zondebok. De schuld van alle problemen in het land. Dat ging zo ver dat uiteindelijk bijna heel Duitsland die werkelijkheid als de “juiste” aannam. De tolerantie verdween. Duitsland leerde de Joden niet meer kennen. Volgde hun gedachten niet meer en wilde hen niet meer begrijpen.

Dit is het grote gevaar met het Vlaams Belang. Dat zij vanuit oprecht goede bedoelingen (in hun beleving) bepaalde denkbeelden en standpunten zouden kunnen normaliseren voordat we goed en wel beseffen dat ze aan het absurde grenzen. Ten koste van sommige mensen. Dat proces is nu via social media al aan de gang. Steve Bannon zal lachen. Niet dat het Vlaams Belang nooit goede dingen zou kunnen doen, ook niet elke beslissing die de nazi’s ooit gemaakt hebben is slecht uitgedraaid, maar volgens mij zijn de gevaren voor onze samenleving veel groter dan de voordelen ooit zullen kunnen zijn.

Joshua Lindeboom is geëngageerd jong in Antwerpen en student Handel-Latijn- Moderne Talen