China, een gids voor de 21ste eeuw - Frank Pieke
Frank Pieke is hoogleraar Modern Chinese Studies in Leiden. In dit boek stelt hij een aantal vragen over China en geeft daar een beredeneerd antwoord op, met veel begrip voor de zienswijze van de Chinezen. Zijn vragen dagen de lezer meteen uit: ‘Waarom de communistische partij aan de macht zal blijven?’ of ‘Waarom Taiwan, Tibet en Xinjiang niet onafhankelijk kunnen worden?’ Eerst geeft hij een tijdstafel van 1976 tot 2013. Dan vertelt hij over zijn bezoek aan het Tiananmenplein op 3 juni 1989, net voordat het leger op 4 juni het plein veroverde en daarbij een ongekend aantal mensen doodde, eerst in de stad, dan op het plein. Toen dacht hij dat dit ook het einde zou zijn van de CCP, maar ze vond zichzelf telkens opnieuw uit, ze zorgde voor welvaart, beperkte het geweld nadien tot groepen of individuen die tegen de partij in verzet kwamen zoals Tibetanen, Oeigoeren, Falun Gong, dissidenten.
Pieke beschrijft de vele veranderingen in China sinds 1989. Hij toont aan hoe veerkrachtig de partij is en hoe de economie blijft groeien (hoewel die groei afneemt), hoe de communistische macht en de kapitalistische economie in China hand in hand gaan en elkaar ondersteunen, hoe vrij en tegelijk onvrij de Chinezen zijn, hoe de CCP ervoor zal zorgen dat Taiwan, Tibet en Xinjiang tot de Chinese natie zullen blijven horen en hoe de Chinese diplomatieke en militaire macht blijven toenemen. Wat Taiwan, Tibet, Xinjiang en Binnen-Mongolië betreft: het Chinese minderhedenbeleid sluit hen niet uit, maar overheerst hen wel. Naar Tibet en Xinjiang zijn meer Han-Chinese kolonisten gebracht dan er inheemse bewoners zijn en de emancipatie van de lokale bevolking is beperkt.
Het Chinese leger is er de baas, exploiteert er de belangrijke en onmisbare grondstoffen, legt er wegen, vliegvelden en spoorwegen aan, bewaakt er het erfgoed en de grenzen. En het Staatsbestuur van het Cultureel Erfgoed beheert er de Confuciaanse tempels. Pieke zegt dat de CCP aan Hongkong en Macao een symbolische soevereiniteit toekende en denkt dat het die in de toekomst ook zal geven aan Taiwan, Tibet en Xinjiang. Hij vergeet daarbij te zeggen dat de soevereiniteit van Hongkong en Macao beperkt is in omvang en in de tijd. Het verwondert me ook dat hij Taiwan altijd in één adem noemt met Tibet en Xinjiang, alsof ze alle drie hetzelfde statuut en evenveel Chinese kolonisten hebben, terwijl Taiwan al sinds 1949 een onafhankelijke en bloeiende staat is, die zeer veel investeert in China.
Pieke stelt ook duidelijk dat de CCP geen tweede Culturele Revolutie en geen tweede Tiananmen wil. Dat ze geen tweede Culturele Revolutie wil, heeft ze in mei 2016 duidelijk verkondigd naar aanleiding van de vijftigste verjaardag van die catastrofe op het gebied van cultuur, kunst, onderwijs, wetenschap, economie en menselijkheid. Hij voorspelt dat de 21ste -eeuw niet enkel een Chinese eeuw zal zijn. China zal wel de grootste economie en een internationale supermacht worden en elk jaar wordt de wereld meer Chinees. Maar hij wordt ook meer Indiaas, meer Latijns-Amerikaans, meer islamitisch (dat ondervinden we elke dag) en misschien ook meer Amerikaans. Pieke denkt dat de wereld ook meer Europees zal worden, maar dat betwijfel ik zeer. Elke week verliest Europa een bedrijf of haven aan China, op technologisch vlak slagen wij er niet in de VSA in te halen en op de Olympische Spelen eisen de andere werelddelen steeds meer medailles op.
Sinds het begin van de jaren ’90 mogen Chinezen in het buitenland gaan studeren. In 2010 waren er 120.000 in de EU of het zesvoudige van het jaar 2000. En in de VSA 127.000. De auteur beweert dat slechts een minderheid van hen terugkeert. Dat klopt al lang niet meer. Vier op vijf (409.100 op 523.700 in 2015) keren terug naar China, om daar te gaan werken voor een Chinees of westers bedrijf of aan een universiteit. Velen starten nadien zelf een bedrijf op. De toenemende welvaart in China en de lage kansen om (met een matige kennis van het Engels en van de landstaal) in het buitenland werk te vinden, spelen daarin een grote rol. Chinees kapitaal nestelt zich ook overal in de wereld en dit zal nog toenemen. Wekelijks nemen de Chinezen wel ergens een bedrijf of een dure voetbalclub over, nu zelfs Kuka in Duitsland, dat om zijn strategische waarde ‘nooit in vreemde handen mocht vallen’.
Pieke is bijzonder goed op de hoogte van wat in China gebeurt, ook achter de schermen. Hij is mild, zwijgt over de wantoestanden in Tibet en over de betwiste gebiedsuitbreiding in de Zuid-Chinese zee en aan de grens met Bhutan. Zijn boek is ook bedoeld voor leken, maar vooral geschikt voor specialisten en voor mensen die zaken doen of diplomatiek onderhandelen met China. De bibliografie is uitsluitend Engelstalig, alsof er in het Nederlands niets degelijks over China is gepubliceerd. Het boek heeft een handige index.
Recensie door Jef Abbeel
Frank Pieke, China, een gids voor de 21ste eeuw, Amsterdam University Press, Amsterdam/ Davidsfonds, Leuven, 2016.
Links
